دفتر امام‌خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دفتر امام خمینی'''، محل رسیدگی به مراجعات دینی، وجوهات شرعی و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی [[امام‌خمینی]].

مرجعیت به معنای رجوع جاهل به عالم در دین و فراگیری احکام شرعی از متخصصان، از صدر [[اسلام]] وجود داشته‌است. در عصر حضور، [[پیامبر اکرم(ص)]] و [[امامان شیعه(ع)]] مرجعیت علمی و دینی مردم را بر عهده داشتند<ref>شرف‌الدین موسوی، المراجعات، ۶۰ ـ ۷۸؛ قربانی، تاریخی تقلید در شیعه و سیر تحول آن، ۳۵۷.</ref> و مردم به صورت مستقیم یا از برخی اصحابِ آنان مسائل دینی خود را فرا می‌گرفتند و در دوره غیبت صغرا، چهار نایب خاص پاسخگوی مردم بودند.<ref>صدر، تاریخ الغیبۀ الصغری، ۶۱۲/۱ ـ ۶۱۳؛ قربانی، تاریخی تقلید در شیعه و سیر تحول آن، ۳۵۸.</ref> از آغاز غیبت کبرا، مرجعیت علمی و دینی [[شیعه|شیعیان]] را برای مدت‌های طولانی فقها به دست گرفتند که به صورت غیر متمرکز اداره می‌شد. در این عصر مردم در هر منطقه جغرافیایی برای تقلید نوعاً به نزدیک‌ترین فقیه مراجعه و پرسش‌ها و مشکلات دینی خود را حل می‌کردند؛<ref>روحبخش اله‌آباد، میراث مرجعیتی آیت‌الله بروجردی، ۱۱۹ ـ ۱۲۰)</ref> اما در دو سده اخیر، حوزه اقتدار و اثرگذاریِ مرجعیت شیعه گسترش یافت و حتی گستره‌ای فرامنطقه‌ای پیدا کرد.<ref>عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۲۷۹.</ref> در این دوره‌ها با تحولات و تکامل نهاد مرجعیت، بیوت و دفاتر مراجع تکامل یافتند و متناسب با نیازها و وظایف و همچنین متناسب با نفوذ و موقعیت مراجع، محدود یا گسترده شدند. {{ببینید|مرجعیت}} [[امام‌خمینی]] همانند دیگر مراجع، برای رسیدگی به امور مرجعیت، دفتر تشکیل داد و جایگاه خاص رهبری و تشکیل [[حکومت اسلامی|نظام اسلامی]] وظایف و مسئولیت‌های دفتر ایشان را بیشتر کرد و با توجه به تبعید ایشان به نجف اشرف و سپس [[هجرت امام‌خمینی|هجرت به فرانسه]] و بازگشت به [[ایران]] و [[قم]] و سپس انتقال به [[تهران]]، ایشان دارای دفاتر چندی بوده‌است.

مرجعیت امام‌خمینی در سال ۱۳۴۰ و پس از رحلت مرجع تقلید، [[سیدحسین بروجردی]] آغاز شد. ایشان که در محله یخچال‌قاضی قم زندگی می‌کرد {{ببینید|اقامتگاه‌ها}} نخستین [[اجازات امام‌خمینی|اجازه‌نامه]] در امور حسبیه را هفت روز پس از درگذشت بروجردی در ۱۷ فروردین ۱۳۴۰ صادر کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۶/۱.</ref> {{ببینید|سیدسجاد حججی}} و [[شاگردان امام‌خمینی]] رساله عملیه ایشان را با هزینه شخصی منتشر کردند.<ref>توسلی، مصاحبه، ۸۹/۲.</ref> پس از آغاز مبارزات روحانیت علیه رژیم پهلوی، وجوه شرعیِ دریافتیِ امام‌خمینی که درگذشته نیز به صورت نامرتب وجود داشت، بیشتر شد و پرداخت شهریه ایشان به طلاب، مانند دیگر مراجع وقت گردید.<ref>یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۳۵۷ ـ ۳۵۸؛ پسندیده، خاطرات، ۲۲۹.</ref> {{ببینید|شهریه امام‌خمینی}} نخستین بار شهاب‌الدین اشراقی داماد [[امام‌خمینی]] {{ببینید|شهاب‌الدین اشراقی}} پیگیر امور مرجعیت و تشکیل دفتر برای ایشان بود که با آن موافقت نکرد.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ۱۷۳.</ref> نگارش اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها، پاسخ‌دادن به نامه‌ها و رسید وجوهات را خود امام‌خمینی انجام می‌داد<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۲.</ref> و تنها حسن صانعی {{ببینید|حسن صانعی}} در مدیریت بخشی از کارها چون پذیرایی از میهمانان و دید و بازدیدها به ایشان کمک می‌کرد.<ref>رسولی محلاتی، مصاحبه، خبرگزاری فارس.</ref>

پس از [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] و افزایش مراجعات مردم و انقلابیان،<ref>رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲/۲۸۶ ـ ۲۸۷؛ رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۱ ـ ۷۰.</ref> سیدهاشم رسولی محلاتی {{ببینید|سیدهاشم رسولی محلاتی}} و سیدمحمد جعفری ورامینی نیز به کارهای مربوط به [[مرجعیت]] کمک می‌کردند<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۳.</ref> با آزادی امام‌خمینی در فروردین ۱۳۴۳ و گسترش مراجعه مردم، ایشان افرادی را برای اداره امور برگزید و اتاقی از بیت خود را به آن اختصاص داد.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۲ ـ ۶۳؛  رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۷/۲.</ref> پس از آن نیز دو اتاقی که برای سکونت فرزند ایشان [[سیدمصطفی خمینی]] و همسرش ساخته شده بود، به امور مرجعیت اختصاص داده شد.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ۲۰۳.</ref> و بدین گونه دفتر امام‌خمینی شکل گرفت.

