سیدعلی کمالی

كمالي، سید علي، از شاگردان درس فلسفه امام خمینی. سید علی کمالی معروف به کمالی دزفولی در سال 1290 ش در شهر دزفول دیده به جهان گشود. پدرش سید رضی‌الدین، از شاگردان سید محمد فیروزآبادی بود و از او اجازه اجتهاد داشت و جدش سید حسین ظهیرالاسلام، از عارفان نامور وقت بود که مدت بیست سال در تهران محل رجوع عامه بود و برخی از اشعار او در نفخه الانوار و صحیفه الاوصیا چاپ شده است (کمالی، 1377، 1898؛ کمالی دزفولی، 1384، 5). سید علی کمالی در چنین خانواده‌ای زاده شد و دوران ابتدایی را در مدرسه محمودیه دزفول گذراند. آنگاه به اهواز رفت و سال اول و دوم دبیرستان را در آن شهر طی کرد. سپس به دستور عمویش سید صدرالدین به دزفول بازگشت و به تحصیل دروس حوزوی در زادگاهش پرداخت. او امثله، صرف میر، تصریف و... را نزد آقا سید محمدعلی مدرس، شرایع را پیش سید محمد قاضی و شرح لمعه را در محضر آقا میرزا هادی خواند. در درس مطول هم از شاگردان میرزا محمدعلی معزی بود و بخش‌هایی از ریاض المسائل و جواهر الکلام را هم پیش سید اسدالله نبوی آموخت (کمالی، 1898-1899). سید علی کمالی هم‌زمان به تحصیلات کلاسیک خود نیز ادامه داد و پس از اخذ دیپلم متوسطه، وارد دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران شد و تحصیلات خود را در رشته علوم منقول در آنجا ادامه داد و موفق به دریافت مدرک کارشناسی گردید (برقعی قمی، ج 5، 2964). او در سال 1318 ش راهی قم شد و مدت دوازده روز در درس اسفار امام خمینی در مدرس زیر کتابخانه‌ مدرسه فیضیه حضور یافت (کمالی، 1900). او درباره ویژگی درس امام خمینی می‌گوید: «تفرد امام را در التزام بر روش و سنن اسلامی از یاد نمی‌برم. در سن جوانی بود... به محض ورود، مشغول درس اسفار می‌شد... چنان هیبتی داشت که کسی نمی‌توانست به عبث سخن بگوید. به محض آنکه درس تمام می‌شد برمی‌خاست و می‌رفت» (کمالی، 1900؛ کمالی دزفولی، 6). کمالی دزفولی در 1322 ش در تأسیس انجمن نهضت جوانان دزفول نقش داشت و همراه با شیخ مصطفی عاملی، آن تشکل مذهبی را اداره می‌کرد (درکتانیان، 63-64). او یکی از واعظان نامور خوزستان بود و مدت دوازده سال به سخنرانی در اهواز و دزفول می‌پرداخت (کمالی، 1899). جایگاه و اشتهار او در دزفول به‌اندازه‌ای بود که در انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی، توسط علمای دزفول نامزد نمایندگی شد و رأی اکثریت مردم دزفول را کسب کرد، ولی به گفته‌ خودش، با نفوذ عوامل اجرایی و دولتی از راهیابی به مجلس شورای ملی بازماند. کمالی سپس به حزب زحمتکشان ملت ایران پیوست و در دفتر آن حزب در دزفول فعال بود، ولی پس از مدتی به سبب انتقاداتی که متوجه رهبر آن حزب بود، از آن کناره گرفت. وی در جریان ملی شدن صنعت نفت، به حمایت از آن پرداخت و به سبب مناسبات خانوادگی که با محمد مصدق داشت، در پشتیبانی از او، تظاهراتی را در دزفول سازمان‌دهی کرد و به همین سبب مورد ضرب و شتم مخالفان محمد مصدق قرار گرفت و مصدوم شد (کمالی، 1900-1901). سید علی کمالی که مدتی ریاست انجمن شیر و خورشید و همچنین ریاست انجمن معتمدان دزفول را بر عهده داشت، در 1329 ش در تهران مقیم شد (برقعی قمی، ج 5، 2964) و در آن شهر بارها با محمد مصدق و آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی دیدار کرد. او پس از کودتای 28 مرداد 1332 به اعدام محکوم گردید (درکتانیان، 71). پس از آن مخفیانه راهی اهواز شد و آنگاه در همان‌جا دستگیر و زندانی گردید. او در آن دوره چهار بار دستگیر شد و در مجموع هفت ماه در زندان بود (کمالی، 1900-1901). کمالی از دهه‌ پنجاه عمرش به مطالعات قرآنی روی آورد و آثار فراوانی را در حوزه علوم و معارف قرآنی نگاشت که برخی از آنها عبارت است از: 1- قرآن و جامعه؛ شامل سه محور قرآن و مبارزات (ترجمه و تفسیر مختصر آیات مربوط به احکام مبارزات به دشمن داخلی و خارجی و جهاد)، قرآن و جامعه‌شناسی (تفسیر و ترجمه برخی از آیات مربوط به امور اجتماعی، علل فتح و شکست اجتماعات)، قرآن و دستورات اجتماعی (مسائل متفرقه اجتماعی و سیاست‌های تهذیب اخلاقی و تدبیر منزل و سیاست مدن). 