سیدحسن طاهری خرم‌آبادی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سیدحسن طاهری خرم‌آبادی'''، روحانی مبارز، شاگرد و [[نماینده امام‌خمینی]] در [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و عضو مجالس خبرگان رهبری و قانون اساسی و شورای بازنگری آن.

== زندگی‌نامه ==

سیدحسن طاهری خرم‌آبادی در اول خرداد ۱۳۱۷ در خرم‌آباد به دنیا آمد.<ref>طاهری، سیدعلی، زندگانی آیت‌الله، ۲۰؛ فراتی، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ۱/۲۰۰.</ref> پدرش سیدحیدر که تربیت‌یافته حوزه علمیه اصفهان بود، هم‌زمان با هجرت [[عبدالکریم حائری یزدی]] به [[قم]]، به جمع شاگردان او پیوست و با امام‌خمینی دوستی استواری پیدا کرد.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۲۱–۲۴.</ref> سیدحیدر همچنین از شاگردان [[آقاضیاءالدین عراقی]] در [[حوزه نجف]] بود و از وی اجازه اجتهاد داشت.<ref>طاهری، سیدمجتبی، مصاحبه، ۹.</ref>

سیدحسن طاهری خرم‌آبادی از کودکی تحت تعلیم پدر قرار گرفت و تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان پانزدهم بهمن خرم‌آباد آغاز کرد<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۲–۳۳.</ref> و در هشت‌سالگی که همراه پدر در سفری یک‌ماهه به قم رفته بود، به فراگیری علوم دینی علاقه‌مند شد. وی حتی پیش از طلبگی لباس روحانیت پوشید و همراه پدر برای زیارت به [[عتبات]] رفت.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۰–۳۲.</ref> او در نه‌سالگی پدر خود را از دست داد و عموی وی، سیداحمد طاهری، سرپرستی او را بر عهده گرفت.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۴–۳۷؛ طاهری، سیدعلی، زندگانی آیت‌الله، ۲۰.</ref> طاهری خرم‌آبادی با تمام‌کردن دوره ابتدایی در سال ۱۳۳۰، به فراگیری علوم دینی پرداخت و در دو سال در مدرسه علمیه کمالیه خرم‌آباد که تحت سرپرستی روح‌الله کمالوند، عالم بزرگ [[لرستان]] بود {{ببینید|روح‌الله کمالوند}}، جامع المقدمات و سیوطی را آموخت<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۵.</ref>؛ سپس برای ادامه تحصیل همراه مادر خود ذکری رحمتی<ref>طاهری، سیدعلی، زندگانی آیت‌الله، ۲۵.</ref> به قم رفت. او حاشیه ملاعبدالله را نزد [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] خواند، معالم الاصول و مطوّل را نزد [[حسین شب‌زنده‌دار]] و قسمت‌هایی از شرح لمعه و قوانین را نزد [[حسین جزائری]] و [[محمدتقی ستوده]] و رسائل را نزد [[ناصر مکارم شیرازی]]، حسین شب‌زنده‌دار و [[علی مشکینی]] و مکاسب را نزد جعفر سبحانی و [[ابوالقاسم خزعلی]] آموخت.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۹.</ref> وی کفایة الاصول را در درس [[عبدالجواد جبل‌عاملی]] و [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] به پایان برد؛ سپس به‌طور هم‌زمان در درس خارج فقه [[سیدحسین بروجردی]] و [[امام‌خمینی]] شرکت کرد<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۹.</ref> و با درگذشت بروجردی، برای طرح [[مرجعیت امام‌خمینی]]، در منطقه لرستان تلاش بسیاری کرد.<ref>دالوند، انقلاب اسلامی در لرستان، ۲/۱۵–۱۶.</ref>