دفتر امام‌خمینی سه بخش داشت: پاسخ به نامه‌ها، رسید وجوهات و بخش اجازات و [[استفتائات (کتاب)|استفتائات]] که به دلیل خط خوب و انشای رسولی محلاتی که مورد تأیید امام‌خمینی بود، بر عهده وی گذاشته شد<ref>رسولی محلاتی، مشکوة، ۱۷۰ ـ ۱۷۱؛ رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۷/۲.</ref> و او همه فعالیت‌ها را در دفتری مخصوص ثبت می‌کرد.<ref> رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۷/۲.</ref> هزینه‌ها و تدارکات دفتر را ورامینی انجام می‌داد و تنظیم دیدارها بر عهده حسن صانعی بود<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۶۳.</ref> و محمدرضا توسلی {{ببینید|محمدرضا توسلی}} نیز با دفتر همکاری می‌کرد.<ref>انصاری، حمید، زنده عشق، ۱۹.</ref>

با تبعید امام‌خمینی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به ترکیه و بازداشت [[سیدمصطفی خمینی]]، دفتر امام‌خمینی به مدت کوتاهی بسته شد؛ ولی با رفع موانع، به‌تدریج فعالیت خود را با مسئولیت محمدصادق تهرانی (کرباسچی) وکیل امام‌خمینی آغاز کرد.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۴.</ref> با بازداشت و تبعید تهرانی، {{ببینید|محمدصادق تهرانی}} پس از مدت کوتاهی دفتر با مسئولیت علی‌اکبر اسلامی تربتی، دیگر وکیل امام‌خمینی، به فعالیت خود ادامه داد، اما او نیز پس از زمانی کوتاه تبعید شد<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۵.</ref> و [[شهاب‌الدین اشراقی]] به نمایندگی از [[امام‌خمینی]] امور دفتر را بر عهده گرفت.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۵؛ ربانی املشی، ۹۲؛ حنیف، زندگینامه آیت‌الله شهاب‌الدین اشراقی، ۶۹/۱.</ref> با تبعید اشراقی در اردیبهشت ۱۳۴۵ از قم، [[مرتضی حائری یزدی]] پدر همسر سیدمصطفی خمینی قصد داشت مسئولیت دفتر را بر عهده گیرد که سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) مانع از آن شد.<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۸۱.</ref>

یکی از یاران امام‌خمینی تلاش کرد که [[سیدمرتضی پسندیده]]، برادر امام‌خمینی در [[قم]] مستقر شود و امور دفتر را بر عهده بگیرد<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۷.</ref> و در مدت حضور وی در دفتر قم، با همکاری علی محفوظی، احمد احمدی و مظاهری از دیگر اعضای دفتر، کارها پیش می‌رفت.<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۸۱.</ref> دفتر امام‌خمینی به دقت زیر نظر [[حکومت پهلوی|رژیم]] بود و گزارش تمام رفت و آمدها و مراسم سوگواری که در این خانه برگزار می‌شد با جزئیات در اسناد ساواک آمده‌است.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۵۷۳/۱۵ ـ ۶۲۹.</ref> ساواک در مهر ۱۳۴۶ می‌خواست دفتر امام‌خمینی را تعطیل کند؛ اما پسندیده با آگاهی از این تصمیم در ۱۳۴۶/۷/۱۶، مجلس عزاداری دهه فاطمیه را در دفتر بر پا کرد<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۱۲۵/۱۵ ـ ۱۲۶.</ref> و ساواک نیز وی را از قم تبعید کرد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۱۲۸/۱۵ ـ ۱۲۹.</ref>

نیروهای امنیتی در سال ۱۳۴۶ با هجوم به دفتر و بیت و کتابخانه امام‌خمینی در خیابان حجتیه اسناد و مدارک را با خود بردند و رفت و آمد به بیت و کتابخانه را ممنوع کردند.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۵۸۸/۱۵ ـ ۵۸۹، ۵۹۴ ـ ۵۹۵ و ۵۹۸.</ref> با تعطیلی دفتر، شهریه امام‌خمینی با هماهنگی حسن صانعی<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱۹۲/۲.</ref> به نام میرزااحمد آشتیانی {{ببینید|میرزااحمد آشتیانی}} و پس از ایشان به نام فرزندش میرزاباقر آشتیانی پرداخت می‌شد.<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۲۵۷، ۳۳۹ و ۳۴۵؛ طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۳۹.</ref> {{ببینید|شهریه امام‌خمینی}} پسندیده در ۱۳۴۹/۱۰/۱۸ از تبعیدگاه به قم بازگشت و با برپاکردن جشن میلاد امام‌رضا(ع) در دفتر، فعالیت دفتر دوباره آغاز شد<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۱۸۰)</ref> و به‌رغم خواست ساواک و تبعید چندباره، وی به نمایندگی از امام‌خمینی ریاست و کارهای دفتر قم را بر عهده گرفت.<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۱۹۷ ـ ۲۰۸؛ یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۳۵۹ ـ ۳۶۰.</ref> توسلی نیز به وی کمک می‌کرد.<ref>انصاری، حمید، زنده عشق، ۱۵ ـ ۱۶.</ref> ریاست پسندیده بر دفتر در قم تا اردیبهشت ۱۳۵۷ ادامه داشت.<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۴۱۳ ـ ۴۱۶.</ref> امام‌خمینی در ۱۳۵۴/۴/۹ مهر و امضای پسندیده را به منزله مهر و امضای خود شمرد و وکالت او را تأیید کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹۵/۳.</ref> اما ساواک برای برهم‌زدن فعالیت‌های دفتر، پسندیده را دوباره تبعید کرد<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۴۲۳.</ref> و محمدصادق تهرانی دوباره کارهای مالی دفتر را بر عهده گرفت.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۷۴.</ref>

