نرم‌افزارها، برنامه‌های رایانه‌ای با موضوع شخصیت و آثار امام‌خمینی.
پیشینه
فرایند تقویت و توسعه نهادهای علمی و فرهنگی در جامعه، جز در سایه بهره‌گیری از یافته‌های پژوهشی شدنی نیست؛ بنابراین برای دستیابی به پیشرفت‌های سریع علمی، تنها باید به تولید و مدیریت دانش و استفاده از ظرفیت‌های جدید به‌طور مستمر و بهینه روی آورد[۱]. افزایش سطح تحقیقات و آسان‌سازی پژوهش در حوزه‌های علمیه نیز نیازمند اصلاح سازوکارهای تحقیقاتی و استفاده از تجهیزات و فناوری جدید (مانند رایانه و نرم‌افزارهای رایانه‌ای) است[۲]. نرم‌افزار کامپیوتری، شامل برنامه‌هایی می‌شود که در کامپیوتری به هر اندازه و با هر معماری، قابل اجرا هستند. نرم‌افزار مستنداتی دارد که شامل فرم‌های واقعی و مجازی می‌شود و داده‌هایی دارد که ترکیبی از ارقام و حروف است و می‌تواند شامل اشکال نمایشی از قبیل اطلاعات تصویری، ویدویی و صوتی باشد. معادل نرم‌افزار را نخستین بار جان توکی در سال ۱۹۵۸م به‌کار گرفت. نرم‌افزارها با توجه به ابعاد مختلف آن، از جهات مختلف قابل تقسیم‌اند. آنها از جهت فنی و ابعاد مرتبط با علوم رایانه‌ای (هدف و مأموریت نرم‌افزار، زمینه استفاده و کاربرد آن)، به سه دسته تقسیم می‌شوند:
نرم‌افزارهای پایه، نرم‌افزارهای سیستمی و نرم‌افزارهای کاربردی[۳].
نرم‌افزارهای تولیدی در حوزه‌های علوم اسلامی، ازجمله نرم‌افزارهایی که در زمینه معرفی آثار مستقیم علمی و زندگی امام‌خمینی، تولید و عرضه شده‌اند، از دسته نرم‌افزارهای کاربردی شمرده می‌شوند.
نرم‌افزارهای مربوط به امام‌خمینی در سه دسته ویژه، مشترک و تلفن همراه دسته‌بندی می‌شوند. آنچه در اینجا آمده گزارشی از نرم‌افزارهایی است که تا سال ۱۳۹۶ در هر سه بخش تولید شده و در دسترس بوده و به ترتیب حروف الفبا گزارش شده است.
نرم‌افزارهای ویژه
۱.«آینه جمال»، تولید مشترک مؤسسه معارف اسلامی امام‌رضا(ع) و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، شامل نامه‌های عرفانی امام‌خمینی با مقدمه فاطمه طباطبایی. این اثر به صورت گویا و با صدای عباس سلیمی ارائه شده است (کتابخانه تخصصی امام‌خمینی)
۲.«اسطوره قرن»، یادبود یکصدمین سال میلاد امام‌خمینی، تولید بنیاد فرهنگی شهید قدوسی، به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی، مهر ۱۳۷۸. امکانات این نرم‌افزار عبارت است از:
۱.زندگینامه؛
۲.متن کامل وصیت‌نامه؛
۳.دیوان اشعار؛
۴.معرفی آثار؛
۵. هشت فیلم از امام‌خمینی؛
۶. ۱۳۳ سخنرانی‌های امام‌خمینی؛
۷. ۸۳۰ عکس؛
۸. ۳۳ موسیقی مرتبط (همان).
۳.«تبیان»، آثار موضوعی امام‌خمینی، نسخه اول، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، به سفارش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، زبان: فارسی، تاریخ تولید: خرداد ۱۳۹۴. این نرم‌افزار شامل متن کامل ۴۹ عنوان کتاب در ۵۱ جلد از آثار موضوعی انتشاریافته مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی با عنوان «تبیان» است و اندیشه‌های امام‌خمینی در موضوعات قرآن، عقاید و معارف، اجتماعی و فرهنگی، اخلاق و عرفان، حقوق و سیاست، اقتصاد و تاریخ را دربر می‌گیرد. برخی امکانات و قابلیت‌های برنامه عبارت‌اند از:
۱.دسترسی آسان کاربران و پژوهشگران به آیات موجود در متون برنامه به همراه مطالب مربوط به آنها؛
۲.جستجو در عنوان ابواب و سرفصل‌های کتاب‌های برنامه از طریق فهرست گزینشی؛
۳.جستجوی ساده و پیشرفته در متن و فهرست کتاب‌های برنامه؛
۴.متن کامل قرآن کریم به همراه ترجمه فارسی و امکان جستجو در آیات،
۵. ارتباط واژگان متون برنامه با چند دوره لغت‌نامه به همراه قابلیت جستجو؛
۶. امکانات پژوهشی به همراه قابلیت‌های یادداشت‌برداری، ذخیره‌سازی، ویرایش و چاپ متن (همان).
