مفاسد اجتماعی: تفاوت میان نسخه‌ها

مفاسد جمع مَفسده، به معنای بدی، تباهی، فساد، هر چیز زیان‌آور و خلاف [[مصلحت]] است<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۱۳/۱۸۷۶۴ و ۱۸۷۸۱.</ref> و مفاسد اجتماعی در اصطلاح به ناهنجاری‌ها و آسیب‌هایی گفته می‌شود که در روابط هر فرد یا گروه با محیط اجتماعی خود یا ساخت و کارکرد [[جامعه]] پدید می‌آید.<ref>ساروخانی، دائرةالمعارف علوم اجتماعی، ۲/۷۴۲.</ref> مفاسد اجتماعی ذیل مفهوم عام مسائل اجتماعی قرار می‌گیرد. مسئله اجتماعی شرایط پیچیده‌ای است که در اندازه‌های مختلف بروز می‌کند، تنگناهایی را ایجاد می‌کند و جامعه آن را تهدیدی برای وضع و موقعیت حیات مطلوب خود می‌شمارد؛<ref>آراسته‌خو، نقد و نگرش بر فرهنگ اصطلاحات علمی ـ اجتماعی، ۸۳۶.</ref> چنان‌که مفاسد اجتماعی را آن دسته از قانون‌شکنی‌ها و سنت‌گریزی‌هایی گویند که به [[امنیت]] و سلامت عمومی جامعه لطمه زده، چارچوب فرهنگی و اخلاقی جامعه را در هم می‌ریزند.<ref>پرور، اصلاحات، مبارزه با فقر، فساد و تبعیض، ۷۶.</ref> اگرچه برخی میان مفاسد و آسیب‌های اجتماعی تفاوت گذاشته‌اند، اما مفاسد از نظر مصادیق با آسیب‌های اجتماعی ازجمله [[خودکشی]]، [[اعتیاد]] و [[فحشا]] مشترک است.<ref>شایان‌مهر، دائرةالمعارف تطبیقی علوم اجتماعی، ۱/۲۷.</ref> آسیب‌های اجتماعی در واقع به پدیده‌ها و فرایندهایی گفته می‌شود که هر جامعه با توجه به ارزش‌های خود آن را غیر منطقی و برهم‌زننده نظم می‌شمارد.<ref>میری آشتیانی، مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی در ایران، ۴۱–۴۲.</ref> پیروی از هنجارها به جامعه، آرامش و امنیت می‌بخشد؛ بنابراین توجه به چگونگی هنجارها در جوامع بسیار اهمیت دارد. جامعه‌شناسان هنجارها را به دو دسته تقسیم کرده‌اند:

# هنجارهایی که حتماً باید در جامعه اجرا شوند و به مرحله عمل درآیند.

مفاسد اجتماعی گستره زیادی دارد و تقریباً همه عرصه‌های زندگی بشر اعم از اقتصادی،<ref>فاضل و میری آشتیانی، آسیب‌های اجتماعی ایران؛ نگاهی به آینده، ۷۱.</ref> اجتماعی،<ref>محمدی، بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان در دهه(۱۳۸۰–۱۳۷۰)، ۲۱.</ref> و سیاسی را دربر می‌گیرد. [[امام‌خمینی]] مفاسد اقتصادی را در مصادیقی چون [[ربا]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۸۲.</ref> [[اختلاس]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۶۷.</ref> و [[دزدی]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۰.</ref> برشمرده و خودکامگی، [[دیکتاتوری]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۶۸.</ref> قانون‌شکنی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۰۰.</ref> و فساد و کارشکنی گروه‌های مخالف<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۲۰.</ref> را نیز در شمار مفاسد سیاسی، آورده‌است؛ همچنین ایشان [[رشوه‌خواری]] و کم‌کاری<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۸۲ و ۱۲/۱.</ref> را مصداق فساد اداری<ref>فاضل و میری آشتیانی، آسیب‌های اجتماعی ایران؛ نگاهی به آینده، ۴۱.</ref> دانسته و از [[غیبت]]،<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۳۰۳.</ref> مصرف [[مواد مخدر]] و مشروبات الکلی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۴.</ref> [[خیانت]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۵ و ۸/۳۵۵.</ref> [[قتل]] و جنایت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۳۶.</ref> و فحشا<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۰.</ref> نیز با عنوان مفاسد اخلاقی ـ اجتماعی نام برده‌است.