[[امام‌خمینی]] پس از انتقال از ترکیه به [[نجف]] در سال ۱۳۴۴ در آغاز با بازگشایی دفتر و پرداخت شهریه در نجف موافق نبود؛<ref>فلاحی، سال‌های تبعید امام‌خمینی، ۱۷۸.</ref> ولی در نهایت دفتر نجف با محوریت [[سیدمصطفی خمینی]] در کنار بیت ایشان تشکیل شد.<ref>حضور، مجله، ۶۴ ـ ۶۵.</ref> پاسخ به استفتائات بر عهده سیدعباس خاتم یزدی {{ببینید|سیدعباس خاتم یزدی}}، غلامرضا رضوانی {{ببینید|غلامرضا رضوانی}} و سیدجعفر کریمی {{ببینید|سیدجعفر کریمی}} بود. مدتی نیز محمدحسن قدیری {{ببینید|محمدحسن قدیری}} با این گروه همکاری می‌کرد.<ref>رجائی‌نژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۱ و ۳؛ کریمی.</ref> نصرالله خلخالی {{ببینید|نصرالله خلخالی}} و محی‌الدین فرقانی نیز از اعضای فعال دفتر بودند.<ref>رجائی‌نژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۳.</ref> فرقانی از فضلای افغانیِ همراه امام‌خمینی بود و ایشان را در رفتن به حرم همراهی می‌کرد.<ref>طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۲۶.</ref>

در آغاز سال ۱۳۴۵ پس از ورود امام‌خمینی به نجف، عبدالعلی قرهی و [[سید هاشم رسولی محلاتی|رسولی محلاتی]] به نجف رفتند<ref>رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲/۲۸۷ ـ ۲۸۸.</ref> و در دفتر مستقر شدند؛ اما تنها قرهی در نجف ماند و امور بیت و دفتر در اختیار وی قرار گرفت.<ref>خاتم یزدی، خاطرات آیت‌الله خاتم یزدی، ۱۲۶ ـ ۱۲۷.</ref> امام‌خمینی به قرهی اعتماد کامل داشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۵۴/۱ و ۶۳/۳.</ref> و با بازگشت قرهی به [[ایران]] در سال ۱۳۴۹ امور مرتبط به وی بر عهده رضوانی گذاشته شد و رضوانی تا خروج امام‌خمینی از عراق در مهر ۱۳۵۷ مسئول دفتر بود.<ref>خاتم یزدی، خاطرات سال‌های نجف، ۱۱۴/۱؛ همو، خاطرات آیت‌الله، ۱۲۵ ـ ۱۲۹.</ref> امور سیاسی دفتر زیر نظر [[سیدمصطفی خمینی]] انجام می‌گرفت<ref>دعایی، گوشه‌ای از خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمود دعایی، ۱۴۶ ـ ۱۴۷ و ۱۸۴؛ محتشمی‌پور، خاطرات سیاسی، ۲۹۸/۲ ـ ۲۹۹.</ref> و وی هماهنگ‌کننده و واسطه میان انقلابیان و یاران امام‌خمینی و اعضای دفتر بود<ref>خاتم یزدی، خاطرات آیت‌الله خاتم یزدی، ۱۲۴.</ref> او اندیشه‌های امام‌خمینی را از طریق توزیع رساله عملیه، اعلامیه، پیام، نامه و نشر سخنان ایشان در ایران و جهان نشر می‌داد و دیدارهای امام‌خمینی را نیز هماهنگ می‌کرد.<ref>کریمی، مصاحبه.</ref> {{ببینید|سیدمصطفی خمینی}} افزون بر اعضای اصلی دفتر، روحانیان دیگری نیز با دفتر ارتباط داشتند، ازجمله سیدمحمود دعایی {{ببینید|سیدمحمود دعایی}}، اسماعیل فردوسی‌پور {{ببینید|اسماعیل فردوسی‌پور}}، محمدرضا ناصری {{ببینید|امامان جمعه}} و سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور.<ref>راعی گلوجه، زندگینامه و مبارزات آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، ۹۱ ـ ۹۴؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۱۹۶.</ref> {{ببینید|سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور}}

از فعالیت‌های دفتر در نجف تشکیل دو جلسه ملاقات و پاسخگویی به پرسش‌ها و استفتائات شرعی با حضور امام‌خمینی بود.<ref>اختری، خاطرات، ۳۹/۱ ـ ۴۰؛ خاتم یزدی، خاطرات آیت‌الله خاتم یزدی، ۱۲۹.</ref> با درگذشت سیدمصطفی مسئولیت‌های او بر عهده [[سیداحمد خمینی]] قرار گرفت<ref>مصطفوی، فریده، مصاحبه، ۱۰۳.</ref> و امام‌خمینی با توجه به اعتماد کاملی که به وی داشت در ۱۵/۱۰/۱۳۵۶ او را وصی خود انتخاب کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۹۲/۳.</ref> پس از تصمیم امام‌خمینی برای ترک عراق سیداحمد خمینی در هشتم مهر ۱۳۵۷ خبر [[هجرت امام‌خمینی|هجرت ایشان]] را به اعضای دفتر اعلام کرد.<ref>فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۳۷۹ ـ ۳۸۰.</ref> امام‌خمینی پیش از ترک عراق رضوانی، کریمی، حبیب‌الله اراکی و خاتم یزدی را وصی خود در امور وجوهات شرعی کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۸۰/۳؛ خاتم یزدی، خاطرات سال‌های نجف، ۱۱۴/۱.</ref> و مبلغ شصت میلیون تومان از وجوهات دفتر را در اختیار خاتم یزدی و کریمی قرار داد<ref>خاتم یزدی، خاطرات آیت‌الله خاتم یزدی، ۱۳۶.</ref> و تأکید کرد این وجوهات باید به صورت [[شهریه امام‌خمینی|شهریه به طلاب]] پرداخت شود.<ref>خاتم یزدی، خاطرات سال‌های نجف، ۱۱۵/۱ ـ ۱۱۶.</ref> ایشان در دهم مهر ۱۳۵۷ آخرین شب حضور در نجف از اعضای دفتر خداحافظی<ref>فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۳۸۵؛ خاتم یزدی، خاطرات آیت‌الله خاتم یزدی، ۱۳۵.</ref> و وظایف اعضای دفتر را در نبود خود، شفاهی و مکتوب گوشزد کرد.<ref>خاتم یزدی، خاطرات سال‌های نجف، ۱۱۴/۱.</ref>