۴.«تحریر الوسیله امام‌خمینی به همراه ترجمه، شرح و تعلیقات»، نسخه اول، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، به سفارش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۹۲، زبان: فارسی، عربی. در این نرم‌افزار ۴۸ عنوان کتاب در ۱۶۲ جلد، مشتمل بر متن کامل تحریر الوسیله امام‌خمینی به همراه ترجمه، شرح و تعلیقه به زبان عربی و فارسی، منتشر شده است. این برنامه در این گروه‌ها دسته‌بندی شده است:
۱.وسیلة النجاة؛
۲.تحریر الوسیله؛
۳.ترجمه‌های تحریر الوسیله؛
۴.گزیده‌های تحریر الوسیله؛
۵. تعلیقه‌های تحریر الوسیله؛
۶. شروح تحریر الوسیله. امکانات برنامه عبارت‌اند از:
۱.ارتباط متن کتاب تحریر الوسیله با شش جلد ترجمه، ۱۲۷ جلد شرح و ۱۲ جلد تعلیقه؛
۲.متن ده عنوان لغت‌نامه در ۶۲ جلد؛
۳.قابلیت جستجو در بیش از ۳۵۰۰۰ عنوان باب و سرفصل از طریق فهرست گزینشی؛
۴.قابلیت‌های پژوهشی و یادداشت‌برداری، ذخیره، ویرایش و چاپ متن مورد نظر؛
۵. جستجوی ساده و پیشرفته در متن و فهرست کتاب‌های برنامه (همان).
۵. «تراث الامام‌الخمینی»، تولید معاونت امور بین‌الملل مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، به زبان عربی که شامل:
۱.تصاویر و متن کتاب‌های امام‌خمینی در موضوعات فقه و اصول، فلسفه و عرفان، سیاست و اجتماع؛
۲.آثار سیدمصطفی خمینی؛
۳٫۲۵ مقاله درباره ایشان است[۴].
۶. «تفسیر سوره حمد امام‌خمینی»، تولید دیتا سینا، اختصاصی امام‌خمینی، به صورت فیلم و به مدت شصت دقیقه (کتابخانه تخصصی امام‌خمینی)
۷. «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»، تولید مشترک مؤسسه معارف اسلامی امام‌رضا(ع) و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. در این اثر متن کاملِ کتاب جهاد اکبر تألیف امام‌خمینی، به صورت گویا و با صدای عباس سلیمی ارائه شده است (همان).
۸. «چهل حدیث»، تولید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، صوتی، حاوی متن کامل کتاب شرح چهل حدیث (همان).
۹. «دیوان امام‌خمینی»، تولید مؤسسه فرهنگی رهنما که شامل این برنامه‌ها و امکانات است:
۱.دیوان اشعار؛
۲.قابلیت جستجو در اشعار؛
۳.قابلیت نمایش متون با خط نستعلیق؛
۴.قابلیت چاپ از تمامی اشعار به خط کتابی و نستعلیق با زمینه‌های متنوع؛
۵. قابلیت خواندن اشعار همراه با موسیقی و بدون موسیقی؛
۶. فرهنگ کلمات و اصطلاحات؛
۷. محیط جذاب و قابل تغییر؛
۸. زندگینامه؛
۹. قابلیت اجرا بر روی تمامی ویندوزها (همان).
۱۰. «دیوان امام، نرم‌افزار چندرسانه‌ای دیوان اشعار امام‌خمینی»، تولید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، شامل:
۱.متن اشعار امام‌خمینی: شرح، اصطلاحات و لغات مشکل، اعلام و شناسنامه کلیه اشعار؛
۲.کتابخانه: بالغ بر بیست کتاب و مقاله مرتبط با حوزه ادبیات و امام‌خمینی؛
۳.پژوهش: با امکانات فیش‌برداری، حاشیه‌نویسی و علامت‌گذاری؛
۴.نگارخانه: بیش از چهل تصویر از امام‌خمینی و تابلونقاشی‌های اشعار ایشان با قابلیت پخش خودکار؛
۵. فیلم: چهل فیلم شامل دریای نور، نماهنگ و غیره می‌باشد (همان).
۱۱. «روح‌الله»، نسخه اول و دوم، تولید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. این برنامه کامل‌ترین دایرةالمعارف چندرسانه‌ای درباره امام‌خمینی است و دارای این امکانات است:
۱.ده نماهنگ درباره امام‌خمینی از تولد تا رحلت و انقلاب اسلامی؛
۲.هشت قطعه فیلم درباره امام‌خمینی، بیش از ۱۲۰۰ عکس تمام صفحه (نمایش با جلوه‌های ویژه)؛
۳. ۴۱ سرود، موسیقی ارتحال و نوحه (شش ساعت)؛
۴. ۳۲ ساعت سخنرانی شامل قرائت وصیت‌نامه امام‌خمینی توسط رهبر انقلاب(۲۲۶ قطعه)؛
۵. صحیفه امام شامل بیش از ۴۲۰۰ سخنرانی، پیام و نامه...(در ۱۱۶۰۰ صفحه، دارای معجم لفظی)؛
۶. زندگینامه، به شکل کتاب مصور الکترونیکی با امکان ورق‌زدن و جستجو؛
۷. گزیده برخی خاطرات (سیدمرتضی پسندیده، روبون کارلسون و...) و فرازی از وصیت‌های هزار شهید درباره امام‌خمینی؛
۸. رساله توضیح المسائل؛
۹. دیوان کامل اشعار؛
۱۰. کتاب‌های جهاد اکبر، آوای توحید، راه امام راه ما و کلمات قصار. امکان بزرگ‌نمایی تمام صفحات در این نرم‌افزار وجود دارد (همان).