طاهری خرم‌آبادی پس از [[تبعید امام‌خمینی]] به [[ترکیه]] در آبان ۱۳۴۳ در درس خارج [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]]، [[سیدمحمدمحقق داماد]]، [[مرتضی حائری یزدی]] و حسن فرید اراکی حاضر شده‌است.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۴۰؛ مهدوی کنی، خاطرات، ۲۳۷.</ref> وی شرح منظومه را نزد [[سیدمصطفی خمینی]]، اشارات را نزد [[عبدالله جوادی آملی]] و [[اسفار]] را نزد [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] و [[مرتضی مطهری]] خواند<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۴۰–۴۱.</ref>؛ همچنین به توصیه امام‌خمینی<ref>یزدی، خاطرات، ۳۴۲–۳۴۳.</ref> از طریق مباحثه با [[محمد مؤمن]]، [[حسین راستی کاشانی]]، [[مهدی ربانی املشی]] و [[حسن تهرانی]] بر دانش خود افزود و سال‌ها در [[حوزه علمیه قم]] و [[مدرسه حقانی]] تدریس کرد<ref>←ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۲۰۴.</ref> و سفرهای تبلیغی بسیاری به شهرهای مختلف انجام داد.<ref>فلسفی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۵۸۸؛ طاهری، سیدعلی، زندگانی آیت‌الله، ۳۷ و ۴۰.</ref>

در جریان مخالفت علمای حوزه به رهبری امام‌خمینی با [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] در سال ۱۳۴۱، طاهری رابط میان تصمیمات حوزه علمیه قم و روحانیان خرم‌آباد بود و نامه‌نگاری‌هایی با روح‌الله کمالوند داشت.<ref>دالوند، انقلاب اسلامی در لرستان، ۲/۲۷–۲۸.</ref> هم‌زمان با رفتن کمالوند از تهران به قم در سال ۱۳۴۱، پس از دیدار او به سفارش برخی علمای تهران، مانند [[میرزااحمد آشتیانی]] و [[سیدمحمدبهبهانی]]، با [[محمدرضا پهلوی]]، طاهری زمینه دیدار وی با امام‌خمینی را در خانه خود فراهم کرد.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۱۶۰–۱۶۱ و ۱۶۴–۱۶۵.</ref> کمالوند مورد اعتماد امام‌خمینی و همراه ایشان در روند مبارزه با رژیم پهلوی بود و در اردیبهشت ۱۳۴۳ درگذشت<ref>دالوند، انقلاب اسلامی در لرستان، ۲/۳۰–۳۶ و ۷۵.</ref> {{ببینید|روح‌الله کمالوند}}.

طاهری در جریان مبارزه با همه‌پرسی انقلاب سفید از سوی رژیم پهلوی {{ببینید|انقلاب سفید}}، از سوی امام‌خمینی مأمور تکثیر و پخش اعلامیه‌های ایشان در [[لرستان]] و تشویق علما به واکنش در برابر سیاست‌های دولت شد و در نتیجه اقدامات وی شهر خرم‌آباد در آستانه تعطیلی قرار گرفت؛ ولی وی با دخالت مقامات استان و تدابیر امنیتی مجبور به ترک خرم‌آباد شد.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۱۵۲–۱۵۶.</ref> او سپس به مناسبت ماه مبارک رمضان سفری تبلیغی به کاشان کرد<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۱۵۹–۱۶۰ و ۱۹۹.</ref> و در خرداد ۱۳۴۲ نیز به مناسبت دهه محرم به [[کاشان]] رفت و در این سفر وی و علی حجتی کرمانی {{ببینید|محمدجواد حجتی کرمانی}} ازجمله روحانیان پیشرو و انقلابی در کاشان بودند و با توجه به اوضاع سیاسی آن روز به‌ویژه حادثه حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه در دوم فروردین همان سال {{ببینید|حمله به مدرسه فیضیه}}، سخنرانی تندی علیه دولت کرد که منجر به بازداشت وی شد؛ ولی با کمک علما و متنفذین کاشان آزاد شد و در [[عصر عاشورا]] پنهانی به قم بازگشت.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۱۹۹–۲۰۸.</ref> پس از حادثه حمله به [[مدرسه فیضیه]]، طاهری به همراه برخی از شاگردان برای محافظت از امام‌خمینی، شب‌ها در کنار ایشان بودند.<ref>طاهری، سیدحسن، برداشت‌هایی از، ۳/۱۱۸؛ طاهری، سیدحسن، حریم امام، ۸.</ref>