[[امام‌خمینی]] نزدیک به چهار ماه در نوفل لوشاتو در حومه پاریس حضور داشت. {{ببینید|نوفل لوشاتو}} در این مدت با تشکیل دفتر به معنای مرکز گرفتن وجوهات شرعی و دفتر امور مالی مخالفت کرد.<ref>رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۸/۲.</ref> پس از ورود ایشان به نوفل لوشاتو جلسه‌ای با حضور [[سیداحمد خمینی]]، [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]]، [[ابراهیم یزدی]]، [[صادق قطب‌زاده]]، [[حسن حبیبی]] و [[اسماعیل فردوسی‌پور|فردوسی‌پور]] تشکیل شد و کمیته‌ای به عنوان کمیته تصمیم‌گیری تصویب شد تا درباره اقامت، ترجمه اعلامیه‌ها، پیام‌ها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و ارتباط‌ها و موارد دیگر تقسیم کار شود و درباره سفر امام‌خمینی نیز اطلاعیه‌ای داده شود. پس از تهیه نخستین اطلاعیه، درباره عنوان تشکیلات صادرکننده اطلاعیه اختلاف شد. پس از مشورت با امام‌خمینی، ایشان با ایجاد چنین تشکیلاتی مخالفت کرد و حضور طلبه‌ای را برای پاسخ به تلفن‌ها کافی دانست؛ چنان‌که پس از اینکه برخی ادعا کردند سخنگوی امام‌خمینی هستند، ایشان اعلام کرد سخنگویی ندارد.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی از هجرت به پاریس تا بازگشت به ایران، ۱۱۸ ـ ۱۲۰؛ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ۲۷۳/۲ ـ ۲۷۴.</ref>

با ورود [[سیدمحمود دعایی|دعایی]] و حضور برخی دیگر از اعضای دفتر نجف، به نوعی بخش سیاسیِ دفتر نجف، در نوفل‌لوشاتو فعال شد.<ref>دعایی، گوشه‌ای از خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمود دعایی، ۱۹۲ ـ ۱۹۴.</ref> سیداحمد خمینی نیز پیوسته همراه امام‌خمینی بود و در برنامه‌ریزی‌ها، دیدارها و مصاحبه‌های ایشان با افراد و رسانه‌های گروهی نقش اساسی بر عهده داشت<ref>انصاری، مهاجر قبیله ایمان، ۱۲۰ ـ ۱۲۲.</ref> و گزارش‌ها به صورت منظم در اختیار امام‌خمینی قرار می‌گرفت.<ref>فردوسی‌پور، همگام با خورشید از ایران تا ایران، ۴۶۷ ـ ۴۶۸.</ref> فردوسی‌پور و [[سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور|محتشمی‌پور]] به نوبت از میهمانان پذیرایی می‌کردند و مسئولیت چاپ و تکثیر مصاحبه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی بر عهده محمد منتظری بود.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی از هجرت به پاریس تا بازگشت به ایران، ۱۱۹؛ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ۲۹۶/۲.</ref> پس از گذشت مدت کوتاهی و استقرار امام‌خمینی، یار دیرین ایشان مهدی عراقی به فرانسه آمد و با کمک ابوالفضل توکلی‌بینا مسئولیت امور داخلی، کنترل رفت و آمدها و پذیرایی از میهمانان را بر عهده گرفت.<ref>توکلی‌بینا، دیدار در نوفل لوشاتو، ۲۱۸ ـ ۲۲۰؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی از هجرت به پاریس تا بازگشت به ایران، ۱۲۰؛ محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ۲۶۳/۲ و ۲۹۹.</ref> {{ببینید|مهدی عراقی}} اداره داخلی خانه امام‌خمینی بر عهده مرضیه حدیدچی دباغ بود و وظیفه اصلی او رعایت مسائل امنیتی و تهیه غذای امام‌خمینی بود<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۳۵۹.</ref> {{ببینید|مرضیه دباغ}} و تعیین وقت دیدار شخصیت‌ها بر عهده ابراهیم یزدی بود.<ref>توکلی‌بینا، دیدار در نوفل لوشاتو، ۲۲۳.</ref> {{ببینید|نوفل لوشاتو}}

با [[بازگشت امام‌خمینی به ایران]] و استقرار در مدرسه علوی، دفتر امور شرعی و وجوهات به مسئولیت [[سیدهاشم رسولی محلاتی|رسولی محلاتی]] در مدرسه رفاه تشکیل شد؛<ref>رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۸/۲.</ref> {{ببینید|مدرسه رفاه و مدرسه علوی}} ولی به دلیل مراجعه بسیار مردم، این بخش به مکانی نزدیک مدرسه انتقال یافت.<ref>رسولی محلاتی، پابه‌پای آفتاب، ۲۸۸/۲.</ref> [[محمدحسن رحیمیان]] نیز از همین زمان همکاری خود را با دفتر آغاز کرد و سپس به دفتر قم و پس از آن به دفتر جماران منتقل شد.<ref>رسولی محلاتی، مصاحبه، خبرگزاری فارس.</ref> [[حسن صانعی]] دیدارهای [[امام‌خمینی]] را تنظیم و تصمیم‌های ایشان را به افراد منتقل می‌کرد.<ref>رفیق‌دوست، خاطرات محسن رفیق‌دوست، ۱۵۷ ـ ۱۵۹.</ref>

[[امام‌خمینی]] در دهم اسفند ۱۳۵۷ پس از بازگشت از [[تهران]] به [[قم]]، در خانه محمد یزدی {{ببینید|محمد یزدی}} که در اختیار ایشان گذاشته شد، مستقر شد. {{ببینید|اقامتگاه‌ها}} دفتر ایشان به دو بخش تقسیم شد:  

۱. دفتر قدیمی به مسئولیت [[سیدمرتضی پسندیده]] در [[اقامتگاه‌های امام‌خمینی|محله یخچال‌قاضی]]: این دفتر افزون بر رسیدگی به امور شرعی، محل جلسات استفتا و برگزاری مجالس بزرگداشت [[اهل بیت(ع)]] بود.<ref>رجائی‌نژاد، خانه دیانت، ۱۸۸.</ref> [[سیدعباس خاتم یزدی]]، [[سید جعفر کریمی|سیدجعفر کریمی]]، [[محمدحسن قدیری]]<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه، ۳۱۴/۱۹.</ref> و حسین راستی کاشانی {{ببینید|حسین راستی کاشانی}} از اعضای دفتر استفتا بودند.<ref>دفتر انتشارات اسلامی، ۴/۱.</ref>