[[امام‌خمینی]] که با استناد به [[روایت|حدیثی]] از [[امام‌صادق(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۲/۳۱۵.</ref> منشأ تمامی مفاسد را [[دنیادوستی]] شمرده،<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۴۹.</ref> در بیان عوامل و زمینه‌های بروز مفاسد اجتماعی، نقش برخی عوامل را برجسته‌تر دیده‌است. ایشان «خودبینی» را میراث [[شیطان]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۳۳.</ref> و سرچشمه تمام مفاسد را هواهای نفسانی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۷۰.</ref> و توجه به خود در مقابل توجه به خدا<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۹۳.</ref> به‌شمار می‌آورد. به باور ایشان یکی از عوامل مهم رشد و گسترش فساد در جامعه، فساد دستگاه حاکم است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۱۴ و ۳۱۹.</ref> و نقش حکومت و حاکمان در تحقق مفاسدی مانند سلب استقلال کشور، غارت ثروت‌ها و منابع، [[ظلم]] و خفقانِ همه‌جانبه، [[عقب‌ماندگی]] و [[فقر]] فراگیر در جامعه که نشئت‌گرفته از توجه‌نکردن حاکمان به احکام و آموزه‌های اسلام است، بسیار مهم ارزیابی می‌شود؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۱۲.</ref> از همین‌رو بر لزوم [[تزکیه]] حاکمان و عدالت‌پروربودن آنان تأکید کرده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۳۵.</ref>

امام‌خمینی همچنین اعمال نفوذ صاحبان سرمایه و اجرانشدن قوانین در حق آنان را عامل دیگر گسترش فساد در جامعه شمرده<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۱۱–۳۱۲.</ref> و معتقد است بخش زیادی از مفاسد اجتماعی مانند زمین‌خواری و کاخ‌نشینی از طبقه مرفه به دیگر اقشار سرایت می‌کند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۶.</ref> افزون بر این عوامل، فقر و مهاجرت از روستاها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۶.</ref> محیط فاسد،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۵۰۰ و ۱۴/۹۰.</ref> بیکاری،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۷۰ و ۱۲/۱۰.</ref> مصرف‌زدگی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۷ و ۱۹۳.</ref> شکاف طبقاتی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۲۵۸.</ref> و کاهش نقش تربیتی [[مادر|مادران]] و جدایی آنان از فرزندان به بهانه شرکت [[زن|زنان]] در عرصه [[اقتصاد]] و [[کار]]؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۵ و ۸/۳۵۵.</ref> از عوامل مهم گسترش فساد، تباهی و عصیان در جامعه‌اند.

امام‌خمینی خاستگاه [[سعادت]] مادی و معنوی یا تمام مشکلات و گرفتاری‌های کشور را دانشگاه‌ها و [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] می‌دانست و توجه [[اجانب|بیگانگان]] به [[دانشگاه]] و نفوذشان در این مراکز علمی را از این زاویه ارزیابی می‌کرد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۱۴.</ref> بر همین اساس یکی از عوامل رشد و گسترش فساد، محدودیت قشر فرهنگی جامعه به‌خصوص [[روحانیت]] در برقراری ارتباط با [[مردم]] و فعالیت در جامعه بود. مخالفت مراکز اجتماعی در [[دوره پهلوی]] با روحانیت که به نام تجدد، نهاد روحانیت را ضعیف می‌کردند، موجب ضعیف‌شدن موقعیت علما و نقش مثبت آنان در سازندگی و باعث رشد و گسترش مراکز فساد شد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۷۷ و ۱۵/۴۸۶–۴۸۸.</ref> این در حالی است که روحانیت در مقام حفظ [[قرآن]] و کشور و پیشگیری از فساد در [[جامعه]]، از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۰۵.</ref>

