تسخیر لانه جاسوسی امریکا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تسخیر لانه جاسوسی آمریکا'''، تصرف [[سفارتخانه آمریکا]] در [[ایران]] به دست گروهی از دانشجویان [[مسلمان]]، ۱۳ آبان ۱۳۵۸.

پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] در [[۲۲ بهمن ۱۳۵۷]] سفارتخانه امریکا در [[تهران]] در ۲۵ بهمن به دست گروهی ناشناس و متمایل به چپ اشغال شد که با گفتگوی افراد [[کمیته انقلاب اسلامی]] اشغال‌کنندگان سفارت را ترک کردند.<ref>اسماعیلی، دولت موقت، ۱۸۵؛ طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، ۲۸۴–۲۸۵؛ سولیوان، مأموریت در ایران، ۱۸۰</ref> این سفارتخانه برای بار دوم در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ به دست گروهی که خود را «[[دانشجویان مسلمان پیرو خط امام]]» معرفی کردند تصرف شد؛ بدین‌گونه که مردم تهران به دعوت [[حزب جمهوری اسلامی]] برای بزرگداشت ۱۳ آبان روز [[شهادت]] دانش‌آموزان به دست رژیم پهلوی، در [[دانشگاه تهران]] گرد آمدند و علیه [[دولت مریکا]] شعار دادند. بخشی از این جمعیت با شعار الله اکبر، لا اله الا الله و شعارهایی در ابراز پیوند با رهبر انقلاب،<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۰۶–۱۰۷</ref> به سمت سفارتخانه امریکا در خیابان طالقانی به راه افتادند. پیشاپیشِ این جمعیت دانشجویانی بودند که برای تصرف [[سفارتخانه]] برنامه‌ریزی کرده بودند. پس از ورود به محوطه سفارتخانه، تفنگداران آمریکایی مستقر در آن برای جلوگیری از تصرف آن و ایجاد فرصت برای نابودکردن مدارک سری خود، با شلیک گاز اشک‌آور و تهدید با سلاح سعی کردند از ورود افراد جلوگیری کنند<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۲/۳۲۶–۳۲۸؛ مک‌کی، ایرانی‌ها، ۳۰۲–۳۰۳</ref>؛ اما دانشجویان آماده [[شهادت]] در راه خدا،<ref>ابتکار، تسخیر، ۸۶</ref> درِ بزرگ سفارتخانه را با قیچی سیم‌بری بزرگی پاره کردند و با فریاد الله‌اکبر<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۲/۳۲۸</ref> پس از حدود سه ساعت از راه زیرزمین وارد ساختمان سفارت شدند.<ref>مک‌کی، ایرانی‌ها، ۳۰۲–۳۰۳؛ ابتکار، تسخیر، ۸۵</ref>

کارمندان سفارت ۱۵۰ تن بودند. ۷۹ کارمند ایرانی آن بی‌درنگ آزاد شدند،<ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۲۰۷</ref> ده نفر از زنان و سیاه‌پوستان به دلیل منزلت ویژه زنان در اسلام و مظلومیت سیاهان در امریکا به فرمان امام‌خمینی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۵۴</ref> در ادامه آزاد شدند و سه نفر از اعضای سفارت ازجمله بروس لینگن (کاردار) به [[وزارت خارجه ایران]] پناه بردند<ref>حبیبی، آثار تسخیر لانه جاسوسی، ۶۵</ref> و شش نفر ناپدید بودند که بعدها روشن شد آنان با اقدامات پنهانی [[جیمی کارتر]]، [[رئیس‌جمهور]] وقت امریکا<ref>شولسکی، نبرد بی‌صدا، ۱۹۰</ref> و کمک [[سفارتخانه کانادا]] پنهانی از مرز خارج شده‌اند و در نهایت ۵۲ نفر به مدت ۴۴۴ روز [[گروگان]] در دست دانشجویان باقی ماندند.<ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۲۰۵–۲۰۷؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۵۲؛ حبیبی، آثار تسخیر لانه جاسوسی، ۶۴</ref> آنان پس از پایان بازجویی‌های اولیه، از غذای مناسب و کافی، کتاب‌های مورد علاقه، ورزش و بازی و جای مناسب خواب،<ref>ولز، ۴۴۴ روز خاطرات گروگان‌ها، ۴۵۲–۴۵۳</ref> دیدن فیلم و ارتباط مکاتبه‌ای با خانواده و دوستان و امکانات پزشکی بهره‌مند بودند.<ref>ابتکار، تسخیر، ۱۹۵–۱۹۶</ref>

