سیدحسین موسوی کرمانی، از شاگردان درس فلسفه امام‌خمینی.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سیدحسین موسوی کرمانی |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۱ش |
| زادگاه | روستای سرآسیاب، پنج‌فرسخی کرمان |
| تاریخ وفات | ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س)، قم |
| شهر وفات | قم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمدعلی حائری کرمانی، سیدصدرالدین صدر، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، امام‌خمینی، علامه طباطبایی |
| محل تحصیل | کرمان، قم |
| اجازه اجتهاد از | سیدابوالحسن اصفهانی، سیدمحسن حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدحسین بروجردی، سیدکاظم شریعتمداری |
| تألیفات | مقاله «مجمع الانوار»، تقریرات دروس آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله حجت، تصحیح کتاب‌های مختلف مانند «وسائل الشیعه»، «قواعد الاحکام»، «ایضاح الفوائد»، «روضة المتقین» |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با حکومت پهلوی |
| اجتماعی | مدرس و مبلغ مذهبی |
زادگاه و خاندان
سیدحسین موسوی کرمانی در سال ۱۲۹۱ش در روستای سرآسیاب در پنج فرسخی شهر کرمان به دنیا آمد. پدرش سیدجلال‌الدین و جدش سیدهاشم موسوی از روحانیان آن سامان بودند و به اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین در آنجا می‌پرداختند. خاندان او اصالتاً زنجانی‌الاصل بودند که در کرمان مقیم شده بودند.[۱]
تحصیل
موسوی کرمانی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در کرمان آموخت.[۲] آنگاه نزد پدرش به فراگیری علوم حوزوی پرداخت و بخشی از دروس مقدماتی را نزد او و همچنین جدش فراگرفت.[۳] در دوازده‌سالگی به حوزه علمیه کرمان رفت و بخشی از مقدمات را هم نزد آخوند ملا عبدالله از مدرسان آن مدرسه فراگرفت. سپس وارد مدرسه معصومیه کرمان شد و نزد عالمان آن مدرسه دروس مقدمات را تکمیل کرد. مدتی هم در مدرسه محمودیه به تحصیل ادامه داد. از استادان او می‌توان به سیدحسن تاج‌آبادی اشاره کرد. وی آنگاه در حوزه علمیه کرمان معالم‌الاصول را نزد میرزا احمد زنجانی و بخشی از دروس سطح را پیش میرزا عبدالحسین حجتی معروف به جدیدالاسلام خواند و آنگاه کتاب‌های مغنی و مطول و بخشی از قوانین‌الاصول میرزای قمی را در مدرسه محمودیه نزد حاج آخوند آموخت.[۴] وی مقداری از کتاب شرح لمعه را هم در همان حوزه نزد حاج سیدحسن تاج‌آبادی فراگرفت.[۵]
موسوی کرمانی در دوران تحصیل در کرمان هم‌زمان با حضور در درس استادان، سخنرانی‌های مذهبی نیز ایراد می‌کرد. در آن سال‌ها علی‌رغم ممنوعیت سخنرانی و روضه‌خوانی، همراه با جمعی دیگر از روحانیان، در برگزاری مجالس و مراسم روضه‌خوانی در کرمان نقشی پررنگ داشت. او در یکی از سخنرانی‌هایش در سال ۱۳۱۷ ش، مطالبی را علیه حکومت پهلوی ایراد کرد و همین مسئله باعث شد تا تحت تعقیب قرار بگیرد.[۶] این مسئله و همچنین تصمیم رضاشاه برای اعزام طلاب علوم حوزوی به خدمت سربازی که موسوی کرمانی هم در فهرست طلاب مشمول قرار گرفته بود، باعث شد سه ماه مخفی.[۷] و آنگاه راهی قم شود.[۸] او در حوزه علمیه قم درس شرح لمعه از کتاب طهارت تا آخر آن را نزد آیت‌الله شیخ محمدعلی حائری کرمانی خواند. علاوه بر آن، قسمتی از رسایل، مکاسب و کفایه‌الاصول را هم نزد حائری کرمانی فراگرفت. سپس در درس رسایل و مکاسب آیت‌الله سیدصدرالدین صدر حضور یافت. مقداری از مکاسب را هم نزد آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی خواند. در همان زمان در درس شرح منظومه امام‌خمینی شرکت کرد.