۱۲. «زندگینامه امام‌خمینی»، به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی، تولید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی همراه متن و فیلم.
۱۳. «صحیفه امام»، تولید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی که شامل مجموعه ۲۲جلدی صحیفه امام (بیانات، پیام، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها)، سخنان برگزیده از آثار موضوعی امام‌خمینی (گویا)، منشورات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، همراه با تصویر جلد کتاب، شناسنامه و چکیده اثر، بخشی از سروده‌های امام‌خمینی با موسیقی و قرائت شعر، پیام‌های رهبران، رؤسای جمهور، مردم و سازمان‌ها به مناسبت رحلت امام‌خمینی (گویا)، ۳۸۳ قطعه عکس از آلبوم تصاویر امام‌خمینی و چهار قطعه فیلم منتشرشده از جشنواره هنری مهر است[۵].
۱۴. «صحیفه امام‌خمینی»، تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، شامل مجموعه ۲۱جلدی صحیفه امام (بیانات، پیام، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها) و کتاب حدیث بیداری (شرح زندگانی امام‌خمینی)، ۲۸۳ تصویر از امام‌خمینی، دوازده قطعه صوت از بیانات امام‌خمینی و یک قطعه فیلم از زندگانی ایشان به زبان فارسی است [۶].
۱۵. «صحیفه نور»، تولید صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز قم. این برنامه که به مناسبت یکصدمین سال میلاد امام‌خمینی تولید شده است، شامل این موارد است:
۱.مجموعه آثار ۲۲جلدی صحیفه نور (بیانات، سخنرانی‌ها، پیام و مصاحبه‌های امام‌خمینی)؛
۲.چند فیلم درباره امام‌خمینی و دوران پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛
۳.عکس و موسیقی درباره امام‌خمینی[۷].
۱۶. «فقه ۲» تولید مؤسسه «الموسوعة الاسلامیة الکومبیوتریه(لبنان)»، شامل بیش از ده هزار سؤال در ابواب مختلف فقه بر اساس فتاوای امام‌خمینی برگرفته از رساله عملیه ایشان و استفتائات شامل: اجتهاد و تقلید، صلاة، صوم، زکاه، خمس، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر [۸]..
۱۷. «مجموعه آثار حضرت امام‌خمینی»، نسخه اول، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، به سفارش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۹۱، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی. در این نرم‌افزار متن کامل ۴۵ عنوان کتاب فارسی و عربی در ۱۱۰ جلد از آثار امام‌خمینی، اعم از تألیفات و تقریرات، شامل موضوعات فقه، اصول، اخلاق، تفسیر، کلام، فلسفه، عرفان و سیاست عرضه شده است. علاوه براین، متن شش کتاب از آثار ایشان (صحیفه، جهاد اکبر، حکومت اسلامی، چهل حدیث، آداب الصلاة و وصیت‌نامه) در ۲۷ جلد به زبان انگلیسی، همچنین ۲۸۳ تصویر و دوازده سخنرانی مهم به مناسبت‌های مختلف به همراه فیلم زندگانی ایشان به زبان فارسی و عربی نیز ارائه شده است. قابلیت‌های برنامه عبارت‌اند از:
۱. ارتباط بین متن فارسی و ترجمه عربی صحیفه امام؛
۲.متن ده دوره لغت‌نامه عربی و فارسی در ۶۲ جلد (مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور).