۲. دفتر مستقر در روبه‌روی اقامتگاه امام‌خمینی در خانه [[شهاب‌الدین اشراقی]]<ref>رجائی‌نژاد، اوج عزت، ۹۰ ـ ۹۱؛ کهن‌نسب، ۳۷۸ ـ ۳۷۹.</ref> روزهای نخست ورود امام‌خمینی به قم، بخشی از دیدارهای عمومی ایشان در صحن [[مدرسه فیضیه]] و دیدارهای خصوصی و کارهای دفتری به کمک اعضای دفتر تهران در اتاق‌های بالای کتابخانه مدرسه فیضیه انجام می‌گرفت که با تشکیل دفتر یادشده، به آنجا منتقل شدند.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۱۱۸.</ref> [[سیداحمد خمینی]] بر فعالیت‌های دفتر اشراف داشت و وظیفه تنظیم امور دفتر و برقراری ارتباط‌ها و دیدارهای ایشان با مردم و مسئولان بر عهده او بود.<ref>مرکز اسناد، ۱۵۰؛ یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۴۶۱ ـ ۴۶۴.</ref> مسئولیت دفتر نیز بر عهده [[محمد یزدی]] بود<ref>یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۴۶۱.</ref> و [[محمدرضا توسلی|توسلی]] مسئول دیدارهای امام‌خمینی بود.<ref>توسلی، مصاحبه، ۱۱۲/۲.</ref> همچنین اشراقی، رسولی محلاتی و [[سیدمحمد غرضی]] در دفتر فعالیت می‌کردند.<ref>یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۴۶۱.</ref> سیدهادی موسوی مسئول ضبط و نظارت بر پخش سخنان امام‌خمینی<ref>موسوی، گزارشی از یازده ماه اداره انقلاب از منزل امام در قم، ۴ ـ ۵.</ref> و [[سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور|محتشمی‌پور]] پاسخگوی تماس‌های تلفنی به دفتر<ref>عراقچی، گزارشی از یازده ماه اداره انقلاب از منزل امام در قم، ۹.</ref> بودند. تقی سلیمی‌پور رودسری (شهید) نیز مدتی با دفتر امام‌خمینی همکاری کرده‌است.<ref>رجایی، برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، ۲۰۹/۲.</ref> به علت گستردگی کارها و فراوانی مراجعه مردم، علاوه بر اعضای دفتر موقت تهران، پانزده نفر از طلاب انقلابی نیز برای امور دفتر به کار گرفته شدند.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۱۱۹ ـ ۱۲۰.</ref>

یکی از کسانی که از آغاز [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت]]، با امام‌خمینی همراه بود و در امور بیت و دفتر ایشان در قم همکاری داشت، [[سیدمحمد ابطحی کاشانی]] (۱۳۰۹ ـ ۱۳۹۳ش) بود. وی در سال‌های حضور امام‌خمینی در [[نجف]]، در موضوع پرداخت یا فرستادن [[شهریه امام‌خمینی]] از [[قم]] فعال بود و با سیدمرتضی پسندیده و سیداحمد خمینی ارتباط نزدیک و همکاری داشت.<ref>ابطحی کاشانی خاطرات منتشرنشده.</ref> وی به‌ویژه پس از بازگشت امام‌خمینی به ایران و در زمان حضور ایشان در قم (اسفند ۱۳۵۷ ـ بهمن ۱۳۵۸)، حضور جدی و دایمی در دفتر ایشان داشت و به عنوان امین مالی ایشان، بیشتر به امور مالی رسیدگی می‌کرد؛ چنان‌که در بخش تنظیم برنامه‌ها و دیدارهای امام‌خمینی و پاسخ به نامه‌ها و رفع نیازهای مردم نیز فعال بود.<ref>ابطحی کاشانی خاطرات منتشرنشده.</ref> وی از اعضای [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] بود و در سال ۱۳۶۲ در هیئتی چهارنفره شامل او و سیدجعفر کریمی، {{ببینید|سیدجعفر کریمی}} محمد محمدی گیلانی {{ببینید|محمد محمدی گیلانی}} و مهدی قاضی خرم‌آبادی و در ادامه با افزودن [[سیدمحمد بجنوردی]]، از سوی امام‌خمینی، مامور رسیدگی به وضع زندانیان شد؛<ref> امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۸۶/۱۷؛ ۱۲۱/۱۹.</ref> هیئتی که بارها پیشنهاد عفو زندانیان یا کاهش مجازات را به [[امام‌خمینی]] داد و ایشان با آن موافقت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۷۱/۱۸، ۳۱۶، ۳۵۳، ۴۷۳، ۴۹۵؛ ۸۰/۱۹، ۱۲۳، ۳۰۷.</ref> {{ببینید|عفو(۲)}} ابطحی همچنین در مرداد ۱۳۶۳، با حکم امام‌خمینی به عنوان یکی از مسئولان دبیرخانه ائمه جمعه برگزیده شد.<ref> امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۱۹.</ref> {{ببینید|امامان جمعه}}