در موضوع [[دستگیری امام‌خمینی|بازداشت امام‌خمینی]] در [[پانزدهم خرداد]] ۱۳۴۲، طاهری از نخستین افرادی بود که در صحن [[حرم فاطمه معصومه(س)]] [[شعار]] «یا مرگ یا خمینی» سر داد و در جمع سخنرانان ظهر آن روز، مردم را علیه رژیم پهلوی برانگیخت.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۲۲۵–۲۳۰.</ref> وی سپس به خرم‌آباد گریخت و کمالوند و [[سیدعیسی جزایری]] را برای مهاجرت به تهران در اعتراض به بازداشت امام‌خمینی تشویق کرد. وی سپس در سی‌ام تیر ۱۳۴۲ در سخنرانی در حوزه علمیه کمالیه خرم‌آباد به معرفی [[شخصیت امام‌خمینی]] پرداخت و با تندی از بازداشت ایشان انتقاد کرد.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۲۳۸–۲۴۴.</ref> وی در جریان مهاجرت علما به تهران برای حمایت از امام‌خمینی، در کنار علمای لرستان حضور داشت.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۲۴۷.</ref>

طاهری خرم‌آبادی در اردیبهشت ۱۳۴۳ در سفری تبلیغی برای آگاه‌کردن مردم، با محمد مفتح {{ببینید|محمد مفتح}} به آبادان رفت.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۲۷۹.</ref> وی که در هر فرصتی به تبلیغ و روشنگری می‌پرداخت و علیه رژیم موضع می‌گرفت،<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۲۷۹ و ۲۹۹.</ref> در [[سخنرانی‌های امام‌خمینی|سخنرانی امام‌خمینی]] علیه [[کاپیتولاسیون]]، چهارم آبان ۱۳۴۳ در [[خانه امام‌خمینی|بیت]] ایشان حضور داشت و از سخنان ایشان ستایش کرد.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۱۲–۳۱۴.</ref> پس از [[تبعید امام‌خمینی]] به [[ترکیه]]، خانه طاهری محل تجمع علما و مراجع برای بررسی اوضاع جاری بود که خود در تشکیل جلسه نقش داشت. وی در [[ماه رمضان]] همان سال همراه با روحانیان مبارز به تهران رفتند و در خانه [[محمدجواد باهنر]] تجمع و برای استفاده از فرصت تبلیغی ماه رمضان برنامه‌ریزی کردند.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۲۰–۳۲۱ و ۳۳۸–۳۳۹.</ref> او در دی ۱۳۴۳ به سبب تبلیغ نهضت در ماه رمضان و دعا برای امام‌خمینی در شهر محلات بازداشت شد و تا اسفند این سال زندانی بود.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۴۲–۳۵۰؛ دالوند، انقلاب اسلامی در لرستان، ۲/۹۲.</ref> با نخست‌وزیر شدن حسنعلی منصور، طاهری ازجمله کسانی بود که در تلگرامی خواستار آزادی امام‌خمینی شد.<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴–۳/۵۴۱–۵۴۲.</ref> وی سال ۱۳۴۷ همراه با خانواده خود به [[عراق]] سفر کرد و حدود سه ماه که در [[نجف]] ساکن شده بود، در درس امام‌خمینی در [[مسجد شیخ انصاری]] شرکت کرد.<ref>طاهری، سیدمهدی، خاطرات، ۲۵–۲۶.</ref> به دنبال درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]]، طاهری خرم‌آبادی همراه جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم برای امام‌خمینی پیام تسلیت فرستاد<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۲۹.</ref> و در پی درج مقاله توهین‌آمیز در هفدهم دی ۱۳۵۶ در [[روزنامه اطلاعات]] علیه امام‌خمینی، وی در شمار مدرسانی بود که در جلسه‌ای مشورتی در خانه [[حسین نوری همدانی]] تصمیم گرفتند برای مقابله با عملکرد رژیم به‌طور هم‌زمان دروس حوزه را تعطیل کنند<ref>طالبی دارابی، جایگاه قیام ۱۹دی ۱۳۵۶ در انقلاب اسلامی، ۷۶–۷۷.</ref> و او همراه با [[محمد مؤمن]] و [[سیدحسین موسوی تبریزی]] مسئولیت اطلاع‌رسانی به [[مراجع تقلید]] را بر عهده گرفت.<ref>طالبی دارابی، جایگاه قیام ۱۹دی ۱۳۵۶ در انقلاب اسلامی، ۷۷.</ref> پس از مقابله خشونت‌آمیز رژیم پهلوی با تظاهرکنندگان و به وجودآمدن رویداد خونبار نوزده دی ۱۳۵۶ در شهر قم، طاهری همراه گروهی از استادان و فضلای قم با صدور اعلامیه‌ای، انزجار خود را از برخورد رژیم با تظاهرکنندگان اعلام کرد<ref>طالبی دارابی، جایگاه قیام ۱۹دی ۱۳۵۶ در انقلاب اسلامی، ۱۳۶–۱۳۸.</ref> {{ببینید|نوزده دی}}. وی همچنین برای رساندن [[پیام امام‌خمینی]] دربارهٔ تحریم جشن [[نیمه شعبان]] در سال ۱۳۵۷<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۲۷.</ref> همراه با [[محمدرضا توسلی]] به [[مشهد]] سفر کرد و نتیجه فعالیت خود را به [[سیداحمد خمینی]] در نجف گزارش داد.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۲/۱۹۳–۱۹۴.</ref> وی در سی‌ام آذر ۱۳۵۷ همراه با تنی چند از استادان و فضلا اعلامیه خلع [[محمدرضا پهلوی]] از سلطنت را امضا کرد.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۵۰۷.</ref> او در روزهای آغازین بهمن ۱۳۵۷ از اعضای کمیته استقبال از امام‌خمینی بود.<ref>مهدوی کنی، خاطرات، ۱۹۲.</ref>

