محمد محقق مرندی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| اطلاعات علمی |
محمد ادیب معروف به محقق مرندی در سال ۱۳۱۶ ش در شهر مرند به دنیا آمد. جدش ملا لطف‌الله از روحانیان مرند بود که به تقوی و زهد زبانزد بود و پدرش شیخ رضا علی‌رغم برخورداری از تحصیلات حوزوی، در کسوت روحانیت نبود، ولی به شیخ موسوم بود. محمد محقق دوران ابتدایی را در شهر مرند گذراند. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و از سال ۱۳۳۱ ش در درس شیخ حسین مترصد حضور یافت. او در سال ۱۳۳۵ ش راهی قم شد و دروس سطح را در آنجا و نزد شیخ میرزا محمدباقر مرندی، شیخ جعفر سبحانی و میرزا محسن دوزدوزانی فراگرفت. سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و مدت کوتاهی در درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی حضور یافت و سپس از درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری بهره برد که تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت. او هم‌زمان با حضور در درس آیت‌الله شریعتمداری، به مدت چهار سال و نیم در درس خارج امام‌خمینی شرکت داشت. مدتی هم از درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی بهره برد. او در سال ۱۳۴۲ ش راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف به مدت شش ماه در درس آیات سیدابوالقاسم موسوی خویی، سیدمحمود حسینی شاهرودی و سیدمحسن طباطبایی حکیم حضور یافت و آنگاه به حوزه علمیه قم بازگشت و به تحصیل در آنجا ادامه داد. حسن‌زاده در زندگینامه او اشاره‌ای به سال‌های حضور او در درس خارج فقه یا اصول امام‌خمینی نکرده است، ولی می‌توان احتمال داد که از اواخر دهه ۱۳۳۰ تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، در درس خارج فقه یا اصول و به احتمال زیاد درس خارج اصول ایشان در مسجد سلماسی و سپس مسجد اعظم قم شرکت می‌کرده است.
محقق مرندی هم‌زمان با تحصیل، به تدریس دروس سطح در حوزه علمیه قم پرداخت و درس‌هایی چون رسایل، مکاسب، کفایـه الاصول و المستمسک عروه را تدریس می‌کرد (حسن‌زاده، ج ۱، ۵۶-۵۷). وی در مهر ۱۳۴۴ و همراه با جمعی از طلاب آذربایجانی حوزه علمیه قم، پس از انتقال امام‌خمینی از ترکیه به عراق، با ارسال نامه‌ای به ایشان، مسرت خود را از حضور ایشان در جوار حرم علوی (ع) ابراز و در ادامه، تداوم تبعید ایشان را محکوم کردند و خواستار پایان دوران تبعید و بازگشت ایشان به کشور شدند (دوانی، ج ۵، ۱۶۸-۱۷۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۶۸-۱۷۱). او تا سال ۱۳۶۵ ش به تدریس در قم ادامه داد و در آن سال به تهران رفت و در مدرسه امام قائم (عج) (واقع در میدان خراسان) و مدرسه مروی به تدریس دروس حوزوی پرداخت (حسن‌زاده، ج ۱، ۵۷). هم‌زمان در هیئت تعلیمات دینی تهران که توسط مرندی‌های مقیم آن شهر و با تلاش‌های علی ادیب، فرزند محقق مرندی تشکیل شده بود، تفسیر قرآن را تدریس می‌کرد (همان، ۱۴۲). او در کنار تدریس، دست به تحقیق و پژوهش در حوزه‌های دینی زد و به همین سبب نیز به محقق موسوم گردید. از محقق مرندی ده‌ها اثر علمی در زمینه اخلاقی، فقهی و رجال بر جای مانده است که از آن جمله می‌توان به تتمه مفاتیح‌الجنان اشاره کرد. تهاویل الربیع در بیست جلد هم از مهم‌ترین آثار اوست (همان، ۵۷).
منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ حسن‌زاده، اسماعیل (۱۳۸۷)، انقلاب اسلامی در مرند، ج ۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.