به دنبال [[بیماری امام‌خمینی]] و انتقال ایشان به [[تهران]] و بستری‌شدن در بیمارستان قلب (شهید رجایی) در بهمن ۱۳۵۸، امور شرعی دفتر با سرپرستی رسولی محلاتی به یکی از اتاق‌های بیمارستان منتقل شد.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۱۲۰.</ref> با بهبود نسبی، امام‌خمینی دوران نقاهت را به مدت ۷۵ روز در محله دربند گذراند<ref>عارفی، طبیب دلها، ۷۳؛ فراهانی، خاطرات خادمان و پاسداران امام‌خمینی، ۱۲۵ و ۱۲۷.</ref> و امور دفتری ایشان نیز در طبقه سوم ساختمان محل اقامت قرار داشت.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۱۲۱؛ انصاری، مصاحبه، ۸۳/۲.</ref> پس از استقرار ایشان در [[جماران]]، دفتر نیز به جماران منتقل شد.<ref>رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ۱۲۱ ـ ۱۲۲.</ref> سیداحمد خمینی تمام‌وقت در کنار امام‌خمینی بود<ref>طباطبایی، گنجینه دل، ۶۵.</ref> و دفتر جماران به وجود او سرپا بود.<ref>امام‌جمارانی، خاطرات، ۱۵۹ ـ ۱۶۱.</ref> وی مورد اعتماد امام‌خمینی بود و همه کارها را با موافقت و اطلاع ایشان انجام می‌داد.<ref>امام‌جمارانی، خاطرات، ۲۳۰.</ref> {{ببینید|سیداحمد خمینی}} [[محمدرضا توسلی|توسلی]]، [[حسن صانعی]]، [[سیدهاشم رسولی محلاتی|رسولی محلاتی]]، [[علی‌اکبر آشتیانی]]، محمدعلی انصاری، {{ببینید|محمدعلی انصاری}} [[محمدحسن رحیمیان|رحیمیان]] و کسانی دیگر نیز در دفتر جماران مسئولیت و همکاری داشتند.<ref>رجائی‌نژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۳.</ref>

در دفتر امام‌خمینی کارها تقسیم می‌شد و وظایف هر فرد مشخص بود. حکم‌ها و نامه‌های کوتاه مثل تبریک و عزل و نصب‌ها را رسولی محلاتی می‌نوشت و [[امام‌خمینی]] آن را می‌خواند و تأیید می‌کرد.<ref>رسولی محلاتی، مصاحبه، خبرگزاری فارس.</ref> احکام و پیام و نامه‌های مهم مانند [[نامه به گورباچف]]، به املا و انشای امام‌خمینی و گاه به خط خود ایشان بود و در صورت نیاز، رسولی محلاتی آن را بدون هیچ اصلاحی بازنویسی می‌کرد و امام‌خمینی آن را می‌دید و امضا می‌کرد.<ref>رسولی محلاتی، مصاحبه، خبرگزاری فارس.</ref> اجازه علما و احکام ائمه جمعه بر عهده صانعی، رسولی محلاتی و رحیمیان بود. دیدارهای عمومی در [[جماران|حسینیه جماران]] بر عهده توسلی بود و دیدارهای سیاسی و خصوصی را [[سیداحمد خمینی]] تنظیم می‌کرد.<ref>رسولی محلاتی، مصاحبه، خبرگزاری فارس.</ref>

پس از پیروزی انقلاب، دفتر امام‌خمینی افزون بر دفتر مرجعیت، دفتر رهبری انقلاب و نظام اسلامی نیز به شمار می‌آمد؛ از این‌رو به فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی نیز مشغول بود. پیش از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، دفتر ایشان در [[قم]] به خانواده‌های زندانیان سیاسی و تبعیدی‌ها و مردم مستضعف کمک می‌کرد؛<ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، ۲۲۸.</ref> اما پس از پیروزی، این دفتر مواجه با مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز شد؛ چنان‌که برخی آن را نخستین دفتر یک مرجع تقلید شیعه دانستند که با ساختاری منظم، علاوه بر کارهای معمولیِ شرعی و حوزوی، به فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‌پرداخت.<ref>یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۴۶۱ ـ ۴۶۴.</ref> از سوی دیگر، جامعیت به معنای نمایندگی از همه دیدگاه‌های درست اسلامی از ویژگی‌های دیگر دفتر امام‌خمینی بود؛ از این‌رو در دفتر ایشان افرادی از همه طیف‌های فکری همراه با انقلاب اسلامی فعالیت می‌کردند.<ref>محتشمی‌پور، گنجینه دل، ۴۵۱.</ref>

دفتر امام‌خمینی افزون بر تنظیم دیدارهای عمومی و خصوصی ایشان، پاسخگوی مراجعان بود و در آغاز برای قضاوت، حاکم شرع شناسایی می‌کرد و به مناطق می‌فرستاد؛ همچنین برای رفع مشکلات مردم نماینده اعزام می‌کرد؛<ref>حاضری، مدیری بزرگ با دفتری کوچک، ۱۵.</ref> چنان‌که به [[جنگ عراق علیه ایران|جبهه‌های جنگ]] کمک می‌رساند و از آن پشتیبانی می‌کرد.<ref>شریفی، مصاحبه، ۱۵.</ref> این دفتر در مواقع حساس و لازم، برای به‌صحنه‌آوردن مردم برای دفاع از [[اسلام]] و انقلاب، به تشویق و ترغیب آنان می‌پرداخت و توطئه و شایعه‌های پخش‌شده به دست دشمنان انقلاب در میان مردم را خنثی می‌کرد. در غائله پاوه در مرداد ۱۳۵۸ این دفتر در اطلاعیه‌ای با ستایش از حضور مردم در صحنه از حمایت مردم از [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|پاسداران انقلاب اسلامی]] تشکر کرد.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۳۵۸/۵/۳۰.</ref> {{ببینید|پاوه}} نیز در پی بالاگرفتن اختلاف میان [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] رئیس‌جمهور وقت ایران با نخست‌وزیر [[محمدعلی رجایی]]، عده‌ای به قصد اغتشاش در کشور عکس امام‌خمینی را پاره کردند که در اعتراض به آن، جمع زیادی از مردم، تشکل‌های اسلامی و [[جامعه روحانیت مبارز تهران|جامعه روحانیت]] اعلام برگزاری راهپیمایی در ۱۳۵۹/۹/۲۷ کردند؛<ref>(مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۴۰۶/۱۳.</ref> اما دفتر امام‌خمینی در اطلاعیه‌ای ضمن قدردانی صمیمانه از احساسات و عواطف مردم، از سوی [[امام‌خمینی]] از مردم خواست که با توجه به وضعیت جنگی کشور و برای حفظ وحدت، در صورت اهانت به ایشان یا تصویر ایشان، واکنشی نشان ندهند و از تعطیلی یا راهپیمایی به سبب آن صرف‌نظر و مردم را به آرامش و نظم دعوت کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۰۶/۱۳.</ref> همچنین دفتر در پی هجرت سیدجلال‌الدین طاهری امام‌جمعه اصفهان به قم، به سبب اهانت‌های طرفداران بنی‌صدر به انقلاب، از وی خواست که به اصفهان بازگردد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۰۷/۱۳.</ref> {{ببینید|سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی}} نیز در ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ طی اطلاعیه‌ای شایعات منتشرشده درباره امکان توبه سلمان رشدی را رد کرد و تأکید کرد بر مسلمانان واجب است همه توان خود را برای نابودی وی به کار گیرند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۶۸/۲۱.</ref> {{ببینید|سلمان رشدی}}