طاهری خرم‌آبادی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] عضو هیئت‌مدیره [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] شد،<ref>صالح، جامعه مدرسین، ۲/۱۱۱–۱۱۲.</ref> در تابستان ۱۳۵۸ نماینده مردم لرستان در [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] شد<ref>اداره کل، صورت مشروح مذاکرات مجلس، ۴/۳۷۳؛ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۰۵.</ref> و در خرداد ۱۳۶۰ به [[حکم امام‌خمینی]] به همراه سیدعبدالمجید ایروانی، سیدعلی هاشمی گلپایگانی، محمدرضا توسلی و حیدرعلی جلالی عضو هیئت رسیدگی به کار حجاج ایرانی شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۱۴/۴۱۰.</ref> وی به پیشنهاد [[حسینعلی منتظری]] در آذر ۱۳۶۰ از سوی امام‌خمینی برای رسیدگی به وضع [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] منصوب شد تا با کمال دقت در تطبیق قوانین و تصمیمات شورای سپاه با احکام اسلام کوشش کند و بر خط فکری و اعتقادی سپاه در سراسر کشور نظارت دقیق و از انحرافات و تخلفات با کمال قاطعیت جلوگیری کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۳۶.</ref> همچنین امام‌خمینی در مهر ۱۳۶۱ طاهری خرم‌آبادی را به نمایندگی خود جهت رسیدگی به امور مذهبی مردم [[پاکستان]] نصب کرد تا همراه با عهده‌دار شدن آنچه مربوط به [[ولی فقیه]] است در رفع مشکلات حوزه‌های علمیه و سرپرستی طلاب آن منطقه نیز اقدام کند و در این راستا به وی اجازه در اخذ و صرف وجوه شرعی را داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۲۰–۲۱.</ref> وی در حدود ده ماهی که در پاکستان بود، مدارس و مسائل مذهبی شیعیان پاکستان را به‌خوبی سامان داد و به‌رغم علاقه به ماندن در پاکستان بنا بر ضرورتی که برای حضور او در سپاه احساس می‌شد، برگشت.<ref>رضایی، مصاحبه، ۶.</ref> امام‌خمینی همچنین در دوم خرداد ۱۳۶۲ با پیشنهاد حسینعلی منتظری و تأیید [[شورای عالی قضایی]] با عضویت طاهری در ستاد اصلاح امور زندان‌ها موافقت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۵۰.</ref>

طاهری نقش اساسی در ساماندهی امور فرهنگی و تشکیلاتی سپاه ایفا کرد، به گونه‌ای که فرماندهان این نهاد با وجود وی احساس امنیت و آرامش می‌کردند و انتصاب دوباره او به فرماندهی سپاه نیز به اصرار آنان بود.<ref>رضایی، مصاحبه، ۶.</ref> در دوران بیماری امام‌خمینی، فرمانده سپاه برای پیشگیری از حمله احتمالی [[سازمان مجاهدین خلق]] از غرب کشور، از طاهری درخواست نیرو کرد و او با آنکه آن زمان، در سپاه مسئولیت رسمی نداشت، ولی علما و مردم لرستان بنا به سفارش وی نیروی کافی به خط مرزی [[کرمانشاه]] با عراق فرستادند.<ref>رضایی، مصاحبه، ۷.</ref> وی در بهار ۱۳۶۸ به حکم امام‌خمینی به عضویت در [[شورای بازنگری قانون اساسی]] درآمد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۴.</ref>