[۹] او درباره حضور در درس امام‌خمینی اطلاعاتی نداده است، ولی می‌توان احتمال داد که در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۴ ش که امام‌خمینی آخرین دوره شرح منظومه را در حوزه علمیه قم تدریس می‌کرد، در آن درس شرکت داشته است. او درباره ویژگی‌های درس امام‌خمینی می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های امام‌خمینی این بود که حرفش یک کلام بود. من منظومه را خدمت ایشان خواندم. روزی یکی از شاگردان امام به من گفت امام‌خمینی نصف درس را از کتاب می‌خواند و بعد کتاب را می‌بندد و از حفظ به شرح آن می‌پردازد و بعد می‌گوید که بقیه مطالب را خودتان بخوانید؛ چرا امام کمتر از روی کتاب درس می‌گوید و بیشتر از خارج می‌گوید؟ او به من گفت شما که با استاد خیلی مأنوس هستی این اشکال را به استاد یادآوری کن. چون من همسایه امام‌خمینی در محله یخچال قاضی بودم و بعد از پایان درس تا منزل ایشان همراهشان می‌رفتم... یک روز پس از آنکه درس تمام شد، به امام عرض کردم که یکی از شاگردان شما تقاضا دارد بیشتر متن کتاب را تطبیق بفرمایید. امام‌خمینی...گفت من قبل از شروع درس به شاگردان نگاه می‌کنم، می‌فهمم چه کسی درسم را می‌فهمد و چه کسی نمی‌فهمد؛ من اینجوری درس می‌دهم، افرادی که متوجه این موضوع می‌شوند به درس من آیند. من آن شاگرد امام‌خمینی را در صحن حرم دیدم و به او گفتم استاد می‌فرماید که سبک درس من این‌جور است، هر که نمی‌پسندد، نیاید».[۱۰]
موسوی کرمانی علاوه بر حضور در درس شرح منظومه امام‌خمینی، در درس اخلاق امام‌خمینی که در مدرسه فیضیه برگزار می‌شد شرکت می‌کرد. او درباره ویژگی‌های درس اخلاق امام می‌گوید: «ایشان جمعه‌ها در مدرسه فیضیه درس اخلاق می‌داد و گاهی حرف‌های فلسفی را لابلای صحبت‌های اخلاقی مطرح می‌کرد. دو نفر شاگرد پروپاقرص درس اخلاق ایشان بودند: یکی حاج میرزا کاشانی و دیگری حاج حسین سوهانی. من ندیدم این دو نفر یک روز درس اخلاق امام را تعطیل کنند».[۱۱] امام‌خمینی در همان زمان اسفار هم تدریس می‌کردند، ولی موسوی کرمانی ترجیح داد که آن درس را نزد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی فرابگیرد.[۱۲] موسوی کرمانی آنگاه به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و کتاب صلاۀ را نزد آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری خواند. مدتی هم در درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمدتقی موسوی خوانساری و سیدصدرالدین صدر شرکت کرد. درس خارج اصول را هم نزد حائری کرمانی خواند و در همان درس با شیخ علی‌پناه اشتهاردی هم‌درس و هم‌بحث بود.[۱۳] او پس از استقرار آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی در قم و آغاز تدریس درس خارج فقه و اصول توسط ایشان، در آن درس‌ها هم حضور یافت.[۱۴] و مورد توجه خاص ایشان قرار گرفت و در شمار خاصان آن مرجع درآمد.[۱۵] مدتی هم در درس خارج فقه یا اصول آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری شرکت داشت.[۱۶] موسوی کرمانی اجازاتی در امور شرعیه از آیات آقا سیدابوالحسن اصفهانی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدحسین طباطبایی بروجردی.[۱۷]، میرزا محمد قمی، شریعتمداری و سیدابوالقاسم موسوی خویی دریافت کرده بود.[۱۸] موسوی کرمانی در کنار تحصیل در حوزه علمیه قم به تدریس و تبلیغ در آن شهر هم می‌پرداخت. اولین بار در منزل شیخ محمد صدوقی یزدی در قم به منبر رفت که امام‌خمینی هم در آن مجلس شرکت داشت و سخنرانی او مورد توجه امام‌خمینی قرار گرفت.[۱۹] آوازه او در سخنرانی‌های مذهبی به‌تدریج فزونی یافت و بسیاری از مراجع از او برای سخنرانی در مجالس و محافل مذهبی دعوت می‌کردند. این مسئله باعث شد تا از درس و بحث عقب ماند، بنابراین تصمیم گرفت دیگر در قم به منبر نرود و در ایام تبلیغ در ماه‌های رمضان، محرم و صفر به شهرستان‌ها برود. در سال اول به تهران رفت و در مسجد ترک‌ها، مسجد بزازها و مسجد سیدعزیزالله آن شهر به منبر رفت و مورد توجه آیت‌الله حاج سیداحمد خوانساری قرار گرفت. مدتی هم در شهر گرمسار به سخنرانی‌های مذهبی می‌پرداخت.[۲۰] سپس در مسجد ملا جعفر قم به اقامه نماز جماعت پرداخت و در کنار آن برای ایراد سخنرانی مذهبی به شهرهای مختلف سفر می‌کرد. موسوی کرمانی همچنین از مدرسان برجسته حوزه علمیه قم بود.