دخالت‌های [[آمریکا]] در امور ایران پس از انقلاب اسلامی و [[ترس]] از [[کودتا]] علیه آن و به‌خطرافتادن تمامیت ارضی ایران ازجمله بر بدبینی دانشجویان به امریکا می‌افزود.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی، ۱/۵۵۹–۵۶۰؛ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۰</ref> از سوی دیگر، [[محمدرضا پهلوی]] در ۳۰ مهر ۱۳۵۸، با ثروتی انبوه از [[مصر]] به امریکا رفت و دولت امریکا با وجود خواسته ملت و دولت ایران برای تحویل او برای [[محاکمه]]، به آن بی‌اعتنایی کرد<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۲</ref> و اعتراض دانشجویان ایرانی به این کار را در امریکا سرکوب کرد<ref>جام نیوز، پایگاه اطلاع‌رسانی</ref>؛ افزون بر این در دهم آبان ۱۳۵۸، [[مهدی بازرگان]] [[نخست‌وزیر]] [[دولت موقت]] و [[ابراهیم یزدی]] [[وزیر امور خارجه]] در هنگام برگزاری [[جشن‌های استقلال الجزایر]]، بدون اطلاع امام‌خمینی با [[زبیگنیو برژینسکی]] مشاور امنیت ملی [[کارتر]] رئیس‌جمهور امریکا دیدار کردند و انتشار خبر آن تصور تازه‌ای از وجود توطئه از سوی امریکا در میان مردم ایران پدیدآورد.<ref>روبین، جنگ قدرت‌ها در ایران، ۲۰۷؛ طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، ۲۹۴</ref> [[افکار عمومی]] ایران حرکت‌های جدایی‌طلب و ضدانقلابی مانند غائله [[ترکمن‌صحرا]] و [[کردستان]] را نیز از دسیسه‌های بیگانگان به‌ویژه امریکا می‌دانست<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۲/۳۳۰</ref>{{ببینید|متن=ببینید|ترکمن‌صحرا}}؛{{ببینید|متن=ببینید|کردستان}}.

از سوی دیگر، [[امام‌خمینی]] در پیامی به مناسبت [[روز دانش‌آموز]] از دانش‌آموزان، دانشگاهیان و محصلان علوم دینی خواست با همه قدرت، حمله‌های خود علیه امریکا و [[اسرائیل]] را گسترش دهند و امریکا را وادار به بازگرداندن شاه جنایتکار کنند و توطئه بردن او به امریکا را محکوم سازند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۱۲</ref> این پیام نیز بر انگیزه‌های دانشجویان برای تصرف سفارت امریکا افزود<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۷–۲۸ و ۵۰</ref> و وقایع موفقیت‌آمیز دانشجویی سال ۱۹۶۸م [[فرانسه]] و حرکت دانشجویان آمریکایی علیه [[مداخله نظامی امریکا در ویتنام]] در جسارت دانشجویان برای تصرف سفارت بی‌تأثیر نبود.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۷۰–۷۱</ref>

تصرف‌کنندگان سفارتخانه، خود در نخستین اطلاعیه این مکان را مرکز [[جاسوسی]] و دلیل کار خود را اعلان اعتراض به دسیسه‌های امپریالیستی و صهیونیستی به مردم جهان<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۲/۳۳۰</ref> و در بیانیه دوم، سفارتخانه امریکا را لانه جاسوسان و جنایتکاران و پایگاه ریچارد هلمزها، عضو [[سازمان جاسوسی آمریکا]] و مکان فرماندهی همه توطئه‌های پیش و پس از انقلاب علیه مردم ایران خواندند.<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۰۶</ref>