از نظر امام‌خمینی [[اعمال صالح]] انسان سازنده [[بهشت]] و اعمال فاسد او پدیدآورنده دوزخ‌اند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۱۷۲.</ref> و دلیل حرام‌بودن گناهانی چون قماربازی، شراب‌خواری و مصرف هروئین در اسلام، وجود مفسده در خود آن [[گناهان]] است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۳۷.</ref> بنابراین انسان متقی و دارای [[کرامت انسان|کرامت]] نزد خدا، اهل فساد و فسادافکنی نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۱.</ref> ایشان که رواج فساد را در نبود عقلانیت، مهذب‌نبودن، فقدان انسانیت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۰۷–۲۰۸.</ref> و فراهم‌کننده زمینه پرورش افرادی تهی از فضایل انسانی و آماده خدمت به [[اجانب|بیگانگان]] می‌دانست؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۲.</ref> فساد و نابودی [[جوان|نسل جوان]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۱۸.</ref> غافل‌شدن از مقدرات کشور و بازماندن از [[تفکر]] در امور جدی مملکت را از اهداف مهم دامن‌زدن و ترویج مفاسد اجتماعی به دست بیگانگان معرفی می‌کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۷۵.</ref> و گناهانی مانند شرابخواری را منشأ بسیاری از مفاسد دیگر نظیر [[اعتیاد]]، [[خودکشی]] و قتل برمی‌شمرد.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۶.</ref>

[[رژیم پهلوی]] که با صلاحدید کشورهای بیگانه و برای تأمین منافع آنان، در ایران تشکیل شد، به‌ویژه در دوره [[محمدرضا پهلوی]] که دوران تازه‌ای از [[دیکتاتوری]] را آغاز کرد، ابعاد گسترده‌ای از سوء استفاده از قدرت را در ایران به نمایش گذاشت. مقابله با فرهنگ عمومی کشور که از آغاز دوره پهلوی آغاز شد، و ترویج فرهنگ جدید با رنگ و بوی غربی که با استفاده از وسایل ارتباطی جدید ممکن و آسان گردید، موجب رواج روزافزون فساد در همه ابعاد آن در کشور شد.<ref>مجتبی‌زاده، ۲۵–۳۰ و ۲۵۳–۲۵۴.</ref> مصرف و قاچاق مواد مخدر، قماربازی، شرابخواری و مانند آن، ازجمله مفاسدی بودند که در میان درباریان وجود داشت و به روش‌های گوناگون [[تبلیغ]] و ترویج می‌شدند.<ref>مجتبی‌زاده، ۲۳۹–۲۵۲.</ref>

امام‌خمینی که اساساً وجود [[نظام سلطنتی|رژیم سلطنتی و شاهنشاهی]] را منشأ تمام مفاسد در طول تاریخ ایران می‌دید،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۴۹۰.</ref> نقش حکومت پهلوی و شخص محمدرضا پهلوی را در شناسایی و جذب افراد فاسد، و رواج و گسترش فساد بسیار چشمگیر می‌شمرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۱۹؛ ۷/۲۵۶–۲۵۷ و ۹/۱۳۵.</ref> ایشان بر این باور بود که رژیم پهلوی با نقشه و دستور بیگانگان<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۲۶۲–۲۶۳.</ref> و به نام تمدن،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۵۰۰، ۵۲۴ و ۸/۳۵۵.</ref> مراکز فساد و فحشا را که پرشمارتر از مراکز تعلیم و تعلم و کتابخانه‌های کشور بودند، ایجاد کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۲.</ref> و با سوء استفاده از رسانه‌هایی چون [[رادیو]]، [[تلویزیون]]، [[سینما]]، تئاتر و [[مطبوعات]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۱۳ و ۹/۱۷۴.</ref> در صدد دورساختن جامعه، به‌خصوص جوانان کشور، از فضیلت‌های انسانی بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۲؛ ۹/۱۷۵ و ۲۱/۴۰۲.</ref> این در حالی است که ترویج بی‌بندوباری به اسم [[آزادی]]، الزام زنان و مردان به حضور در مجالس فساد، عملاً منجر به از میان‌رفتن آزادی زنان و موجب فساد اخلاقی جوانان و از میان‌بردن مقام معنوی زن شد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۳۸؛ ۸/۳۵۴ و ۱۸/۴۰۱.</ref> و تعیین ارزش و منزلت [[زن]] با آرایش و لباس اروپایی و به اسم زن مترقی، نمونه‌ای از ظلم به زنان و از مفاسد ویژه این رژیم بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۹۸ و ۱۶/۱۹۳.</ref>

