غرور: تفاوت میان نسخه‌ها

علمای اخلاق غرور را از صفات رذیله‌ای می‌دانند که همواره در مسیر بندگی و سلوک، خطر و آسیب جدّی به شمار می‌آید و آفات و شرور بسیاری را به دنبال دارد <ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، ۶۳۶.</ref> و سرچشمه شقاوت، هلاکت و بدبختی است <ref>غزالی، احیاء علوم الدین، ۱۱/۷۸؛ فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۲/۲۴۱ و ۶/۲۹۰.</ref>. امام‌خمینی نیز دو رذیله «عجب» و «کبر» را از آثار غرور می‌داند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۴۵.</ref>. به باور ایشان، غرور سبب بی‌تأثیرشدن موعظه‌های الهی و دعوت انبیا(ع) و اولیا(ع) در انسان می‌شود؛ زیرا انسان را از تفکر در نقص‌ها و مرض‌های خود غافل می‌کند که این از نقشه‌های شیطان است <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۳۷؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۶.</ref>. افراد مغرور، در امور دنیوی به نفس خودشان و مردم اعتماد دارند، ولی از پروردگار غافل‌اند؛ به امور آخرتی بی‌اعتنایند و سستی و تنبلی خود را به حساب توکل، رجا و امید به خداوند می‌گذارند و بدون عمل، جزا طلب می‌کنند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۳۳ ـ ۱۳۴.</ref>. از ‌این‌رو از کسب معارف و تحصیل اخلاق کریمانه و عمل صالح باز می‌مانند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۳۲.</ref> و افسار آنها گسیخته شده، به دام گناه و معاصی گرفتار می‌شوند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۳۹.</ref>.

به اعتقاد امام‌خمینی اگر کارهای انسان با خودخواهی و غرور همراه شود، مبدأ شکست انسان می‌شود؛ لازم است توکل انسان به خداوند باشد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۲۱.</ref>. برای مثال در فتوحات نباید به قدرت خود مغرور شد و پیروزی‌ها را از خود دانست و از خداوند غافل گشت که این ممکن است به شکست منتهی شود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۵۰۱.</ref>. همچنین از آثار غرور، بدبختی، شقاوت <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۳۶؛ امام‌خمینی، حدیث جنود، ۴۱۴.</ref>، هلاکت ابدی و جهنم <ref>امام‌خمینی، جهاد اکبر، ۵۱.</ref> است؛ در نتیجه شخص مغرور از قافله سالکان، عقب می‌افتد <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۳۷؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۰۲.</ref> و از مقامات معنوی محروم می‌شود <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۳۲.</ref>؛ همچنان‌که مغرورشدن به اصطلاحات و مفاهیم، موجب می‌شود انسان از رسیدن به حکمت، معارف <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۳۹۴.</ref>، تهذیب باطن و رسیدن به هدایت و سعادت غافل شود که ثمره آن ظلمت قلب و تکبر است <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۴۲.</ref>.

امام‌خمینی درباره غرور سالکان معتقد است آفت سلوک سالکان راه خدا، اعتماد به عمل و ریاضت خود است؛ از ‌این‌رو سالک باید از اعتماد به قدرت خود به صورت کامل خارج شود و سلوک و عمل را از خود نبیند و به فقر و ذلّت خود توجه کند تا مورد عنایت‌های حق قرار گیرد <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۶۷.</ref>. ایشان در دفاع مقدس، پیروزی‌ها را زمینه‌های آفاتی می‌دانست که موجب غرور می‌شود و شیطان بر انسان غالب می‌گردد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۵۵ ـ ۱۵۶ و ۱۷/۳۱۸.</ref>.

در بعضی روایات منسوب، راه خلاصی از غرور، تحصیل علم، معرفت به عیوب اعمال و صفات خود، توبه از روی اخلاص و تواضع و فروتنی در برابر حق شمرده شده است <ref>مصباح الشریعه، منسوب به امام‌صادق(ع)، ۱۴۳.</ref>. علمای اخلاق نیز راه‌هایی برای خلاصی از غرور ارائه کرده‌اند <ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ۶/۳۵۶ ـ ۳۵۷؛ نراقی، مهدی، جامع السعادات، ۳/۳۱ ـ ۳۲.</ref>. به اعتقاد آنان غرور با جهل و غفلت رابطه دارد <ref>نراقی، مهدی، جامع السعادات، ۳/۳۱؛ غزالی، رسائل، ۴۳۵.</ref> و آگاهی‌دادن به عاقبت ویرانگر غرور برای مردم، یکی از راه‌های برون‌ْرفت از دام غرور است <ref>غزالی، کیمیای سعادت، ۳/۶۳۲ ـ ۶۴۳؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، ۶۳۷ ـ ۶۵۸.</ref>.

امام‌خمینی معتقد است مرض‌های روحی، همانند غرور، چون بدون درد هستند ـ بلکه ظاهری لذت‌بخش نیز دارند ـ سخت خطرناک‌اند و درمان آنها بسیار مشکل است <ref>امام‌خمینی، جهاد اکبر، ۵۲.</ref>. ایشان درمان غرورِ عالمان و عابدان را توجه به عاقبت غرور می‌داند <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۴۱ ـ ۳۴۲.</ref> و معتقد است آگاهی‌یافتن به عیوب نفس و سپس تمسک به خدا و اولیای الهی، یکی از راه‌های علاج غرور است <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۴۳.</ref>. به باور ایشان انسان باید همواره مواظب فریب‌های شیطان بوده، به خود بدبین باشد و از بدعاقبتی خود بترسد <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۴۲.</ref>؛ همچنین به ایمان، اخلاق <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۴۹۹.</ref>، سیر و سلوک، ریاضت، علم و تقوای خود <ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۵۲.</ref> اعتماد نکند.

امام‌خمینی غرور به معنای «سر‌افرازی» و «افتخار» را نیز در کلمات خود به کار برده است؛ چنان‌که غرور و سرافرازی را در پیروی از مذهب جعفری، ائمه معصومان(ع) و دارا بودن سرمایه‌هایی چون نهج‌ البلاغه، صحیفه فاطمیه(س) و صحیفه سجادیه(ع) می‌دانست و افتخار می‌کرد مردان و زنان ایران در راه تعالی اسلام و قرآن، دوشادوش هم فعالیت می‌کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۹۶ ـ ۳۹۷.</ref>؛ چنان‌که به جوانان برومند کشور که از اسلام دفاع می‌کردند، افتخار‌ و از آن احساس غرور می‌کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۹۷ و ۱۱/۳۶۰.</ref>.