محمدعیسی محقق خراسانی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
محمدعیسی محقق خراسانی در سال ۱۳۱۵ ش در روستای گیامی شهر فریمان و در خانواده‌ای افغانستانی به دنیا آمد. پدر او از هزاره‌های بابه‌جی ولایت غور بود که به خاطر ظلم و جور حکومت وقت، از روستای جنگلک منطقه کرمان در ولایت غور به ایران آمد و در روستای گیامی اقامت گزید. او در سال ۱۳۲۴ ش همراه پدرش راهی نجف اشرف شد و در آنجا تحصیلات دینی خود را آغاز کرد و در بیست سالگی سطوح عالیه را به پایان رساند.[۱]
آنگاه در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی که از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۷ ش در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف تشکیل می‌شد، شرکت جست و سیدمحمدهاشم صالحی مدرسی نام او را در فهرست شاگردان امام‌خمینی در نجف اشرف آورده است.[۲] می‌توان احتمال داد که از اواسط دهه ۱۳۴۰ ش در آن درس شرکت می‌کرد. محقق خراسانی همچنین از خطیبان برجسته در نجف اشرف بود و در مجالس و محافل مذهبی آن شهر سخنرانی می‌کرد. ازجمله بارها در بیت امام‌خمینی در نجف اشرف یا در مجالسی که توسط ایشان برگزار می‌شد، سخنرانی کرد. خطابه‌های او به فارسی و عربی و با فصاحت و همچنین با سبک خاص وی ایراد می‌شد و حتی شخصیت‌هایی مانند امام‌خمینی و آیت‌الله خویی و رجال علمی دیگر حوزه علمیه نجف، در سخنرانی ایشان تا آخر می‌نشستند و با دقت گوش می‌دادند.[۳] وقتی علامه سیداسماعیل بلخی در سال ۱۳۴۶ ش به نجف اشرف رفت، محقق خراسانی سخنرانی مجلسی بود که در آنجا و به مناسبت ورود علامه برگزار شده بود. وی در آن سخنرانی از فعالیت‌های علامه بلخی تجلیل کرد.[۴] در سال ۱۳۴۸ هم با معرفی سیدمرتضی فیروزآبادی و سیدمحمد هاشمی اجازه اخذ سهم امام به مقدار اعاشه و ایصال مازاد به علما از امام‌خمینی دریافت کرد.[۵]
وی در سال ۱۳۵۷ ش به سوریه رفت و در مدرسه علمیه زینبیه در دمشق به تدریس دروسی چون مکاسب پرداخت. سپس به ایران بازگشت و از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۱ ش در حوزه علمیه مشهد در مقاطع مختلف علوم حوزوی تدریس می‌کرد. محقق خراسانی دو خدمت بزرگ را برای مردم هزاره انجام داد، یکی اینکه عَلم مرجعیت را در جامعه هزاره و شیعه افغانستان بلند کرد و همچنین پس از پیدایش حزب وحدت اسلامی افغانستان به رهبری شهید مزاری، از آن حمایت کرد. او در تثبیت مرجعیت آیت‌الله قربانعلی محقق کابلی در افغانستان نقش زیادی داشت و همین اقدام او باعث شد هزاره‌های افغانستان از رهبری مذهبی واحدی برخوردار شوند. محقق خراسانی شانزده اثر در عرصه‌های فلسفه، کلام، فقه و اصول، اخلاق، اجتماع، اقتصاد و تاریخ نوشته است؛ ازجمله الیتیمه، هدایت المنطق، سلم الصعود و الکفاح الاسلامی فی مشکلة الفقر. او از آن دسته افرادی بود که در ایام جوانی یعنی در سی سالگی به‌عنوان مرد علم و قلم و سخن، چهره درخشانی از خود نشان داد و علاوه بر تألیف کتاب‌هایی که پیش‌تر یاد شد، کتاب کوچکی به نام المؤلفون الافغانیون المعاصرون نوشت و در آن بیش از بیست تن از علمای افغانستانی مقیم حوزه علمیۀ نجف را که در میدان تألیف قدم گذاشته و کتاب نوشته بودند، معرفی کرد.[۶]
محمد عیسی محقق خراسانی در سال ۱۳۷۸ ش در مشهد درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد[۷]
پانویس
منابع
- «تبیین زندگی، فعالیت‌ها و تجربیات آیت‌الله محمدهاشم صالحی مدرس»، www.tasnimnews.com.
- «ستاره آسمانی بود»، (۱۳۸۹)، ماهنامه شاهد یاران، شماره ۶۴، اسفند.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- «محقق خراسانی، خداوندگار سخن و قلم»، http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151723؛ یادنامه آیت‌الله محقق خراسانی، به کوشش محمدعلی برهانی شهرستانی.