امام‌خمینی از آغاز مرجعیت تا پایان عمر با همه اشتغالات علمی و سیاسی بر همه امور دفتر نظارت داشت.<ref>موسوی خویینی‌ها، مصاحبه، ۵۲۳.</ref> رسیدگی و مهر و امضا و صدور قبض وجوهات شرعی همه در حضور و با نظارت ایشان انجام می‌شد و تنها رسیدگی به امر وجوهات از سال ۱۳۶۱ به علت فراوانی کار به [[محمدحسن رحیمیان|رحیمیان]]، [[حسن صانعی|صانعی]] و [[سیدهاشم رسولی محلاتی|رسولی محلاتی]] واگذار شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳۱/۱۷؛ رحیمیان، پابه‌پای آفتاب، ۲/۲۶۹ ـ ۲۷۰.</ref> ایشان به اطلاعیه‌های دفتر نیز حساس بود و بدون اطلاع ایشان، اطلاعیه‌ای صادر نمی‌شد<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پاورقی صحیفه امام، ۱۶۷/۱۱.</ref> و [[سیداحمد خمینی]] از کارهای دفتر به ایشان گزارش می‌داد.<ref>امام‌جمارانی، خاطرات، ۱۵۹.</ref> ایشان در مناسبت‌های مختلف و شرایطی که پیش می‌آمد اعضای دفتر را نصیحت و بر برخی امور تأکید می‌کرد ازجمله:

۲. '''توصیه به ساده‌زیستی''': [[ساده‌زیستی]] و پرهیز از زیاده‌روی در مصرف [[بیت‌المال]] سفارش همیشگی امام‌خمینی به اعضای دفتر بود.<ref>ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ۲۰۴ ـ ۲۰۵.</ref> ایشان به دست‌اندرکاران دفتر توصیه می‌کرد از افراط و تفریط و از کارهای تکراری بپرهیزند<ref>آشتیانی، مصاحبه، ۱۹/۲؛ میرشکاری و بصیرت‌منش، آیینه حسن، ۴۳.</ref> و در استفاده از تلفن<ref>میرشکاری و بصیرت‌منش، آیینه حسن، ۴۳ ـ ۴۴؛ رحیمیان، در سایه آفتاب، ۸۷.</ref> و مصرف انرژی زیاده‌روی نشود و در مصرف بیت‌المال احتیاط کنند<ref>متقی، خاطرات، ۱۴۷/۲.</ref> و حتی در صورت امکان مطالب روی کاغذهای باطله یا کوچک نوشته شود.<ref>امینی، مصاحبه.</ref> ایشان در تذکری کتبی که در خرداد سال ۱۳۶۲ به اعضای دفتر نوشته‌است، به زیاده‌روی نکردن در استفاده از تلفن دفتر توصیه کرده‌است؛ به این دلیل که هزینه آن از سهم امام پرداخت می‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۴/۱۷.</ref> اعضای دفتر نیز به این توصیه‌ها عمل می‌کردند.<ref>ناصری، خاطرات، ۲۱۱/۲.</ref> از سوی دیگر، در دفتر ایشان، از شخصیت‌های مهم مانند نخست‌وزیر و وزیران نیز مانند دیگران پذیرایی می‌شد؛<ref>رحیمیان، پابه‌پای آفتاب، ۲/۲۵۸.</ref> چنان‌که از ادوارد شُوارد نادزه وزیر امور خارجه شوروی، مانند دیگران در اتاق امام‌خمینی در جماران پذیرایی شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۹۸/۲۱؛ جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۳۹۲/۱۰/۱۱.</ref> {{ببینید|نامه به میخائیل گورباچف}}

۴. '''لزوم بی‌طرفی''': به دستور امام‌خمینی دفتر در امور مملکتی و حکومتی حق دخالت نداشت.<ref>امام‌جمارانی، خاطرات، ۱۵۹.</ref> ایشان تأکید می‌کرد افراد دفتر، حتی فرزند ایشان سیداحمد خمینی، به سود یا ضرر کسی موضع نگیرند<ref>موسوی، گزارشی از یازده ماه اداره انقلاب از منزل امام در قم، ۶.</ref> و او نیز سعی می‌کرد بی‌طرفانه عمل کند و وجهه پدری امام‌خمینی نسبت به همه جناح‌ها حفظ شود.<ref>(صدوقی، خاطرات، ۳۶۲.</ref> {{ببینید|سیداحمد خمینی}} از آغاز تشکیل [[جمهوری اسلامی]] جناح‌های گوناگونی از مردم در سایه [[حکومت اسلامی|نظام اسلامی]] و [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی]] فعالیت می‌کردند و اختلاف دیدگاه‌ها در انتخاباتِ نخستین دوره ریاست‌جمهوری در اسفند ۱۳۵۸ خود را نشان داد.  