از نظر امام‌خمینی، هدف مهم بیگانگان از ترویج فساد که به دست دستگاه طاغوت اجرا می‌شد، بازداشتن جوانان از تفکر در فعالیت قدرت‌های استعماری و غارت دارایی‌های کشور بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۷۴.</ref> هراس غرب از [[تربیت]] زنان و مردان بافضیلت، به دلیل آن بود که این گروه به منافع غرب خدمت نمی‌کنند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۲.</ref> بر همین اساس [[قاچاق]] و گسترش مصرف مواد مخدر،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۹۷.</ref> ایجاد انحراف و فساد در نسل جوان با پخش فیلم‌های فاسد در سینماهای دوران پهلوی<ref>امام خمینی، صحیفه، ‏۴/۳۴.</ref> و برنامه‌ریزی برای ایجاد [[انحراف]] در مراکز علمی ـ از مهدهای کودک تا [[دانشگاه]] ـ در راستای اهداف [[استعمار و استثمار|استعماری]] در ایران صورت می‌گرفت.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۲.</ref>

از نگاه امام‌خمینی یکی از محورهای فلسفه [[حکومت اسلامی]]، مبارزه با مفاسد و مراکزی است که فرهنگ جامعه را عقب نگه داشته، مانع رشد جوانان می‌شود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴۲۷.</ref> اجرای منسجم و همه‌جانبه احکام و قوانین اسلام، به‌خصوص در مسائل اقتصادی، جامعه را از فساد محفوظ می‌دارد و زمینه رشد و شکوفایی استعدادها را فراهم می‌سازد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۸۲–۳۸۳.</ref> بر مبنای دعوت [[قرآن کریم]]، مبارزه با عوامل فساد در حکومت اسلامی ضروری است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۳۳.</ref> و یکی از فرق‌های آشکار نظام اسلامی با [[نظام سلطنتی|رژیم شاهنشاهی]]، برخورد با مظاهر فساد و زمینه‌سازی برای تحقق اسلام است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۵۷.</ref> جرم و فساد در نظام اسلامی که در واقع ادامه حکومت [[پیامبر اسلام(ص)]] به‌شمار می‌آید، زشت‌تر از جرم و فساد در دوران طاغوت است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۸۷–۳۸۸.</ref> بر همین اساس، چشم‌پوشی از حتی یک مورد فساد، به دلیل قابل گسترش‌بودن و بدنام‌کردن نظام اسلامی، قابل پذیرش نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۷۳.</ref> از نگاه امام‌خمینی ازجمله وظایف نظام اسلامی در مقابله با فساد در جامعه، مقابله شدید با توطئه‌کنندگان علیه نظام اسلامی، عاملان [[ترور]] شخصیت‌ها و [[مردم]]، و توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان مواد مخدر است که در حکم «[[مفسد فی الارض]]» اند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۱.</ref> دستگاه قضایی موظف به رفتار عادلانه با زندانیان و وابستگان گروه‌های فاسد، پرهیز از رفتار خلاف [[شرع]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۵۲۸.</ref> رسیدگی سریع به امور زندانیان و مبنا قراردادن [[عفو]] و رحمت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۲۵.</ref> است؛ به گونه‌ای که نه از مستحقِ [[حدود|حدود شرعیه]]، بدون مجوزِ شرعی صرف‌نظر کنند، نه غیر مستحقی مظلوم واقع شود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۶.</ref> ایشان اجرای حدود و احکام الهی همچون [[قصاص]]، تعقیب، بازداشت و [[مجازات]] قاتل و [[دزد]] یا تازیانه‌زدنِ مرتکبان فحشا را مانند جراحی و قطع عضو فاسد از بدن می‌شمرد که برای جامعه لازم است و برای شخص فسادکننده هم مایه [[رحمت الهی]] خواهد بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ‏۸/۸۲، ۳۳۲؛ ۹/۳۴۴، ۳۷۰ و ۱۰/۱۰۲–۱۰۳.</ref> {{ببینید|مفسد فی الارض|عفو}}