۱۸. «مجموعه آثار حضرت امام‌خمینی»، نسخه دوم. این نرم‌افزار در سال ۱۳۹۴ به اضافه دوره پنجاه‌جلدی موسوعه امام‌خمینی، با ۷۶ عنوان کتاب فارسی و عربی از آثار امام‌خمینی، در ۱۶۳ جلد منتشر شد (کتابخانه تخصصی امام‌خمینی)
۱۹. «وصیت‌نامه امام‌خمینی»، نسخه اول، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، به سفارش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، زبان: فارسی، تاریخ تولید: تیر ۱۳۹۴. این نرم‌افزار شامل متن کامل وصیت‌نامه سیاسی‌الهی امام‌خمینی به همراه «درختواره موضوعی» با این محورهاست:
۱. مقدمه،
۲. سیاست،
۳. فرهنگ،
۴. اقتصاد،
۵. اقشار و گروه‌های اجتماعی،
۶. مخالفان داخلی،
۷. نیروهای مسلح،
۸. جنگ تحمیلی،
۹. جهان اسلام،
۱۰. صوت کامل وصیت‌نامه با صدای سیدعلی خامنه‌ای. همچنین متن کامل ۳۷ عنوان کتاب در ۵۸ جلد از آثار موضوعی امام‌خمینی و دیگر کتاب‌های مرتبط، در موضوعات اجتماعی، سیاسی، اخلاق، عرفان، عقاید، معارف اسلامی، شخصیت‌شناسی، انقلاب، حکومت اسلامی، روحانیت، دشمن‌شناسی، به همراه امکان دسترسی به کتاب‌هایی مانند:
۱. نسخه خطی وصیت‌نامه،
۲. امام‌خمینی از دیدگاه سیدعلی خامنه‌ای،
۳. زندگینامه و اندیشه سیاسی امام‌خمینی و ترجمه انگلیسی کتاب‌های ۱. آداب الصلاة،
۲. جهاد اکبر،
۳. چهل حدیث،
۴. صحیفه امام،
۵. آخرین پیام (وصیت‌نامه)،
۶. حکومت اسلامی، از دیگر امکانات این برنامه است. قابلیت‌های این نرم‌افزار عبارت‌اند از:
۱. ارائه تصاویر، صوت و فیلم‌های مرتبط با امام‌خمینی و وصیت‌نامه در بخش نگارخانه؛
۲.متن کامل قرآن کریم با ترجمه فارسی؛
۳.جستجوی ساده و پیشرفته در متن و فهرست کتاب‌های برنامه و آیات قرآن کریم؛
۴.قابلیت ارتباط میان متن وصیت‌نامه با شرح‌های آن؛
۵. امکان یادداشت‌برداری، ذخیره‌سازی، ویرایش و چاپ متن (همان).
نرم‌افزارهای مشترک
۱. «احکام»، تولید مؤسسه تحقیقاتی امام‌رضا(ع). این نرم‌افزار دارای جستجوی موضوعی و بیان شفاهی تمام مسائل رساله‌های گروهی از مراجع معاصر ازجمله امام‌خمینی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدابوالقاسم خویی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و سیدعلی سیستانی است. در نسخه‌های بعدی برخی مراجع دیگر نیز به این مجموعه افزوده شده است. امکانات این برنامه عبارت است از:
۱. دیدن متن و شنیدن توضیحات شفاهی رساله امام‌خمینی، هم‌زمان با حاشیه مربوط به نُه مرجع دیگر (در موارد اختلاف حکم)؛
۲.دسترسی به متن رساله‌ها از طریق موضوعات و نمایه‌ها (واژه‌های کلیدی)؛
۳.دسترسی به متن رساله‌ها از طریق فهرست(نمودار درختی)؛
۴.دسترسی به متن رساله‌ها از طریق شماره مسئله توضیح المسائل؛
۵. زندگینامه ده مرجع تقلید[۹].
۲.«اخلاق اسلامی» مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی، ۱۳۹۴، در قالب معجم لفظی. این نرم‌افزار مشتمل است بر:
۱. شش اثر از امام‌خمینی با عنوان شرح حدیث جنود عقل و جهل، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، آداب الصلاة، جهاد اکبر یا مبارزه با نفس، تهذیب نفس و سیر و سلوک از دیدگاه امام‌خمینی، رساله لقاء الله میرزاجوادآقا ملکی تبریزی به ضمیمه رساله لقاء الله امام‌خمینی، ۲. متن کامل ۳۴۳ عنوان کتاب در ۵۹۷ جلد، در موضوعات آداب، حقوق، فضایل اخلاقی، رذایل اخلاقی، سیر و سلوک عرفانی و فلسفه اخلاق (کتابخانه تخصصی امام‌خمینی)
۳.«المعجم»، نسخه سوم (بهینه‌سازی شده)، سال ۱۳۸۳، مرکز معجم فقهی مدرسه آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی، قم، شامل بیش از سه هزار جلد کتاب سازگار با ویندوزهای مختلف. در این نرم‌افزار، نُه عنوان از کتاب‌های امام‌خمینی با عناوین الاجتهاد و التقلید، کتاب الطهاره، الخلل فی الصلاة، المکاسب المحرمه، کتاب البیع، تحریر الوسیله، مناسک حج (فارسی)، توضیح المسائل (فارسی)، تهذیب الاصول آمده است. این مرکز نخستین نرم‌افزار معجم فقهی شامل بیش از هزار جلد کتاب را در سال ۱۴۱۱ق تولید کرد. دومین نسخه از این برنامه سه سال بعد به صورت کامل‌تر در دسترس عموم قرار گرفت. در سال ۱۳۷۹ش سومین نسخه از این برنامه که مشتمل بر بیش از سه هزار جلد کتاب است، ارائه شد که شامل مهم‌ترین مصادر فقهی نزد مذاهب مختلف مسلمانان و مهم‌ترین منابع علوم اسلامی است. نگارش سوم برنامه معجم فقهی در محیط سیستم عامل ویندوز و بر روی دو لوح فشرده (CD) ارائه شده است که حاوی حدود سه هزار کتاب فقهی، اصولی، تفسیری، حدیثی، رجال، تاریخ و لغت است[۱۰].
