واعظ برزانی، حسین؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. حسین واعظ برزانی فرزند سید محمدصادق در سال ۱۳۱۹ ش در اصفهان زاده شد. پدر و جدش از علمای اصفهان بودند. او دوران ابتدایی را در زادگاهش طی کرد. آنگاه وارد حوزه علمیه اصفهان شد و مقدمات را در آن حوزه خواند. در سال ۱۳۳۶ ش راهی قم شد و دروس سطح را نزد شیخ رحمت‌الله فشارکی، محمد فاضل موحدی (لنکرانی)، مصطفی اعتمادی تبریزی، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی آموخت. آنگاه از درس خارج فقه و اصول آیات سید محمد محقق داماد، امام خمینی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و شیخ محمدعلی اراکی بهره‌مند شد (کاظمینی، ج ۲، ۹۶۰). درباره سال‌های حضور او در درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی به احتمال زیاد پس از سال‌های ۱۳۴۰ ش در آن درس‌ها حضور می‌یافته است. واعظ برزانی ازجمله روحانیانی بود که در سال ۱۳۴۲ ش با امضای اعلامیه‌هایی، به حمایت از امام خمینی پرداخت. ازجمله در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۴۲ همراه با دیگر روحانیان و طلاب اصفهانی حوزه علمیه قم با ارسال نامه‌ای به مراجع تقلید آیات امام خمینی، گلپایگانی و سید کاظم شریعتمداری، حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه در دوم فروردین آن سال را محکوم و حمایت و پشتیبانی خود را از مبارزات مراجع تقلید ابراز کردند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۷۶). در تیر ۱۳۴۲ همراه با جمعی از روحانیان و وعاظ اصفهان، در تلگرافی که از طریق فرمانداری نظامی تهران به امام خمینی و آیات سید حسن طباطبایی قمی و بهاءالدین محلاتی ارسال کردند، نگرانی خود را از گرفتاری آنان اعلام و آزادی و سربلندی و همچنین تأمین هدف‌های روحانیت را از خداوند مسئلت کردند (همان، ۸۶). او در ۲۶ اسفند ۱۳۴۳ هم همراه با روحانیان و محصلان اصفهانی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر جدید، ضمن انتقاد از سیاست‌های دولت در مواجهه با مخالفان، به تبعید امام خمینی به خارج از کشور اعتراض کردند و خواستار بازگرداندن ایشان به کشور و نیز آزادی سایر زندانیان شدند (همان، ۱۳۶ ـ ۱۳۸). پس از انتقال امام خمینی به عراق نیز همراه با جمعی از روحانیان، در نامه‌ای به ایشان، از حضور ایشان در جوار حرم علوی اظهار خرسندی کردند و بار دیگر بر صورت بازگرداندن آن مرجع به کشور تأکید نمودند (سیر مبارزات امام در آیینه اسناد ساواک، ج ۵، ۳۷۲ ـ ۳۶۹؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۷۸ ـ ۱۷۳). وی در مرداد ۱۳۵۷، پس از دستگیری سید جلال‌الدین طاهری اصفهانی، همراه با روحانیان مبارز اصفهان با صدور اعلامیه‌ای ضمن محکوم کردن یورش مأموران به خانه طاهری اصفهانی و دستگیری توأم با خشونت او، اعلام کردند در اعتراض به آن اقدام و تا آزادی وی، تدریس و اقامه نماز جماعت را تعطیل خواهند کرد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۹، ۳۲۶-۳۲۷). این مبارزات و همچنین سخنرانی‌های او باعث شد تا دو بار توسط ساواک دستگیر و زندانی شود (مهدوی؛ ۶۸۹؛ کاظمینی، ج ۲، ۹۶۱). او در دهم بهمن ۱۳۵۷ و در پی بسته شدن فرودگاه‌های کشور بر روی پروازهای خارجی با هدف ممانعت از بازگشت امام خمینی به کشور، همسو با روحانیان متحصن در دانشگاه تهران، همراه با روحانیان اصفهان در بیت سید حسین خادمی دست به تحصن زدند (یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۹، ۵۳۴-۵۳۵؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد، ج ۱۶، ۳۹۷-۳۹۸). واعظ برزانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به حمایت از نظام اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۶۰ ش به سمت امام‌جمعه شهر بویین و میاندشت در شهرستان فریدن در استان اصفهان منصوب شد و تا سال ۱۳۷۲ ش در آن سمت بود. وی برای بار دوم در سال ۱۳۷۴ ش به سمت امام‌جمعه میاندشت و بویین منصوب شد و تا سال ۱۳۷۹ ش در آن سمت بود. وی چندین مدرسه، مسجد، صندوق قرض‌الحسنه و... در برخی از شهرها و روستاها دایر کرده است (مهدوی؛ ۶۸۹؛ کاظمینی، ج ۲، ۹۶۱). او در بهمن ۱۴۰۱ از دنیا رفت («سید حسین واعظ درگذشت»، www.khabaronline.ir). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «سید حسین واعظ درگذشت»، www.khabaronline.ir ؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج ۲، تهران، برگ رضوان؛ مهدوی، مصلح‌الدین (۱۳۸۶)، اعلام اصفهان، ج ۴، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک: ج ۱۹: خادم شریعت آیت‌الله حاج‌آقا حسین خادمی (۱۳۸۹)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱۶، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.