[[قرآن کریم]]، امت اسلام را به سبب پایبندی به اصل [[امر به معروف و نهی از منکر]]، بهترین امت معرفی کرده‌است.<ref>آل عمران، ۱۱۰.</ref> قرآن علاوه بر آنکه به لزوم اهتمام همه مردم به این امر توجه داده، از ضرورت سازماندهی گروهی ویژه برای اجرایی‌کردن آن در جامعه و مقابله با نابسامانی‌های اجتماعی به عنوان وظیفه‌ای حاکمیتی، سخن گفته‌است<ref>آل عمران، ۱۰۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۳/۵۲–۵۴.</ref> و ترک آن را در نابودی یک قوم، مؤثر شمرده‌است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۲/۵۰۱–۵۰۲.</ref> امام‌خمینی تأکید دارد در کنار دستگاه‌های فرهنگی و انتظامی برای مبارزه با مفاسد اجتماعی، مردم نیز [[مسئولیت]] دارند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴۱۳.</ref> و موظف‌اند در مسیر حل مشکلات گام بردارند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۱۱۵.</ref> وظیفه اولی و اساسی مردم در این مسیر، تعیین سرنوشت کشور و انتخاب افراد شایسته و سپردن امور کشور به آنان است که جایی برای افراد فاسد باقی نخواهد گذاشت؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۲۳–۳۲۴.</ref> همچنین نصیحت و [[انتقاد]] خیرخواهانه مردم، ضروری و مایه [[احیاگری و اصلاح|اصلاح]] جامعه است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۲۰–۱۲۱؛ ۱۴/۴۰۱ و ۱۹/۳۶۲–۳۶۳.</ref> ایشان در عین حال معتقد بود مقابله با مفاسدی که در طول پنجاه سال [[حکومت پهلوی]] طبق برنامه و بر اساس تبلیغات مسموم انجام شده، نیاز به زمان دارد؛ بنابراین هر نوع تحول، نیازمند تحمل و بردباری [[مردم]] است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۹۰ و ۱۴/۱۳۲.</ref> {{ببینید|امر به معروف و نهی از منکر|انتقاد}}