طاهری خرم‌آبادی از همان نخستین روز اقامت در قم که در صحن بزرگِ [[حرم فاطمه معصومه(س)]]، با امام‌خمینی آشنا و شیفته وقار و آرامش وجود ایشان شد، از هر فرصتی برای شناخت و دوستی هرچه بیشتر با امام‌خمینی بهره برد.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۳۷.</ref> وی از ۲۵سالگی تا آخر عمر خود در حمایت از انقلاب و [[خط امام‌خمینی]] به مبارزه پرداخت<ref>استادی، گزارش، ۱۶.</ref> و همواره به آرمان‌های امام‌خمینی وفادار بود.<ref>شب‌زنده‌دار، مصاحبه، ۱۳.</ref> او علاقه ویژه‌ای به امام‌خمینی و آرمان‌های ایشان داشت و از هیچ تلاشی برای پیشبرد انقلاب فروگذار نکرد. وی شخصیت علمی امام‌خمینی را در ابعاد مختلف فقهی، اصولی، فلسفی و عرفانی، شخصیتی استثنایی شمرده و جامعیت علمی ایشان را ستوده‌است<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۹۰.</ref> و خاطرنشان کرده‌است که امام‌خمینی از نظر اجتماعی، از دوران جوانی، شخصی منزوی نبود و در عین اجتماعی‌بودن، کاملاً پایبند به [[احکام شرع]] بود. وی تقوای امام‌خمینی را ستوده و تأکید کرده‌است که رفتار و کردار ایشان نشان می‌داد که سال‌ها به خودسازی پرداخته‌است و بر هوای نفس، کاملاً تسلط دارد و در بعد عرفان عملی کم‌نظیر بود؛ چنان‌که تهجد و تقید ایشان از دوران جوانی و حضور در شهر [[اراک]]، مشهور بوده‌است<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۹۲–۹۳.</ref>؛ همچنین طاهری [[ساده‌زیستی]] و نظم در زندگی امام‌خمینی را ستوده‌است و مصادیقی از نظم ایشان را در زمان حضور در شهر قم و [[نجف]] خاطرنشان کرده‌است.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۹۳–۹۵.</ref> وی دوری امام‌خمینی از تشریفات و مطرح‌نکردن خود را از نکات برجسته در شخصیت ایشان ذکر کرده و پرهیز از حضور در تشییع بروجردی و خودداری از برگزاری مراسم ختم برای ایشان را از مصادیق آن شمرده‌است.<ref>طاهری، سیدحسن، خاطرات، ۱/۱۱۶–۱۱۷.</ref>

طاهری خرم‌آبادی افزون بر تدریس بسیاری از کتاب‌های درسی دوره سطح و نیز دروس خارج [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]، آثار علمی بسیاری را ازجمله در نشریات منتشر کرده‌است؛ ازجمله: جهاد در قرآن، تقریرات درس فقه امام‌خمینی که با عنوان کتاب البیع در دو جلد منتشر شده‌است، ولایت فقیه و حاکمیت ملت، الحکومة الاسلامیة و ولایة الفقیه، تقریرات درس فقه [[سیدمحمد محقق داماد]] و تقریرات درس [[مرتضی حائری یزدی]].<ref>←مشکینی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۸.</ref> نیز شبهات وهابیت در پنج جلد، منابع مالی اسلام در [[حکومت اسلامی]]، الخمس و ذبایح اهل الکتاب.<ref>رجائی‌نژاد، یادداشت، مجله حریم امام، ۳؛ طاهری خرم‌آبادی، سیدعلی، حریم امام، ۱۶.</ref> همچنین خاطرات وی در دو جلد در سال ۱۳۷۷ و ۱۳۸۴ به وسیله [[مرکز اسناد انقلاب اسلامی]] منتشر شد.

* معصومه احمدی بینش، [https://books.khomeini.ir/10007/books/81/ سیدحسن طاهری خرم‌آبادی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۷، ص۸۱–۸۸.