سیدمحمدمهدی طباطبایی شیرازی

سیدمحمدمهدی طباطبایی شیرازی، از شاگردان درس مسائل مستحدثه امام‌خمینی.

سیدمحمدمهدی طباطبایی شیرازی

اطلاعات فردی
اطلاعات علمی

سیدمحمدمهدی طباطبایی شیرازی در سال ۱۳۱۳ ش در شهر رفسنجان در خانواده‌ای با پیشینه درخشان علمی و مبارزاتی به دنیا آمد. جد پدربزرگش از نوادگان دختری سیدمحمدحسن شیرازی معروف به میرزای بزرگ، صاحب فتوای تحریم تنباکو در دوره ناصرالدین‌شاه بود و جدش سیدعلی طباطبایی از عالمان و مجتهدان مقیم نجف، ولی پدرش سیدمحمدحسین طباطبایی از نجف به ایران آمد و پس از مدتی اقامت در مشهد، به رفسنجان رفت و در همان شهر مقیم شد. سیدمحمدمهدی طباطبایی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در رفسنجان فراگرفت. او در سال ۱۳۲۷ همراه خانواده در قم مقیم شد ولی اقامت خانواده طباطبایی شیرازی در قم بیش از سه سال به درازا نکشید و او همراه خانواده راهی مشهد شد و تحصیل دروس حوزوی را در مشهد آغاز کرد. وی منطق را نزد شیخ محمد عیدگاهی خواند و در درس شرح لمعه و قوانین از شاگردان سیداحمد مدرس یزدی معروف به نهنگ‌العلما بود. مدتی هم از درس‌های سیدعلی خادم بهره برد. در همان زمان تحت تربیت اخلاقی شیخ هاشم قزوینی قرار گرفت و از سجایای اخلاقی ایشان بهره‌مند شد سپس وارد درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدمحمدهادی حسینی میلانی و سیدحسن طباطبایی قمی و میرزا احمد کفایی شد همچنین با سفر به قم، به‌صورت متناوب در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی هم شرکت می‌کرد در همان زمان بود که با جمعیت فدائیان اسلام آشنا شد و در شمار دوستان سیدمجتبی نواب صفوی درآمد. وقتی نواب صفوی در سال ۱۳۳۴ در تهران دستگیر شد، اطلاعات شهربانی مشهد طباطبایی شیرازی را هم به جرم همکاری با او دستگیر و به تهران منتقل کرد. طباطبایی شیرازی مدتی در زندان قزل‌قلعه زندانی شد و در آن دوران با یدالله سحابی و مهدی بازرگان همبند بود. وی پس از سه ماه از حبس آزاد شد و به مشهد بازگشت و مورد استقبال بزرگان مشهد چون آیات میلانی و طباطبایی قمی قرار گرفت

طباطبایی شیرازی پس از بازگشت به مشهد به سخنرانی در مساجد آن شهر پرداخت و با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، وارد فعالیت‌های سیاسی شد و از جمله ملاقات و دیدارهای برخی از فعالان سیاسی با روحانیان برجسته مشهد را هماهنگ می‌کرد و سپس با سفر به قم، نظر علمای مشهد را به امام‌خمینی منتقل می‌کرد به همین علت یک بار توسط ساواک دستگیر و زندانی شد و پس از مدت کوتاهی با وساطت آیت‌الله کفایی آزاد گردید او پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و دستگیری آیت‌الله سیدحسن طباطبایی قمی در مشهد، در منزل او به منبر رفت و در سخنانش به انتقاد از حکومت پهلوی پرداخت و به همین علت دستگیر و زندانی شد. پس از آزادی به تهران رفت و با امام‌خمینی که تازه از حبس آزاد شده بود دیدار کرد طباطبایی شیرازی در مشهد به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد و از جمله در جلسات سیاسی که در خانه آیت‌الله قمی برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. او در فروردین ۱۳۴۳ و پس از آزادی امام‌خمینی از حصر در تهران و بازگشت به قم، همراه با جمعی از روحانیان مشهد به قم رفت و با امام‌خمینی دیدار کرد. در تابستان همان سال، امام‌خمینی تدریس مسائل مستحدثه را در خانه‌شان آغاز کردند و طباطبایی شیرازی از جمله افرادی بود که در آن درس شرکت می‌کرد. او در این باره می‌گوید: «ایشان درسی به نام مسائل مستحدثه داشتند؛ یعنی مسائل سرقفلی، بیمه، تأمین اجتماعی و یک مسئله راجع به مسائل چک و سفته و حتی مسائل مربوط به بخت‌آزمایی در آنجا مطرح شد. جلسه در منزل خود ایشان بود» وی از حضور «چند روزی» در آن درس سخن گفته است (همان)، بنابراین می‌توان گفت حضورش در درس مسائل مستحدثه امام‌خمینی کوتاه بوده است. در همان زمان با حضور در بیوت آیات سیدکاظم شریعتمداری و سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، از بحث‌ها و پاسخ‌های آنان به پرسش‌های شرعی استفاده می‌کرد

او پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و از جمله جلساتی را با حضور برخی از فعالان سیاسی برگزار می‌کرد. همچنین در تسهیل سکونت برخی از روحانیان و فعالان سیاسی در مشهد سهیم بود طباطبایی شیرازی در دوران تبعید امام‌خمینی در نجف بارها به عراق رفت و در نجف با امام‌خمینی دیدار کرد. همچنین در تسهیل سفر برخی از طلاب علوم حوزوی به نجف نقش داشت. علاوه بر آن، با سفر به بعضی از شهرها، به سخنرانی‌های انتقادی علیه حکومت پهلوی ادامه می‌داد که از آن جمله می‌توان به سفر به اصفهان و رشت اشاره کرد او در یکی از این سفرها به نجف در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری آنجا هم شرکت کرد. البته شرکت او در آن درس خیلی کوتاه و محدود به یک یا دو جلسه بود. او در این باره می‌گوید: «در نجف که بودم به ما گفتند برویم مجلس درس آقا شرکت کنیم و این کار را هم کردیم و اتفاقاً مجلس درس باشکوهی بود» پس از بازگشت به کشور به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و این فعالیت‌ها پس از شهادت سیدمحمدرضا سعیدی، شوهر خواهرش، وارد مرحله جدیدی شد. طباطبایی شیرازی در برگزاری مجلس ختم برای سعیدی نقش زیادی داشت و در بعضی از آن مجالس هم سخنرانی می‌کرد و سپس به اقامه نماز جماعت در مسجد موسی بن جعفر (ع)، مسجد شهید سعیدی پرداخت و به همین علت از سال ۱۳۴۹ در تهران مقیم شد و مبارزاتش را در آن شهر پی گرفت او در تهران در چاپ بعضی از اعلامیه‌ها و کتاب‌های امام‌خمینی از جمله کتاب حکومت اسلامی نقش داشت و به همین اتهام در سال ۱۳۵۰ دستگیر شد. پس از آزادی به حج رفت و در توزیع اعلامیه امام‌خمینی علیه جشن‌های ۲۵۰۰ ساله در مکه نقش داشت و پس از بازگشت از حج به ساواک احضار شد در آن زمان با انجام فعالیت‌های اقتصادی، به حمایت از طلاب و روحانیان و نیز نهضت امام‌خمینی می‌پرداخت (همان، ۴۲۸ـ۴۳۴). همچنین در جلسات روحانیان مبارز تهران شرکت می‌کرد و با سفر به شهرهای مختلف و ایراد سخنرانی، به حمایت از نهضت امام‌خمینی ادامه می‌داد و به همین علت بارها به ساواک و کمیته مشترک ضدخرابکاری احضار و بارها دستگیر و زندانی شد. از جمله در سال ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ در زندان قصر زندانی بود وی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی هم در راهپیمایی‌ها و تظاهرات مردم حضور می‌یافت (همان، ج ۱، ۵۴۸).

طباطبایی شیرازی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سمت قاضی دادگاه صنفی در تهران منصوب شد (همان، ج ۲، ۴۳). هم‌زمان به قضاوت در دادگاهی می‌پرداخت که در زندان قصر تشکیل شده بود و هم‌زمان مسئولیت مصاحبه با طلاب برای انتصاب به امور قضایی را هم برعهده داشت. مدتی هم مسئول بررسی قوانین مدنی شد و پس از بررسی، بر حفظ قوانین مدنی تأکید کرد. مدتی هم به تدریس فرایند قضایی برای قضات جدید اشتغال داشت او در سال ۱۳۵۸ به سمت دادستان انقلاب اسلامی در استان مازندران منصوب شد و رسیدگی به امور قضایی آن استان را برعهده گرفت. سپس به اوضاع قضایی استان گیلان هم رسیدگی کرد و در سامانبخشی به امور قضایی آن استان‌ها نقش ایفا نمود (همان، ۷۷ـ۸۲). مدتی بعد به ریاست دادگاه منکرات منصوب شد (همان، ۱۰۵). پس از مدتی ریاست دادگاه مستقر در شهرداری تهران را برعهده گرفت ولی مدتی بعد به سبب پاره‌ای اختلافات، از جمله به سبب مخالفت با بعضی از احکام قضایی، از امر قضاوت کناره گرفت و از ریاست آن دادگاه استعفا داد (همان، ۱۳۰). او در دوره دوم مجلس شورای اسلامی از سوی مردم مشهد به نمایندگی برگزیده شد و در آن دوره در کمیسیون برنامه‌وبودجه عضویت داشت در دوره سوم مجلس شورای اسلامی هم نمایندگی مردم مشهد را برعهده داشت و پس از پایان آن دوره به ریاست دادگاه مدنی منصوب شد (همان، ۱۸۵). در همان زمان مدیریت اجرایی جامعه روحانیت مبارز تهران را هم برعهده داشت طباطبایی شیرازی یکی از روحانیانی بود که به تدریس درس اخلاق شهرت داشت و سال‌ها به تدریس اخلاق در صداوسیما می‌پرداخت او در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تهران به نمایندگی مردم تهران برگزیده شد و در آن دوره عضو کمیسیون قضایی بود پس از پایان دوره هفتم مجلس شورای اسلامی از فعالیت‌های اجرایی و سیاسی کناره گرفت و به اقامه نماز جماعت در مسجد موسی بن جعفر (ع) و تدریس درس اخلاق ادامه داد سیدمحمدمهدی طباطبایی شیرازی در سال ۱۳۹۷ از دنیا رفت.