[۲۱] و به گفته محمد شریف رازی که اثر خود را در سال ۱۳۵۰ ش نگاشته است، تا آن سال، «مدت ۴۰ سال به تدریس در حوزه می‌پرداخت و از مدرسان درس اخلاق در حوزه علمیه قم محسوب می‌شد».[۲۲] وقتی آیت‌الله بروجردی تصمیم بر تصحیح و رفع نواقص کتاب وسایل شیعه گرفت، از موسوی کرمانی هم برای مشارکت در آن کار پژوهشی دعوت کرد. پس از آن موسوی کرمانی همه اهتمام خود را به اصلاح وسایل الشیعه معطوف کرد و همراه با افرادی چون شیخ علی‌پناه اشتهاردی، میرزا علی ثابتی همدانی و سیدمحمدعلی ابطحی اصفهانی و جمعی دیگر آن کار را به اتمام رساند. او سپس همراه با شیخ علی‌پناه اشتهاردی تحقیق کتاب قواعد الاحکام و تحقیق کتاب ایضاح الفوائد فی شرح قواعد اثر فخرالمحققین علامه حلی را همراه با شیخ علی‌پناه اشتهاردی در چهار جلد تصحیح و منتشر کرد. کتاب دیگری که توسط او تصحیح شد روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه اثر علامه محمدتقی مجلسی بود. این کار هم با مشارکت شیخ علی‌پناه اشتهاردی صورت گرفت و در ۱۴ جلد انتشار یافت. سومین اثر تصحیح‌شده توسط او و شیخ علی‌پناه اشتهاردی تصحیح تفسیر العقل و القران تألیف آقا نورالدین اراکی بود.[۲۳] موسوی کرمانی همچنین مقاله «مجمع الانوار» را در رد کتاب شهید جاوید اثر نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی و درباره آیه تطهیر و حدیث کسا و ولایت تکوینی اهل‌بیت نگاشت.[۲۴] و آن را در مجله مکتب تشیع منتشر کرد.[۲۵] تقریرات درس آیت‌الله بروجردی و تقریرات دروس آیت‌الله حجت از آثار اوست.[۲۶] او پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم به تدریس و تحقیق در حوزه علمیه قم ادامه داد و در روز دهم بهمن ۱۳۹۲ در شهر قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط ناصر مکارم شیرازی، در حرم مطهر حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.[۲۷]
پانویس
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۱۵.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۲۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۲۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۲۴.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۳۶.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۱۳۴-۱۳۵.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۲۶.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۲۸.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۳۶.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۱۶۷-۱۶۸؛ برداشت‌هایی از سیره امام‌خمینی، ج۵، ص۹۵؛ سلسله موی دوست، ص۲۳۳-۲۳۴.
- ↑ همان، ص۱۶۸.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۳۶.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۳۶-۳۸.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۸۳-۸۴.
- ↑ انصاری، ص۱۷۱.
- ↑ شریف‌رازی، ج۲، ص۲۴۲.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۶۴-۶۵.
- ↑ انصاری، ص۱۷۱.
- ↑ همان، ص۳۹-۴۰.
- ↑ همان، ص۴۰-۴۲.
- ↑ انصاری، ص۱۷۱.
- ↑ شریف رازی، ج۲، ص۲۴۲.
- ↑ ص۴۸ -۵۴.
- ↑ انصاری، ص۱۷۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله...، ص۵۸.
- ↑ انصاری، ص۱۷۱.
- ↑ انصاری، ص۱۷۱.
منابع
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۲)، «درگذشتگان آیت‌الله حسین موسوی کرمانی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال بیست‌وچهارم، شماره ۱۴۳ و ۱۴۴، آذر و اسفند.
- برداشت‌هایی از سیره امام‌خمینی (س) (۱۳۷۹)، گردآورنده: غلامعلی رجائی، ج ۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- خاطرات آیت‌الله سیدحسین موسوی کرمانی (۱۳۸۴)، تدوین مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی (س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی، با مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.