۴.«به سوی نور» نسخه پنجم، تولید مرکز اطلاع‌رسانی غدیر. در این برنامه بیانات و رهنمودهای امام‌خمینی ارائه شده است. محتوای این نرم‌افزار عبارت است از:
۱. متن کامل دوره ۲۲جلدی صحیفه نور؛
۲.صوت سخنان امام‌خمینی در بیش از هشتصد فایل سخنرانی؛
۳.متن سخنان رهبری انقلاب، سیدعلی خامنه‌ای از سال ۱۳۶۸ ـ ۱۳۹۴؛
۴.امکان جستجوی پیشرفته داخل متن سخنرانی؛
۵. انتخاب محدوده جستجو بر اساس تاریخ؛
۶. امکان پخش صوت متن انتخاب شده؛
۷. امکان جستجوی ترکیبی (کتابخانه تخصصی امام‌خمینی)
۵. «جامع اصول الفقه»، نسخه دوم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی، ۱۳۹۱، در قالب: معجم لفظی. مطالب این نرم‌افزار عبارت‌اند از:
۱. برخی از کتاب‌های اصولی امام‌خمینی مانند: الاجتهاد و التقلید، الاستصحاب، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه، التعادل و الترجیح، تنقیح الاصول، تهذیب الاصول طبع قدیم، تهذیب الاصول طبع جدید، جواهر الاصول، الرسائل، الرسائل العشره، الطلب و الاراده، محاضرات فی الاصول، معتمد الاصول، مناهج الوصول الی علم الاصول؛
۲.متن کامل ۴۱۰ عنوان کتاب به زبان فارسی و عربی در ۹۱۴ جلد از ۲۴۰ مؤلف، در موضوع اصول فقه؛
۳.دسته‌بندی کتاب‌ها به صورت گروهی و موضوعی ازجمله: ۵۸ شرح معتبر بر کتاب‌های اصولی، دوازده عنوان اصطلاح‌نامه فقهی و اصولی، چهل عنوان کتاب «چاپ سنگی» به همراه امکان نمایش تصویر متن اصلی. برخی امکانات و قابلیت‌های این برنامه عبارت‌اند از: دسته‌بندی کتاب‌ها در گروه‌های اصول، فقه و اصول، قواعد، اصطلاحات، تاریخچه، متون و تلخیص‌ها، متون و ترجمه‌ها، متون و تعلیقه‌ها، شروح و حواشی، تقریرات و محاضرات و متون دارای تصویر. دسته‌بندی موضوعی کتاب‌ها چنین سامان‌یافته است:
۱. مبادی،
۲. مباحث الفاظ،
۳. امارات و حجج،
۴. قیاس، ۵. استحسان،
۶. مصالح مرسله،
۷. سد و فتح ذرایع،
۸. اصول عملیه،
۹. تسامح در ادله سنن،
۱۰. قواعد،
۱۱. تعارض ادله و امارات، ۱۲. اجتهاد و تقلید (کتابخانه تخصصی امام‌خمینی)
۶. «جامع فقه»، نسخه دوم این نرم‌افزار در سال ۱۳۸۸، در قالب معجم لفظی منتشر شد. این نرم‌افزار شامل این موارد است:
۱. ۲۳ عنوان از کتاب‌های فقهی و اصولی امام‌خمینی؛
۲.متن کامل ۱۲۵۱ عنوان کتاب و رساله فقهی در ۳۰۱۹ جلد از ۴۱۳ مؤلف با موضوعات فقه روایی، فقه فتوایی، فقه استدلالی، فقه منظوم، فقه استدلالی تطبیقی، آیات الأحکام، قواعد فقهی، منابع فقه (ادعیه و اعمال)، منابع روایی فقه، تاریخ فقیهان و راویان، تاریخ فقه و تحولات آن، اصطلاحات فقهی، لغت‌نامه و غیره. برخی از قابلیت‌های این نرم‌افزار هم عبارت‌اند از:
۱. ارتباط ۶۷ عنوان متن در ۲۶۹ جلد با ۳۷۱ عنوان شرح، حاشیه و ترجمه در ۱۶۵۷ جلد (مجموعاً ۹۷۰۶۴۳ پیوند)؛
۲.فهرست آیات الأحکام در هر یک از ابواب فقهی شامل ۱۱۹۱ آیه و پیوند آنها به متون فقهی؛
۳.اتصال ۱۴۳ قاعده فقهی با ۳۱۴۷۱ پیوند مرتبط با متن؛
۴.اتصال ۶۲ باب فقهی با ۱۶۴۰۰ پیوند مرتبط با متن؛
۵. ایجاد میزهای پژوهشی مستقل با امکان دسته‌بندی دلخواه کتاب‌ها، برنامه و تحقیقات گسترده در آنها؛
۶. متن چهارده دوره لغت‌نامه در ۱۱۶ جلد و نُه دوره اصطلاحات فقهی و اصولی در ۲۸ جلد (همان).
۷. «عرفان»، نسخه دوم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، زبان: فارسی، ۱۳۸۴. این برنامه شامل این موارد است:
۱. چهل عنوان در ۹۴ جلد از آثار مهم عرفانی؛
۲.کتاب مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایه تألیف امام‌خمینی (همان).
