تقریرات فلسفه امام‌خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تقریرات فلسفه امام‌خمینی'''، بخشی از درس‌های [[فلسفه]] [[امام‌خمینی]] به قلم [[سیدعبدالغنی اردبیلی]]، فارسی.

امام‌خمینی از حدود سال ۱۳۰۶ در [[مدرسه دارالشفا]] به تدریس [[شرح المنظومه]] و سپس [[الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه]] (اسفار) مشغول بود<ref>فراهانی، خاطرات، ۶۹؛ بهشتی‌سرشت، زمانه و زندگی امام‌خمینی، ۶۹؛ خوانساری، مصاحبه، ۵۰</ref> و [[تدریس امام‌خمینی|تدریس]] دروس عقلی را تا سال ۱۳۳۰ ادامه داد {{ببینید|متن=ببینید|تدریس امام‌خمینی}}. ایشان خیلی خوش‌بیان بود و اساس مطلب را برای شاگرد بازگو می‌کرد؛ ازجمله نخست یک صفحه منظومه را به خوبی بیان و از اصطلاحات گیج‌کننده پرهیز می‌کرد. اگر درس پنجاه دقیقه طول می‌کشید، هفت-هشت دقیقه عبارت‌خواندن بود و باقی وقت، به مطالب خارج که مطلب چیست و رد و ایراد آن کدام است، اختصاص داشت.<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۱۹۴–۱۹۵</ref>

کتاب تقریرات فلسفه امام‌خمینی دستاورد تلاش سیدعبدالغنی موسوی اردبیلی در نگارش درس‌های بخشی از شرح منظومه [[ملاهادی سبزواری]] و اسفار اربعه [[ملاصدرای شیرازی]] است که امام‌خمینی در سال‌های ۱۳۲۳–۱۳۲۸ داده است. [[موسوی اردبیلی]] (۱۲۹۹–۱۳۶۹) پس از فراگرفتن مقدمات علوم حوزوی و بخشی از درس‌های سطح در زادگاه خود [[اردبیل]]، با هجرت به [[حوزه علمیه قم]] از درس استادان متعددی بهره برد. وی حدود پنج سال در درس‌های [[فلسفه]]؛ شرح منظومه و اسفار، [[اخلاق]] و [[خارج اصول]] امام‌خمینی شرکت کرد؛ چنان‌که شاگرد [[سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای]]، [[سیدحسین بروجردی]]، [[سیدمحمد محقق داماد]] و [[سیداحمد خوانساری]] نیز بود. وی در سال ۱۳۶۹ رحلت کرد و در [[حرم فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/هفده</ref>

اردبیلی بر اساس آنچه میان طلاب مرسوم بود، به انگیزه ثبت و نگهداری گفته‌ها و نظریات [[امام‌خمینی]] در مسائل فلسفی، به نوشتن بیانات ایشان در جلسه درس همت گماشت. این نوشته‌ها که در صفحات-نه دفتر-زیادی نوشته شده بود، طی مراحل نسخه‌برداری و درشت‌نویسی، تطبیق گفتارهای درسی و نوشته‌شده با کتاب‌های شرح منظومه و اسفار برای حفظ نظم مطالب، بازنویسی و ویرایش با حداقل تصرف در اصل نوشته‌ها، استخراج و گزارش مآخذ، عنوان‌گذاری، شرح حال اشخاص و تنظیم فهرست‌های فنی، آماده انتشار شد.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/هفده-نوزده</ref> [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] این تقریرات را که امام‌خمینی شیوه نگارش آن را همان زمان ملاحظه کرده و آن را «بسیار خوب و جامع‌الاطراف» شمرده است،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۳</ref> در سه جلد تنظیم و در سال ۱۳۸۱ منتشر کرد. دو جلد نخست آن، مربوط به درس شرح منظومه و جلد سوم آن به بخش‌هایی از جلد هشتم و نهم اسفار اختصاص یافته است. از مطالب تقریرات فلسفه امام‌خمینی، در بعضی از جلدهای مجموعه «[[تبیان]]» استفاده شده است {{ببینید|متن=ببینید|تبیان}}.

کتاب شرح منظومه اثر حکیم الهی [[ملاهادی سبزواری]] یکی از حکمای قرن سیزدهم است که به علت احاطه علمی مؤلف بر مکتب‌های فلسفی متقدم به‌ویژه [[حکمت متعالیه]] و افکار فلسفی [[صدرالمتألهین]] از جایگاه والایی برخوردار است؛ از این‌رو در [[حوزه‌های علمیه]] همواره به این کتاب توجه شده و آن را جزو متون درسی قرار داده‌اند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۵/۱۵۳ و ۱۴/۵۲۴–۵۲۸</ref> تقریرات درس شرح منظومه امام‌خمینی، هرچند کامل نبوده، اما شامل قسمت‌های زیادی از شرح منظومه است. این تقریرات شامل بخش‌هایی از مقصد اول ([[امور عامه]]) و مقصد دوم ([[جوهر]] و [[عرض]]) و همچنین قسمتی از مقصد سوم ([[الهیات]]) و بخشی از مقصد چهارم ([[طبیعیات]] تا ابتدای [[نفس ناطقه]]) است و از سه مقصد دیگر یعنی «نبوات و منامات»، «[[معاد]]» و «[[اخلاق]]» مطلبی نیامده است. سه احتمال برای نقص این تقریر وجود دارد:

اردبیلی تقریرات خود را ناظر به متن شرح منظومه، در چهار «مقصد»، سامان داده است. مسائل اصلی که در هر مقصد بیان شده به ترتیب عبارت‌اند از: مقصد اول: امور عامّه، در هفت «فریده» ‏ (شامل [[وجود و عدم]]، [[وجوب]] و [[امکان]]، [[قدم و حدوث]]، [[قوه و فعل]]، [[ماهیت]] و لواحق آن، [[وحدت و کثرت]] و [[علت و معلول]])؛ مقصد دوم: جوهر و عرض، در سه «فریده» (شامل: رسم جوهر و اقسام آن، رسم عرض و اقسام آن، اقسام عرض)؛ مقصد سوم: [[الهیات بمعنی‌الاخص|الهیات بمعنی‌الأخص]] نیز در سه «فریده» (شامل [[احکام ذات واجب]]، احکام [[صفات واجب]] و [[افعال حق‌تعالی]]) و مقصد چهارم: طبیعیات، در شش «فریده» (شامل حقیقت [[جسم طبیعی]]، در لواحق جسم طبیعی، سایر احکام جسم طبیعی، [[فلکیات]]، عنصریات و احوال نفس).