رازینی، محمد؛ از شاگردان درس خارج امام خمینی. محمد حاجی‌لو معروف به رازینی، در ۱۳۰۳ ش در روستای رازین همدان در خانواده‌ای روحانی دیده به جهان گشود (کاظمینی، ج ۱، ۲۴۵). پدرش میرزا حسن رازینی، از عالمان بنام همدان و از شاگردان آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی بود که با دستور ایشان در منطقه همدان به تبلیغ دین می‌پرداخت (شریف رازی، ج ۲، ۱۵۵-۱۵۶؛ ریحان یزدی، ۳۵۸) و عهده‌دار تدریس دروس حوزوی در مدرسه آخوند آن شهر بود (همان). محمد رازینی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش آموخت. مقدمات را هم نزد پدرش فراگرفت و سپس راهی همدان شد و در مدرسه آخوند معصومی همدانی آن شهر بخشی از دروس سطح را پیش میرزا ابوالقاسم شاهنجرانی، سید مصطفی هاشمی همدانی و میرزا محمد ثابتی همدانی خواند (حسینی ضیغمیان). او مدتی بعد به قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر، در درس سطح آیات عباسعلی شاهرودی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، میرزا محمد مجاهدی تبریزی، سید محمد محقق داماد و روح‌الله کمالوند شرکت کرد (کاظمینی، ج ۱، ۲۴۵). پس از آن در درس خارج فقه و اصول آیات سید محمد حجت کوه‌کمری (حسینی ضیغمیان، ۲۲۳)، سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی شرکت کرد (همان؛ کاظمینی، ج ۱، ۲۴۵) و به‌خصوص از شاگردان خاص و مورد توجه آیت‌الله گلپایگانی محسوب می‌شد (حسینی ضیغمیان، ۲۲۳) و از ایشان و آیت‌الله شیخ محمدعلی اراکی اجازاتی در امور شرعی دریافت کرد (همان، ۲۲۷). درباره سال‌های حضور او در درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۳۰ در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس ایشان شرکت می‌کرده است. هم‌زمان در درس فلسفه علامه سید محمدحسین طباطبایی نیز شرکت می‌کرد (همان، ۲۲۳). او سپس به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت و دروس سطح و اخلاق را در حوزه علمیه تدریس می‌کرد (همان، ۲۲۶). محمد رازینی در حین تحصیل در قم، به عضویت گروه علمی احیای کتاب احقاق الحق زیر نظر آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی درآمد و همراه با ابوطالب تجلیل تبریزی، در تحقیق و احیای آن اثر از جلد نخست تا جلد یازده نقش داشت (همان، ۲۲۹). او پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور همراه دیگر محصلان و فضلای همدانی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت، تصویب قوانین خلاف شرع و قانون اساسی را محکوم کردند و با اشاره به دستگیری و تبعید امام خمینی به خارج از کشور، آن اقدام را خلاف قانون اساسی دانستند و خواستار بازگرداندن ایشان به کشور، الغای قوانین مغایر با شرع و قانون اساسی و آزادی دیگر زندانیان سیاسی شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۵۴-۱۵۵). او از سوی آیت‌الله گلپایگانی برای تبلیغ به شهرهای مختلف می‌رفت، ازجمله به یکی از روستاهای شهر قروه در استان کردستان اعزام شد و مورد استقبال اهالی آنجا قرار گرفت (حسینی ضیغمیان، ۲۲۹-۲۳۰). وی در ۷ آبان ۱۳۶۰ به امامت جمعه شهر قروه درجزین در استان همدان منصوب شد و تا ۴ اردیبهشت ۱۳۷۳ در آن سمت بود و در آن تاریخ از سمت فوق استعفا داد (کاظمینی، ج ۱، ۲۴۵). از فعالیت‌های او می‌توان به احیای حوزه علمیه قروه درجزین، توسعه مسجد ولی‌عصر (عج) آن شهر، احداث مسجدی در روستای رازین، احداث مسجدی در روستای مزرعه نو در شهر آشتیان، احداث حمامی در همان روستا و... اشاره کرد (حسینی ضیغمیان، ۲۲۵-۲۲۶). او سرانجام در ۱۳۷۸ ش از دنیا رفت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط حسین نوری همدانی، در قبرستان ابوحسین قم به خاک سپرده شد (همان، ۲۳۰-۲۳۱). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ حسینی ضیغمیان، سید محمدحسین (۱۳۸۵)، «میرزا محمد رازینی مربی شهیدان»، ستارگان حرم، ج ۱۸، قم، آستانه مقدسه قم ـ انتشارات زائر؛ ریحان یزدی، سید علیرضا (۱۳۷۲)، آیینه دانشوران، با مقدمه، تعلیقات و اضافات ناصر باقری بیدهندی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۲، تهران، اسلامیه؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج ۱، تهران، برگ رضوان.