مرتضی نیکنام، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
مرتضی نیکنام در تهران به دنیا آمد. درباره تاریخ تولد او و همچنین فعالیت‌ها و تحصیلات او در تهران گزارشی وجود ندارد. وی در سال‌های حضور امام‌خمینی در عراق و در حوزه علمیه نجف اشرف، از شاگردان ایشان بود و از درس خارج فقه ایشان در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها بهره‌مند می‌شد. همچنین داماد آیت‌الله شیخ علی غروی علیاری، از مراجع تقلید مقیم نجف اشرف بود و در درس‌های ایشان هم حضور می‌یافت (علیلو، ج ۷، ۴۰۲). نیکنام در کنار تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف، به فعالیت‌های سیاسی نیز می‌پرداخت و از اعضای جامعه روحانیون مبارز خارج از کشور به شمار می‌رفت (خاطرات سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور، ۵۰۵). او در سال ۱۳۴۸ ش و پس از انتشار کتاب ولایت‌فقیه امام‌خمینی و همچنین انتشار اعلامیه برائت از مشرکین ایشان، همراه با جمعی از طلاب علوم حوزوی در نجف اشرف درصدد توزیع این کتاب و اعلامیه در موسم حج برآمدند و این مأموریت را انجام دادند (خاطرات سال‌های نجف، ج ۲، ۱۸۵). پس از آن هم به مبارزات خود ادامه داد و به سبب این مبارزات ساواک نام او را در فهرست یکی از روحانیان مبارز و «دارودسته خمینی» در نجف اشرف قرار داد (شهید آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ۳۰۲). نیکنام در جریان خروج امام‌خمینی از عراق و عزیمت به سمت کویت، ایشان راه همراهی می‌کرد (همان، ۶۹). او در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۶۸ از امام‌خمینی اجازه دخالت در امور حسبیه و اخذ وجوهات شرعیه از قبیل مظالم عباد، زکات، کفارات و صرف آنها را در موارد مقرره شرعیه دریافت کرد (صحیفه امام، ج ۲۱، ۳۷۷). نویسنده زندگینامه میرزا علی غروی علیاری بر سکونت او در قم در سال ۱۳۸۶ تأکید کرده است (علیلو، ۴۰۲). درباره دیگر فعالیت‌ها و سرنوشت او اطلاعاتی در منابع مکتوب به دست نیامد. منابع: آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک: امید اسلام (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور (۱۳۷۶)، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی؛ خاطرات سال‌های نجف (۱۳۸۹)، ج ۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ علیلو، نورالدین (۱۳۸۶)، «میرزا غروی علیاری، مرزبان فضیلت»، گلشن ابرار، ج ۷، تهیه و تدوین: جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باقرالعلوم، قم، نور السجاد؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.