در یک نگاه کلی، از زمان برقراری رابطه رسمی میان ایران و امریکا و تأسیس سفارتخانه آن کشور در ایران در سال ۱۳۲۲ش/ ۱۹۴۴م،<ref>Lescht, The Middle East and the United States, 52</ref> امریکا به ایران به چشم یک [[مستعمره]] نگریسته و از دخالت در امور ایران خودداری نکرده است. [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] و سقوط دولت قانونی [[محمد مصدق]]،<ref>طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، ۹۳؛ زرگر، کودتای ۲۸ مرداد، ۱۴۰–۱۴۱</ref> غائله‌آفرینی و تلاش برای تحریک و تجزیه اقوام ایرانی،<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲/۲۲۰</ref> [[کاپیتولاسیون|مصونیت کارشناسان نظامی آمریکایی]] و خانواده‌های آنان از شمول قوانین ایران در مهر ۱۳۴۳ {{ببینید|متن=ببینید|کاپیتولاسیون}} و [[تبعید امام‌خمینی]] به خواست امریکا از ایران به دلیل اعتراض به این لایحه،<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۱/۵۱۶</ref> غارت منابع طبیعی و انسانی ایران در طول سال‌ها با عقد قراردادهای سلطه‌جویانه،<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۲/۲۵؛ فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۵۲۹</ref> فروش انبوه تسلیحات نظامی به رژیم پهلوی،<ref>دهشیار، تحولات سیاسی ایران، ۴۱۶</ref> استفاده از ایران به عنوان پایگاه نظامی<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، ۴۰۳–۴۰۴</ref> و حمایت از کشتار مردم به دست [[حکومت پهلوی]] در جریان [[انقلاب]]،<ref>کرباسچی، هفت‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۹۹۰–۹۹۱</ref> نمونه‌ای از کارنامه امریکا در ایران است که در مجموع واکنش امام‌خمینی، رهبران مبارزه و مردم مسلمان ایران را در پی داشته و پس از پیروزی انقلاب و شکل‌گیری نظام اسلامی نیز از یک‌سو دشمنی و دخالت دولت امریکا ادامه داشته و از سوی دیگر، امام‌خمینی و مردم به مقابله با آن برخاسته‌اند {{ببینید|متن=ببینید|امریکا}}.

طرح تسخیر سفارت امریکا را سه تن از دانشجویانِ هسته مرکزی [[انجمن‌های اسلامی دانشگاه‌ها]]به نام‌های [[ابراهیم اصغرزاده]]، [[حبیب‌الله بی‌طرف]] و [[محسن میردامادی]] به دیگر اعضا پیشنهاد کردند و تصویب شد و بعدها اصغرزاده خود را طراح اصلی این فکر نامید.<ref>ابتکار، تسخیر، ۳۴–۳۶؛ فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی، ۱/۵۶۲</ref> حدود ۲۵۰ تن از دانشجویان در اجرای این طرح شرکت کردند<ref>ابتکار، تسخیر، ۶۹</ref> که نزدیک به شصت تن از آنان [[دختر]] بودند.<ref>رجایی‌فر، روزنامه شرق، ۶</ref> دانشجویان از میان دانشجویان [[دانشگاه صنعتی شریف]]، ملی ([[دانشگاه شهید بهشتی|شهید بهشتی]])، پلی‌تکنیک ([[دانشگاه امیرکبیر|امیرکبیر]]) و [[دانشگاه تهران|تهران]] انتخاب شده بودند. نقشه دقیق درون [[سفارت]] نیز آماده<ref>ابتکار، تسخیر، ۷۵ و ۷۹</ref> و قرار بود این موضوع با [[سیدعلی خامنه‌ای]] از اعضای رابط میان امام‌خمینی و دانشگاه‌ها مطرح شود؛ اما با توجه به مسافرت [[حج]] وی، برای آگاهی‌یافتن امام‌خمینی، موضوع با [[سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها]] نماینده امام‌خمینی در صدا و سیما {{ببینید|متن=ببینید|سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها}} در میان گذاشته شد<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۸۷–۹۰؛ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۷۰</ref> و وی نیز مصلحت دید موضوع را با امام‌خمینی در میان نگذارد و پس از تصرف سفارت در صورت مخالفت ایشان دانشجویان آن را ترک کنند.<ref>باقی، انقلاب و تنازع بقا، ۲۴–۲۵</ref> پس از تصرف سفارت، اصغرزاده سخنگو<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۷۰</ref> و [[معصومه ابتکار]] مترجم شدند.<ref>ابتکار، تسخیر، ۴۷</ref>