۸. «عرفان»، نسخه سوم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی، ۱۳۹۲. محتوای این برنامه که در قالب معجم لفظی ارائه شده، عبارت است از:
۱. کتاب‌های عرفانی امام‌خمینی (سرّ الصلاة، التعلیقة علی الفوائد الرضویه، تفسیر سوره حمد، دیوان امام‌خمینی، مجموعه اشعار امام‌خمینی، شرح دعاء السحر، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایه)؛
۲.متن کامل ۸۰۵ عنوان کتاب و رساله عرفانی در ۱۲۵۸ جلد به زبان عربی و فارسی، با موضوعاتی چون طبقات و شرح حال عارفان، اصطلاح نامه، تفسیر عرفانی، عرفان نظری، عرفان عملی، ادبیات عرفانی، عرفان ادبی، حکمت، علوم غریبه، فقه عرفانی، اخلاق، دعا و کتاب‌شناسی. از امکانات این برنامه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
۱. امکان جستجو در بیش از ۱۹۷۸۰۰ عنوان باب و سرفصل کتاب‌ها به وسیله فهرست گزینشی؛
۲.ارائه هفت عنوان فرهنگ‌نامه، جهت دسترسی به معانی لغات، اصطلاحات و تعبیرات عرفانی؛
۳.قابلیت دسترسی به شرح حال بیش از ۲۲۰۰ نفر از عارفان اسلامی در بخش «طبقات عرفا»؛
۴.ارائه بیش از دویست عنوان کتاب از متون کهن ادبی ـ عرفانی، اشاره کرد (همان).
۹. «کتابخانه اصول فقه»، نسخه اول، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی، ۱۳۸۹، در قالب: معجم لفظی. این نرم‌افزار علاوه بر اینکه دربردارنده برخی از کتاب‌های اصولی امام‌خمینی، مانند تهذیب الاصول، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه، الرسائل، لمحات الاصول، مناهج الوصول الی علم الاصول است، نخستین نرم‌افزار اصولی است که جهت سامان‌بخشیدن به امر تحقیق و پژوهش در زمینه مباحث اصولی به علاقه‌مندان ارائه شده است و شامل مهم‌ترین منابع شیعه در زمینه اصول فقه (۷۶ عنوان از اساسی‌ترین کتاب‌های اصولی در ۱۵۶ مجلد از ۵۹ نویسنده بزرگ) است (همان).
۱۰. «کتابخانه اهل بیت(ع) » نسخه ۲، تولید مرکز المصطفی در قم، سال ۱۳۹۱. این برنامه دربردارنده مهم‌ترین برنامه‌هایی است که پیش از این در «مرکز معجم فقهی» سیدمحمدرضا گلپایگانی و با مشارکت «مرکز المصطفی» زیر نظر سیدعلی حسینی سیستانی ارائه شده بود. محتوای این نرم‌افزار شامل این موارد است:
۱. بیش از ۷۰۵۲ جلد کتاب در موضوعات مختلف؛
۲. ۲۵ عنوان از کتاب‌های امام‌خمینی: آداب نماز (فارسی)، الاجتهاد و التقلید، الخلل فی الصلاة، الرسائل، الرسائل العشره، المکاسب المحرمه، حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانی، کتاب البیع، کتاب الطهاره طبع جدید، کتاب الطهاره طبع قدیم، ولایت فقیه (فارسی)، تحریر الوسیله، توضیح المسائل، رساله نجاة العباد (فارسی)، مناسک حج (فارسی)، مناسک حج (فارسی) (محشی)، انوار الهدایه، الاستصحاب، بدائع الدرر فی قاعده نفی الضرر، معتمد الاصول، مناهج الوصول الی علم الاصول، حدیث الطلب و الاراده، مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایه، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، کتاب الطهاره تقریر محمد فاضل لنکرانی از مباحث امام‌خمینی.
۱۱. «کتابخانه جامع فقه اهل البیت(ع) »، نسخه ۱، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی، ۱۳۸۴، این اثر شامل این موارد است: ۱. ۱۱۵۸ عنوان کتاب و رساله فقهی در ۱۷۴۴ جلد، به همراه امکان ارتباط بین متون ۳۳ عنوان کتاب با ۱۸۸ شرح، حاشیه و ترجمه؛
۲.شانزده کتاب فقهی و اصولی از امام‌خمینی؛ المکاسب المحرمه، تحریر الوسیله، توضیح المسائل (المحشی)، تهذیب الاصول، حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانی، الرسائل العشر، الرسائل، کتاب البیع (تقریرات)، کتاب البیع، الخلل فی الصلاة، کتاب الطهاره چاپ قم، کتاب الطهاره چاپ جدید، کتاب الطهاره (تقریرات)، مناسک حج، نجاة العباد، ولایت فقیه (همان).