امام‌خمینی ضمن تأکید بر استفاده از ظرفیت مبلغان دینی در اصلاح امور و مبارزه با مفاسد اجتماعی، [[روحانیت]] را دارای قدرتی می‌دانست که می‌تواند جلوی مفاسد را بگیرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۸۵.</ref> و ترس مفسدان از روحانیت نیز به همین دلیل است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۳.</ref> از این‌رو فرصت وقوع [[انقلاب اسلامی]]، فرصتی استثنایی برای عالمان دینی است که باید برای [[تهذیب نفس|تهذیب نفوس]] خود و مردم و اصلاح مفاسد اخلاقی از آن استفاده کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۰۵.</ref> حضور در صحنه و حساسیت و اعتراض به مفاسد و کجروی‌ها، آگاه‌کردن [[مسئولان]] از وجود عناصر فاسد و دخالت مستقیم‌نکردن در امور<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۴–۱۵.</ref> ازجمله وظایفی است که امام‌خمینی برای علمای دین در مقابله با فساد ذکر کرده‌است. از نظر ایشان تهذیب جامعه، وابسته به تهذیب نخبگان آن جامعه است و جامعه مهذب، زیر بار [[ظلم]] و فساد نمی‌رود؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ‏۷/۲۶۰.</ref> بر همین مبنا ایشان نقش صاحبان قلم در صلاح و فساد جامعه را بسیار مهم ارزیابی می‌کرد و با تشبیه قلم به سلاح، معتقد بود این سلاح باید در دست افراد صالح قرار گیرد؛ زیرا صاحبان ناصالح قلم، با وارونه نشان‌دادن واقعیت‌ها، به مفاسد اجتماعی دامن می‌زنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۳۰۵–۳۰۶.</ref> به باور امام‌خمینی امید به اصلاح جامعه و برخورداری از کشوری آزاد و مستقل، در گروی آن است که نویسندگان کشور به ترویج [[آزادی]] سالم بپردازند و فساد ناشی از آزادی‌های ناسالم را برای مردم بیان کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۴۶۴.</ref> ایشان آزادی به معنای بی‌بندوباری، بی‌تفاوتی، فساد اخلاق و ترویج فحشا را که برخی آن را تبلیغ می‌کنند، دیکته‌شده [[اجانب|بیگانگان]]، مردود و ناسازگار با مبانی دینی می‌دانست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۳۴۴–۳۴۵.</ref>{{ببینید|آزادی|نویسندگان}}

# '''راهکار تربیتی:''' مهم‌ترین راه پیشگیری از [[انحراف|انحرافات]] آن است که خانواده هنجارهای پذیرفته‌شده یک جامعه را درونی کند. خانواده‌ها می‌توانند با اهتمام به اصول دینی و پایبندی به احکام مذهبی و رشد باورهای مذهبیِ فرزندان خود، آنان را در برابر آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی محافظت کنند.<ref>محمدی، بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان در دهه(۱۳۸۰–۱۳۷۰)، ۵۶.</ref> [[امام‌خمینی]] ضمن تأکید بر نقش بی‌مانند [[مادر]] در تربیت فرزند، محیط [[خانواده]] را نخستین و اصلی‌ترین مرکز تربیت افراد می‌شمارد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۶۳.</ref> و شرط مبارزه با مفاسد و [[اصلاح]] جامعه را تهذیب نفس<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۷۸–۲۷۹.</ref> و [[تربیت|تربیت انسان]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۹۴.</ref> می‌داند. ایشان معتقد است قرارگرفتن در مسیر تربیت درست، قادر است حتی از میزان [[استبداد]] دیکتاتورها بکاهد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۹۰.</ref> مبارزه با مفاسد اخلاقی را باید از دوران جوانی که نیرو و توانِ لازم وجود دارد، آغاز کرد وگرنه در دوره پیری و ضعف و ریشه‌دواندنِ اخلاق فاسد، مبارزه مشکل خواهد شد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۰۰.</ref> از همین‌رو نقش مراکز تربیتی در تربیت صحیح و کنترل و کاهش فساد، پراهمیت است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۵.</ref> رسانه [[رادیو]] و [[تلویزیون]] به دلیل جذاب‌بودنش در میان مردم، وظیفه تربیتیِ مهمی بر عهده دارد و می‌تواند با پخش برنامه‌های آموزنده در تربیت صحیح افراد جامعه نقش اساسی ایفا کند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۵ و ۱۲/۳۲۶.</ref> و همواره دو عنصر آموزش و تربیت را مد نظر قرار دهد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۸۴.</ref> همچنین اهمیت نقش نهادهای آموزشی و تربیتی (مانند دانشگاه‌ها) در مبارزه با فساد، بررسی و [[نظارت]] دقیق بر این نهادها و محتوای ارائه‌شده از سوی آنها را ایجاب می‌کند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۳–۴.</ref> زیرا فرزندان این ملت نباید به دست کسانی سپرده شوند که با مبانی اسلامی سازگاری ندارند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۸۹.</ref> {{ببینید|آموزش و پرورش|دانشگاه}}