[[امام‌خمینی]] در آغاز ۱۳۵۹ در نامه‌ای به اعضای دفتر و بیت خود یادآور شد در مسائل موجود در کشور باید با کمال بی‌طرفی و بی‌نظری عمل کنند و گفتار یا کرداری از آنان دیده نشود که از آن برداشت طرفداری یا مخالفت نسبت به اشخاص یا گروه‌ها شود. ایشان تخلف از آن را خلاف شرع و مصلحت [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] خواند و هشدار داد متخلفان نباید در دفتر یا خانه وی بمانند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۲۸/۱۲.</ref> ایشان اعضای دفتر را از ورود به مسائل اختلافی منع می‌کرد؛ چنان‌که در سال ۱۳۵۸ غائله‌ای در [[قم]] و تبریز به دست [[حزب جمهوری خلق مسلمان]] به انگیزه طرفداری از سیدکاظم شریعتمداری به وجود آمد. {{ببینید|سیدکاظم شریعتمداری | حزب خلق مسلمان ایران}} امام‌خمینی برای از میان‌رفتن این غائله دستور داد کسی از نزدیکان و اعضای دفتر در این مسئله و مسائل مرتبط با تبریز دخالت نکند و قضایا به صورت قانونی پیش رود و اگر کسی دراین‌باره تخلف کند مؤاخذه خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳۶۴/۱۱.</ref>

۵. '''توجه به اعضای دفتر و دلجویی از آنان''': امام‌خمینی از اعضای دفتر و خدمتکاران بیت خود دلجویی می‌کرد و مراقب بود زندگی آنان به‌دشواری نگذرد و در غوغای مبارزه با رژیم پهلوی فراموش نشوند. در پی گزارشی از زندگی خدمتکاران بیت به ایشان، ایشان در ۱۵ آذر ۱۳۵۶ به اعضای دفتر سفارش کرد به آنان بیشتر کمک شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۷۷/۳.</ref> ایشان در [[هجرت امام‌خمینی|مسیر هجرت]] از نجف به فرانسه در میان راه چندین بار به [[سید جعفر کریمی|کریمی]] و خاتم یزدی از اعضای دفتر، درباره دیگر اعضا نکاتی را یادآور شد.<ref>خاتم یزدی، خاطرات آیت‌الله خاتم یزدی، ۱۳۶.</ref>

۶. '''لزوم حفاظت از جایگاه دفتر''': امام‌خمینی از یک‌سو مراقب بود کسی از موقعیت ایشان یا دفتر سوء استفاده نکند؛ چنان‌که پس از نامزدی یکی از اعضای دفتر در انتخابات مجلس شورای اسلامی و متوجه شدن اتهام استفاده تبلیغاتی وی از موقعیت خود، از وی توضیح خواست<ref>آشتیانی، مصاحبه، ۳۰/۲ ـ ۳۱.</ref> یا ادعای وکالت شخصی در امریکا از ایشان را از طریق اعلام کتبی به وزارت خارجه رد کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۴/۱۴.</ref> از سوی دیگر، امام‌خمینی مراقب بود چیزی بر خلاف حقیقت به دفتر نسبت داده نشود؛ ازجمله اینکه کسانی وقتی مواضع ایشان را با خواسته‌های خود همسو نمی‌دیدند، انگشت اتهام را به دفتر و اعضای بیت به‌ویژه سیداحمد خمینی متوجه می‌کردند و از اطلاع‌رسانی و ارتباطات کنترل‌شده درباره امام‌خمینی و دفتر ایشان سخن به میان می‌آوردند؛ چنان‌که در یک مورد امام‌خمینی در اطلاعیه‌ای این سخن را رد کرد و از گوینده آن خواست به درگاه خدای متعال توبه کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵۰۵/۱۷.</ref>

ایشان بارها از سیداحمد درباره امور دفتر دفاع کرده‌است؛ {{ببینید|سیداحمد خمینی}} چنان‌که وی در موضوع استعفای شورای سرپرستی صداوسیما و در واقع برکناری آنان از سوی امام‌خمینی، از سوی برخی متهم به دروغ‌گویی و نسبت نادرست به امام‌خمینی شد که با واکنش قاطع و صریح امام‌خمینی روبه‌رو شد و ایشان هدف این کار را نه تخریب فرزند خود بلکه بی‌اعتبار کردن خود ایشان و بیت شمرد و به‌شدت آن را رد کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۸۸/۱۸ ـ ۲۸۹.</ref> ایشان پیشتر در اواخر خرداد ۱۳۵۲، در زمان حضور در [[نجف]] نیز در پاسخ به نامه انتقادی [[سیدمحمدصادق روحانی]]، یکی از علمای قم که درباره برخی مسائل ازجمله حملاتی که به برادر وی [[سیدمحمد روحانی]] صورت گرفته بود و به برخی مرتبطان با امام‌خمینی منتسب شده بود، گله و شکایت کرده بود، ضمن اشاره به تلاش خود برای ایجاد وحدت، تأکید کرد که ایشان به‌کلی از این‌گونه مسائل شخصی به دور است و دخالتی در آن ندارد و تاکنون یک کلمه نیز درباره وی یا بستگان وی سخن نگفته‌است و خاطرنشان ساخت در مدتی که در نجف حضور دارد (با توجه به پرهیز کامل ایشان از سخن‌گفتن درباره اشخاص) هیچ‌کسی در پیشگاه خداوند از ایشان طلبی ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶۱۵/۲۱.</ref>

پس از [[ارتحال امام‌خمینی|درگذشت امام‌خمینی]]، [[سیداحمد خمینی]] خانه و دفتر یخچال‌قاضی در قم را در اختیار مقام رهبری، قرار داد. {{ببینید|خانه امام‌خمینی}} همچنین وی پس از تحویل وجوهات شرعی موجود در حساب مخصوص امام‌خمینی، به [[شورای مدیریت حوزه علمیه قم]]<ref>راستی کاشانی، خاطرات، ۲۷۵.</ref> که زیر نظر [[محمد فاضل لنکرانی|محمدفاضل لنکرانی]] بود،<ref>فاضل، مصاحبه.</ref> {{ببینید|شهریه امام‌خمینی}} طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد دفاتر امام‌خمینی شرعا نمی‌توانند وجوه شرعی دریافت کنند و این دفاتر پس از رحلت تاکنون هیچگونه وجهی دریافت نکرده‌اند.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۳۶۸/۳/۱۹.</ref>

محمد رجائی‌نژاد، [https://books.khomeini.ir/books/10005/409/ دفتر امام خمینی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۴۰۹–۴۲۳.