۱۲. «کتابخانه کلام اسلامی»، نسخه ۲/۱، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، زبان: فارسی، عربی، انگلیسی، ۱۳۹۰، در قالب معجم لفظی. این برنامه شامل این موارد است:
۱. سه اثر از امام‌خمینی: التعلیقة علی الفوائد الرضویه، الطلب و الاراده، لب الاثر فی الجبر و القدر ـ الامر بین الامرین (تقریر جعفر سبحانی از مباحث امام‌خمینی)؛
۲.متن کامل ۶۶۰ عنوان کتاب در بیش از هزار جلد از آثار کلامی، در موضوعات و مباحث مهم کلامی مانند کلام عام، الهیات، نبوت، امامت، اهل البیت(ع) ، معاد، تاریخ کلام، روایات کلامی، پاسخ شبهات، فرق و مذاهب، رد وهابیت، رد تحریف قرآن، رد ابن‌تیمیه، رد ابن‌قیم، کلام اسماعیلیه، رد اسماعیلیه، رد شبهات قرآنی، رد یهودیت و مسیحیت، شناخت‌شناسی (همان).
۱۳. «مهر ولایت»، تولید مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، شامل:
۱. زندگینامه امام‌خمینی؛
۲.وصیت‌نامه موضوعی امام‌خمینی با گویش سیدعلی خامنه‌ای؛
۳.تألیفات و اشعار امام‌خمینی؛
۴.جوان از دیدگاه امام‌خمینی؛
۵. صدها فیلم و تصویر از امام‌خمینی؛
۶. خاطراتی از امام‌خمینی. بخش‌هایی از این محورها، به رهبری انقلاب، سیدعلی خامنه‌ای نیز اختصاص یافته است[۱۱].
۱۴. «نورالجنان»، نسخه اول و دوم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سیستم عامل: ویندوز، چندرسانه‌ای، زبان: فارسی، عربی و انگلیسی، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۴. این نرم‌افزار شامل این موارد است:
۱. متن کامل کتاب‌های اخلاقی ـ عرفانی امام‌خمینی (شرح چهل حدیث، شرح حدیث جنود عقل و جهل، جهاد اکبر، سرّ الصلاة، آداب الصلاة، شرح دعاء السحر، ترجمه شرح دعای سحر از سیداحمد فهری)؛
۲.متن ۶۸ عنوان کتاب در ۱۰۲جلد از پنجاه مؤلف در زمینه‌های اخلاقی، عرفانی، فلسفی؛
۳.صوت دعاها و مولودی و مداحی در زمینه اهل بیت(ع) ؛
۴.تصاویر مرتبط با موضوعات (مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور). نرم‌افزارهای تلفن همراه:
۱. «امام‌خمینی»، قالب اندروید، گروه اینترنتی رهروان ولایت. این نرم‌افزار شامل این موارد است:
۱. زندگینامه،
۲. مقالات،
۳. پایگاه‌ها،
۴. آلبوم تصاویر،
۵. پیامک رحلت امام‌خمینی،
۶. شخصیت بنیانگذار انقلاب اسلامی. این نرم‌افزار دسترسی آسان کاربر را برای به اشتراک‌گذاری مطالب در محیط‌های اجتماعی فراهم کرده است. قابلیت‌های نرم‌افزار عبارت‌اند از:
۱. جستجو در متن نرم‌افزار؛
۲.تنظیمات برای انتخاب فونت مناسب؛
۳.قابلیت به اشتراک‌گذاری مطالب در شبکه‌های اجتماعی (رهروان ولایت).
۲.«صحیفه نور امام‌خمینی»، قالب اندروید، تولید مؤسسه تبیان. این نرم‌افزار شامل متن کامل صحیفه نور (مجموعه بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌های امام‌خمینی)، پیش از پانزده خرداد ۱۳۴۲ تا پایان عمر است که با هدف ترویج سیره عملی و نظری ایشان ارائه شده است. قابلیت‌های نرم‌افزار عبارت‌اند از:
۱. جستجو در متن بیانات؛
۲.جستجو بر اساس سال؛
۳.جستجو بر اساس مکان سخنرانی؛
۴.جستجو بر اساس مخاطب نامه، حکم و...؛
۵.جستجو بر اساس مناسبت سخنرانی (تبیان).
۳.«وصیت‌نامه امام‌خمینی» قالب اندروید، تولید شرکت آسمانه. در این نرم‌افزار، متن کامل وصیت‌نامه امام‌خمینی به صورت هماهنگ با صوت سیدعلی خامنه‌ای، به مدت دو ساعت و چهل دقیقه، به همراه ابزارهایی برای یادداشت‌نویسی و علامت‌گذاری وصیت‌نامه فراهم شده است. ازجمله ویژگی‌های این نرم‌افزار این موارد است:
۱. امکان مطالعه جملات و فرازهای مختلف وصیت‌نامه به صورت مجزا؛
۲.ابزار یادداشت‌نویسی روی نرم‌افزار و علامت‌گذاری متن؛
۳.امکان تغییر به حالت مطالعه در شب و تنظیم نور صفحه؛
۴.قابلیت تنظیم نوع و اندازه قلم (فرهنگ نیوز)
۴. «کتابخانه شیعه»، نرم‌افزار کتابخانه شیعه در بخش فناوری اطلاعات بنیاد میلانی و برای آسان‌شدن استفاده از کتاب‌های سایت «کتابخانه شیعه» بر روی دستگاه‌های اپل (کتابخانه جامع شیعه) و نیز سیستم عامل اندروید تولید شده است. از مهم‌ترین امکانات برنامه، سهولت کاربری، سرعت مناسب نرم‌افزار، سادگی انتقال میان کتاب‌ها و متون آن و نیز فهرست‌ها و ارجاعات پانویس است. خواننده امکان دسترسی به حدود پنج هزار جلد کتاب سایت کتابخانه شیعه را دارد و امکان افزایش از طریق منابع مختلف نیز وجود دارد (کتابخانه جامع شیعه). در این نرم‌افزار می‌توان نوزده عنوان از کتاب‌های امام‌خمینی را بارگزاری کرد که عبارت‌اند از:
۱.بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر،
۲.الاستصحاب،
۳.المعتمد الاصول،
۴.الاجتهاد و التقلید،
۵.الخلل فی الصلاة،
۶.الرسائل،
۷.تهذیب الاصول،
۸. المکاسب المحرمه،
۹. کتاب البیع،
۱۰. کتاب الطهاره،
۱۱. تحریر الوسیله،
۱۲. توضیح المسائل (فارسی)،
۱۳. مناسک حج (فارسی)،
۱۴. لمحات الاصول،
۱۵. انوار الهدایه،
۱۶. لب الاثر فی الجبر و القدر،
۱۷. مناهج الوصول الی علم الاصول،
۱۸. جواهر الاصول.