# '''راهکار مدیریتی:''' از نگاه امام‌خمینی مفاسد و [[مصالح]] از حکومت سرچشمه می‌گیرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۳۵ و ۲۷۵.</ref> و اصلاح امور جامعه نیز در گروی اصلاح حاکمیت است و مبارزه با مفاسد باید از هیئت حاکم آغاز شود. حاکمان صالح، افراد صالح را برای اداره کشور به کار می‌گیرند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ‏۵/۳۱۴.</ref> جلوگیری از ورود افراد بی‌صلاحیت و دارای سابقه فساد، به درون ارکان تصمیم‌گیری، از شیوع و گسترش فساد در جامعه خواهد کاست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۶۰.</ref> و کسانی که به فساد ادامه می‌دهند، باید کنار گذاشته شوند و افراد صالح جایگزین آنان شوند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۸.</ref> به همین سبب امام‌خمینی فساد و تباهی کشور در رژیم گذشته را محصول باور، رفتار و فساد اخلاق مسئولان و زمینه‌ساز فساد و خیانت در جامعه دانسته<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۰۱.</ref> و معتقد است تحقق [[عدالت اجتماعی]] که تنها از راه اجرای قوانین اسلام امکانپذیر است، نقش مهمی در مهار مفاسد اجتماعی دارد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۷۱–۷۲.</ref> ایشان سیاست‌های اسلام در مبارزه با فساد را در راستای حفظ نظم جامعه و مراقبت از سلامتی و [[امنیت]] کشور می‌داند و مفسدان را مانند علف‌های هرز یا عضوی فاسد می‌شمارد که وجودشان برای سلامت جامعه مضر است و باید با برطرف‌کردن آنها به سلامتی و امنیت جامعه کمک کرد؛ بنابراین ضروری است [[دولت اسلامی]] در راستای اصلاح و خدمت به جامعه، سیاست‌هایی برای مبارزه با فساد در پیش گیرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۰۲–۱۰۳.</ref>{{ببینید|عدالت اجتماعی}}

از نظر [[امام‌خمینی]]، فساد امری تدریجی است و به‌تدریج انسان را غرق می‌کند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۶۸ و ۱۸/۱۴.</ref> مبارزه با مفاسد اجتماعی هم باید با رعایت شرایط، طبق موازین و [[حدود شرعی]]، قوانین و مجراهای قانونی باشد تا موجب هرج و مرج و بی‌قانونی نشود. این امر تنها با [[هدایت]] با نور الهی و یاری‌جستن از نام خداوند شدنی است. کسی که خود منحرف است، نمی‌تواند در این راه موفقیتی کسب کند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۳۰–۳۳۱.</ref> و در این راه به‌کارگیری روش‌های خلاف شرع، راهگشا نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۲۶۶–۲۶۷.</ref> ایشان با تأکید بر موارد گفته شده، بر عمل طبق موازین و قانون در مبارزه با مفاسد تأکید می‌کرد و از واگذاری امرِ مبارزه با مفاسد به [[جوانان]]، هرچند سالم و دارای نیت خیر، نهی می‌کرد و علت آن را احتمال رخنه افراد فاسد در میان آنان، فراهم‌شدن زمینه هرج و مرج، ناآرامی و بی‌قانونی در جامعه و موجب تردید در اساس مبارزه با مفاسد اعلام می‌کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۷۸.</ref> به باور ایشان این مبارزه تنها با تقسیم وظایف در بخش‌های مختلف نظام و مبارزه هر بخش با یکی از مظاهر فساد ممکن خواهد بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۳۷۷.</ref>