آل محمد، سیدصادق؛ از شاگردان درس خارج امام‌خمینی.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| اطلاعات علمی |
سیدصادق آل محمد در سال ۱۳۰۵ ش در خانواده‌ای روحانی در شهرستان اهر متولد شد. پدرش سیدآقا از روحانیان اهر و نیاکانش نیز در سلک روحانیت بودند. او قرائت قرآن و ادبیات را نزد پدرش آموخت. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات و بخشی از دروس سطح (تا مطول و مغنی) را در اهر و نزد شیخ جعفر آقا اجتهادی، شیخ حسین برقی اهری و سیدجعفر بنی‌هاشمی خواند و ریاضیات را از میرزا محمدحسن محتاط فراگرفت. در سال ۱۳۲۵ ش برای ادامه تحصیل به تبریز رفت و در مدرسه حسن پاشا بخشی از دروس سطح را نزد میرزا محمود دوزدوزانی، میرزا جواد تبریزی و سیدحسن انگجی خواند (کاظمینی، ج ۱، ۱۲). پس از یک سال راهی قم شد و در حوزه علمیه قم دروس سطح را نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی، آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد و علامه سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی تکمیل کرد. سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدحسین طباطبایی بروجردی و امام‌خمینی بهره‌مند شد. او در سال ۱۳۳۰ ش عازم نجف اشرف شد، ولی مدت کوتاهی بعد به قم بازگشت و به تحصیل دروس خارج فقه و اصول در قم ادامه داد و ازجمله در سال ۱۳۳۲ ش در درس خارج امام‌خمینی حضور می‌یافت و آن درس را تقریر کرد (دوستی، ۱۱۵؛ کاظمینی، ج ۱، ۱۲). وی همچنین از اعضای هیئتی بود که به دستور آیت‌الله بروجردی مأمور جمع‌آوری حدیث شد و آن اقدام در نهایت به تدوین کتاب جامع احادیث الشیعه انجامید (الوانساز خویی، ۲۹).
آل‌محمد در دوران تحصیل در قم، به فعالیت‌های سیاسی می‌پرداخت و وقتی سیدمجتبی نواب صفوی رهبر جمعیت فدائیان اسلام تحت تعقیب بود، به مدت سه شبانه‌روز میزبان او شد (همان) و در سال ۱۳۳۱ ش در جریان درگیری طلاب علوم حوزوی با مأموران حکومت پهلوی زخمی شد و مدتی در بیمارستان نکویی قم بستری گردید (همان، ۲۷). وی در سال ۱۳۳۶ ش به دستور آیت‌الله بروجردی به زادگاهش بازگشت و به تدریس دروس حوزوی و تبلیغ دین پرداخت؛ بنابراین می‌توان احتمال داد که تا آن تاریخ در درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی که در مساجد محمدیه و سلماسی قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است. وی در اهر به فعالیت علیه حکومت پهلوی می‌پرداخت و به همین سبب در سال ۱۳۴۰ ش توسط ساواک مورد تهدید قرار گرفت (کاظمینی، ج ۱، ۱۲). او در جریان تصویب انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همراه با جمعی از روحانیان شهرستان اهر در نامه‌ای به آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری که رونوشت آن را به آیات امام‌خمینی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی نیز ارسال کردند، با انتقاد از تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی ولایتی، آن را خلاف شرع و خلاف قانون اساسی اعلام کردند و خواستار الغای آن شدند و بر خواست مردم آذربایجان در این زمینه تأکید کردند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۴۶). در ۱۴ مهر ۱۳۴۲ نیز همراه با جمعی از روحانیان آذربایجان با عنوان «جامعه روحانیت آذربایجان»، با ارسال تلگرافی به آیات امام‌خمینی، سیدمحمدهادی میلانی، مرعشی نجفی و شریعتمداری با اشاره به تصمیم دولت بر برگزاری انتخابات مجلسین شورای ملی و سنا، تشکیل دو مجلس را غیرقانونی اعلام و تأکید کردند در اعتراض به آن بازارها را تعطیل و بر عدم صلاحیت نمایندگان منتخب تأکید خواهند کرد (دوستی، ۱۲۰).