2- قرآن و شعارها. 3- قانون تفسیر. 4- تاریخ تفسیر. 5- قرآن ثقل اکبر. 6- شناخت قرآن. 7- قبسات القرآن. 8- مقدمه تفسیر قرآن (همان، 1902-1904؛ جوان‌مهر، 35-33). 9- خاتم النبیین (درباره‌ سیرت و سیره‌نویسی). 10- عترت ثقل کبیر. 11- جاء‌الحق (در ردّ شبهات کتاب بيست‌وسه سال علي دشتي). 12- عرفان و سلوک اسلامی. 13- تاریخ صدر اسلام. 14- ارمغان ربیع. 15- قرآن و مقام زن. 16- هر که می‌خواهد بخواند (در جواب به کتاب ملایان شوشتر بخوانند اثر سید محمدعلی امام شوشتری). 17- گلستان منظوم عزیز و نگار (مثنوی به وزن خسرو و شیرین نظامی گنجوی). 18- گلستان امثال دزفولی (شامل سیصد مثل دزفولی و شرح آنها به نظم و نثر و به سبک گلستان سعدی). 19- جنايات دوساله دکتر بقايي در دزفول (وقايع حزب زحمتکشان). 20- تحقيق، تصحيح و تقديم ذکر المجرّب في صحفٍ مطهره. 21- همزيستي و معاشرت در اسلام. 22- تحقيق در ادعيه‌ قرآن. 23- مقدمه مفصّل بر الترجمان عن المرزبان. 24- مقاصد قرآن يا جمهوريت محمد. 25- محسّنات بديعيه. 26- معارف اسلامي. 27- جزوه علوم القرآن. 28- الثقافه الاسلامي. 29- ترجمه احاديث غيرمکرر از طرق اماميه. 30- ترجمه احاديث غيرمکرر از طرق عامه (به‌جز احاديث تفسيري و فقهي). 31- سيماي دزفول. (10 جلد، در تاريخ 200 ساله اخير). 32- مستدرک الفاظ معرب. 33- چهره مولوي در آئينه مثنوي. 34- تک‌بيت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي مثنوي. 35- ابيات تفسيري مثنوي. 36- منتخب مثنوي. 37- مجموعه مقالات. 38- دفتر خاطرات و اشعار. 39- چند دفتر در مواعظ. 40- مصادر المطالب. 41- فهرست تفصيلي وافي (تا جلد پانزدهم). 42- نامه‌هايي به فرزاندانم. 43-.شرح فارسي بر کفايه الا صول (در 5 جلد). 44- حافظ در آينه سخنش. 45- هزار سخن. او در کنار تألیف آثار فوق به تدریس در مراکز آموزش عالی چون دانشکده شهید مطهری و دانشکده حسابداری دزفول می‌پرداخت (کمالی، 1900-1095، کمالی دزفولی، 7-9). وی در 1357 ش و پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به خانه‌های مراجع تقلید درقم، همراه با روحانيت مبارز خوزستان، با ارسال نامه‌اي به آيات عظام، تنفر خود را از آن اقدام اعلام كردند (اسناد انقلاب اسلامي، ج 3، 294 ـ 295). کمالی دزفولی در سال‌های پایانی عمرش در دزفول مقیم بود و در مدرسه اجدادی‌اش و مقبره‌ ظهیرالاسلام سکونت داشت (کمالی، 1905) و در دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن در آبان 1383 در تهران، مورد تقدیر قرار گرفت («نکوداشت استاد...»، 11). او سرانجام در 29 اسفند 1383 در دزفول درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد («درگذشتگان: استاد...»، 114). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (1374)، ج 3، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ برقعی قمی، سید باقر (1373)، سخنوران نامی معاصر، قم، خرم؛ جوان‌مهر، حسین (1384)، «آشنایی با آثار قرآنی استاد سید علی کمالی دزفولی»، نشریه گلستان قرآن، شماره 203، نیمه دوم فروردین؛ درکتانیان، غلامرضا (1388)، انقلاب اسلامی در دزفول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «درگذشتگان: استاد کمالی دزفولی» (1384)، دوماهنامه ‌آینه پژوهش، سال شانزدهم، شماره دوم (شماره مسلسل 92)، خرداد ـ تیر؛ کمالی، سید علی (1377)، «کمالی، سید علی»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهان، جلد 2، به کوشش بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، دوستان ـ ناهید؛ کمالی دزفولی، سید علی (1384)، «زندگی‌نامه خودنوشت مرحوم استاد سید علی کمالی دزفولی»، نشریه گلستان قرآن، شماره 203، نیمه دوم فروردین؛ «نکوداشت استاد سید علي کمالي¬ دزفولي» (1384)، نشریه گلستان قرآن، شماره 203، نيمه¬ دوم فروردين.