۵. «ویژگی‌های بارز امام»، قالب اندروید، تولید مؤسسه شمیم سافت. امکانات این برنامه عبارت‌اند از:
۱.ارائه دویست ویژگی بارز از امام‌خمینی با قابلیت اشتراک‌گذاری در تمامی محیط‌های شبکه‌های اجتماعی؛
۲.سی تصویرنوشته با قابلیت اشتراک‌گذاری در تمامی محیط‌های شبکه‌های اجتماعی؛
۳.قابلیت دانلود تصویرنوشته‌ها برای چاپ در ابعاد بزرگ؛
۴.امکان مطالعه و حرکت بین صفحات، تنها با یک کلیک (کافه بازار) .
به جز نرم‌افزارهایی که درباره زندگی و آثار امام‌خمینی، به‌طور اختصاصی یا مشترک تولید و عرضه شده است، در سال‌های اخیر، فعالیت برخی سایت‌ها در فضای مجازی، به موضوع «امام‌خمینی» و ارائه اخبار و مطالبی درباره ایشان، اختصاص یافته است. از مهم‌ترین این سایت‌ها، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
۱.سایت جامع امام‌خمینی
۲.سامانه اطلاع‌رسانی پرتال امام‌خمینی
۳.سایت امام‌خمینی
۴.سایت جماران. نیز مجموعه‌ای از نرم‌افزارها درباره موضوعات دیگر که به گونه‌ای مرتبط با امام‌خمینی است مانند برخی همایش‌ها تولید شده است که بیرون از قلمرو این گزارش است.
پانویس
- ↑ فضل‌اللهی، واکاوی عوامل بازدارنده مؤثر بر پژوهش‌های طلاب حوزه علمیه، 158.
- ↑ سیف‌الله، واکاوی عوامل بازدارنده مؤثر بر پژوهش‌های طلاب حوزه علمیه، 149.
- ↑ پرسمن، مهندسی نرم‌افزار، 1/13؛ همکاران سیستم، پایگاه اطلاع‌رسانی.
- ↑ رجائی‌نژاد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، 291.
- ↑ رجائی‌نژاد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، 288.
- ↑ رجائی‌نژاد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، 288.
- ↑ رجائی‌نژاد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، 290.
- ↑ رجائی‌نژاد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، 290.
- ↑ همان؛ رجائی‌نژاد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، 294 ـ 295.
- ↑ حسینی‌نژاد، معرفی نرم‌افزار معجم فقهی، 197 ـ 199.
- ↑ رجائی‌نژاد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، 294.
منابع
- پرسمن، راجر. اس، مهندسی نرم‌افزار، ترجمه عین‌الله جعفرنژادقمی و ابراهیم عامل محرایی، تهران، دانش‌نگار، چاپ هفتم، ۱۳۹۲ش.
- تبیان، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۱/۱۳۹۷ش.
- حسینی‌نژاد، سیدمحمد، معرفی نرم‌افزار معجم فقهی، مجله حدیث و اندیشه، شماره ۵ ـ ۶، ۱۳۸۲ش.
- رجائی‌نژاد، محمد، معرفی نرم‌افزارهای موجود درباره امام‌خمینی، مجله حضور، شماره ۴۸، ۱۳۸۳ش.
- رهروان ولایت، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۱/۱۳۹۷ش.
- فرهنگ نیوز، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۱/۱۳۹۷ش.
- فضل‌اللهی قمشی، سیف‌الله، واکاوی عوامل بازدارنده مؤثر بر پژوهش‌های طلاب حوزه علمیه، مجله معرفت، شماره ۱۶۰، ۱۳۹۰ش.
- کافه بازار، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۱/۱۳۹۷ش.
- کتابخانه تخصصی امام‌خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ کتابخانه جامع شیعه، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۱/۱۳۹۷ش.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۱/۱۳۹۷ش.
- همکاران سیستم، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۱/۱۳۹۷ش.
پیوند به بیرون
حسین صالحی، دانشنامه امام‌خمینی، ج۱، ص …