او در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ از روحانیان مبارزی بود که به انتقاد از حکومت پهلوی می‌پرداخت. ساواک در گزارشی که از یکی از سخنرانی‌های او تهیه کرد، از وی با عنوان «یکی از واعظین افراطی شهر اهر» نام برد و اعلام کرد که وی همواره در منبر، «مسائلی بر خلاف مصالح کشور» مطرح می‌کند و گزارش‌هایی از آن سخنرانی‌ها به ساواک ارسال شده است. ازجمله از ۲۲-۳۰ خرداد ۱۳۵۷ در سخنرانی‌هایش از انفعال مردم نسبت به اقدامات حکومت پهلوی انتقاد کرد و خواستار مقابله جدی با حکومت پهلوی شد و در پایان سخنرانی‌اش از مردم خواست برای سلامتی امام‌خمینی ده مرتبه صلوات بفرستند (یاران امام در...، ج ۹، ۲۴۰). در ۲۰ شهریور آن سال هم در سخنرانی در مسجد عماد اهر، با اشاره به انتصاب نخست‌وزیر جدید، تغییر دولت را فریبی بیش ندانست و آنگاه با اشاره به شخص محمدرضاشاه، او را به فرعون تشبیه کرد (همان، ج ۱۱، ۲۸۳). همچنین وی در توزیع اعلامیه‌های مخالفان حکومت پهلوی در شهرستان اهر نقش داشت (همان، ۴۴۴). فرزندان او هم در توزیع اعلامیه‌ها در اهر نقش داشتند و بر اساس گزارش ساواک، در مهرماه آن سال دانش‌آموزان را به تعطیلی مدارس تشویق می‌کردند. پس از فشار دولت عراق به امام‌خمینی برای خروج از آن کشور و اقدام دولت کویت در جلوگیری از ورود امام‌خمینی به آن کشور و مهاجرت ایشان به فرانسه، در سخنانی در مسجد عسگر خان اهر، اعلام کرد که در اعتراض به آن، شهرستان اهر سه روز تعطیل است (همان، ج ۱۳، ۲۵۸). ساواک همواره درصدد دستگیری او بود، ولی از ترس واکنش در این زمینه ناتوان بود (دوستی، ۱۱۶).
سیدصادق آل محمد پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سازمان‌دهی امور شهر اهر نقش داشت و نهادهای انقلابی را در آن شهر تشکیل داد. او نمایندگی امام‌خمینی در اهر، ارسباران و کلیبر و حومه را بر عهده گرفت و در ۲۶ مرداد ۱۳۵۸ نیز امامت جمعه آن شهرستان را بر عهده گرفت. سپس کمیته انقلاب اسلامی را در اهر بنیان نهاد و سرپرستی آن را تا سال ۱۳۶۱ ش بر عهده داشت. هم‌زمان مأمور رسیدگی به اوضاع کمیته‌های انقلاب اسلامی و دیگر امور شهر اهر بود. وی همچنین در سال ۱۳۶۸ ش بنیاد شهید انقلاب اسلامی را در اهر بنیان نهاد و ریاست آن را عهده‌دار شد. همچنین مؤسس دفتر تبلیغات اسلامی و مسئول آن در شهر اهر بود. (کاظمینی، ج ۱، ۱۲-۱۳). او در کنار فعالیت‌های اجرایی، به تألیف و تدوین آثار علمی هم می‌پرداخت و تألیفات او عبارت است از: خمس (مسائل مهمه سئلها الشیخ صدرالدین قونیوی من المحقق خواجه نصیرالدین طوسی). ۲- حاشیه بر کفایه‌الاصول. ۳- تقریرات درس آیت‌الله بروجردی. ۴- تقریرات درس امام‌خمینی. از فعالیت‌های عام‌المنفعه او می‌توان به بازسازی و تعمیر مدرسه علوم حوزوی [در اهر]، نوسازی مسجد شیخ عماد (مسجد شهدا)، تعمیر مسجد مسگرخانه و تعمیر مسجد مجتهد اشاره کرد. سیدصادق آل محمد در نهایت در ۲۱ خرداد ۱۳۶۵ در اهر درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط مسلم ملکوتی، در مسجد شیخ عماد اهر به خاک سپرده شد. یکی از فرزندان او سیدمحمدتقی آل محمد در ۲۷ اسفند ۱۳۶۱ در جبهه‌های جنگ (خرمشهر) به شهادت رسید(الوانساز خویی، ۳۰).
منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۴، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دوستی، حسین (۱۳۸۸)، دویست تن از ستارگان درخشان آسمان علم و فقاهت اهر و ارسباران، قم، نوید اسلام؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۲، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج ۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.