تصرف‌کنندگان سفارت در نخستین اطلاعیه، خود را دانشجویان مسلمان پیرو خط امام معرفی کردند<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۲/۳۳۰</ref> و به افرادی که دانشجویان را با گروه‌های مارکسیستی یا [[سازمان آزادی‌بخش فلسطین]] یا عوامل نفوذی کا.گ. ب [[سازمان جاسوسی اتحاد شوروی]] در ارتباط می‌دانستند پاسخ دادند.<ref>روبین، جنگ قدرت‌ها در ایران، ۲۱۷</ref> دانشجویان در پایان ماجرا در ۳۰ دی ۱۳۵۹ نیز در اطلاعیه‌ای اعلام کردند به هیچ گروه سیاسی وابسته نیستند و انتخاب نام «[[دانشجویان مسلمان پیرو خط امام]]» به جهت پیروی از امام‌خمینی بوده است.<ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۲۰۹</ref> دانشجویان به پیروی از [[امام‌خمینی]] هم‌زمان با مراقبت از محل سفارت، جبهه‌های [[جنگ تحمیلی]] را نیز از یاد نبردند و بیش از سی نفر آنان مانند [[حسین علم‌الهدی]] و [[محمود شهبازی]]،<ref>قمی، عاشق کمنامی، ۱۶</ref> [[عباس ورامینی]]، [[محسن وزواتی]]، [[محمد بهبهانی]]، [[مهدی رجب‌بیگی]] و [[رحمان یاعلی‌مدد]] در جبهه‌های [[دفاع مقدس]] به [[شهادت]] رسیدند و گروهی نیز مجروح شدند.<ref>ابتکار، تسخیر، ۳۳۷–۳۳۸</ref>

یزدی وزیر امور خارجه طی مصاحبه‌ای از این رویداد ابراز تأسف کرد و قول داد تا همه تلاش خود را برای حل مسئله گروگان‌ها به کار گیرد.<ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۲۰۶</ref> کاردار سفارت از یزدی خواست دولت، سفارت را با حمله نظامی از دانشجویان پس بگیرد و او قول داد تا فردا صبح آنان را آزاد سازد<ref>روبین، جنگ قدرت‌ها در ایران، ۲۰۸</ref>؛ ولی تلاش دولت برای اخراج دانشجویان به جایی نرسید.<ref>برّی دیزجی، روزها و رویدادها، ۳/۱۶۷–۱۶۹</ref> بازرگان بعدها این کار را به زیان ایران و موجب همدردی بیشتر مردم و دولت آمریکا، توأم با پذیرش دستگاه منفور C. I. A شمرد و دلیل آورد که افکار عمومی امریکا که پس از [[جنگ ویتنام]] به آزادی گرایش داشت، دوباره به خودخواهی و جهانخواری گرایش پیدا کرد و جبهه اروپایی امریکا از این حادثه قوی‌تر شد.<ref>بازرگان، انقلاب ایران، ۹۶</ref> بازرگان در روز ۱۴ آبان ۱۳۵۸ به دلیل ناتوانی در اداره امور و دخالت‌های افراد غیرمسئول و اختلاف نظر در میان مسئولان در اداره کشور [[استعفا]] کرد<ref>بازرگان، مشکلات و مسائل، ۶۷</ref> و امام‌خمینی آن را پذیرفت و مسئولیت کشور را به [[شورای انقلاب]] سپرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۰۰</ref>

مخالفان دولت موقت استعفای دولت را سقوط دولت و آن را معلول گروگان‌گیری و افشاگری دانشجویان خواندند<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۳۷؛ بازرگان، انقلاب ایران، ۹۵</ref>؛ اما وی در مصاحبه تلویزیونی اعلام کرد ارتباطی میان اشغال سفارت و استعفای او وجود ندارد<ref>بازرگان، مشکلات و مسائل، ۲۷۷؛ بازرگان، انقلاب ایران، ۹۵</ref> و دیگر انقلابیان آن را به هدف در فشار قراردادن [[امام‌خمینی]] و [[شورای انقلاب]] تلقی کردند<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۷۳</ref> {{ببینید|متن=ببینید|دولت موقت}}.

دانشجویان پس از تصرف سفارت، [[حسینعلی منتظری]] را که از اعضای شورای انقلاب و در واقع از اعضای غیررسمی آن بود<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۴۲۷–۴۳۰</ref> در جریان قرار دادند و قرار شد بیانیه‌ای برای پخش از اخبار ساعت ۱۴ صادر کنند.<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۰۲</ref> [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] از اعضای [[شورای انقلاب اسلامی]] و [[نایب‌رئیس خبرگان قانون اساسی]]، با تأیید ضمنی حرکت دانشجویان، سیاست امریکا را محکوم کرد؛ ولی شورای انقلاب به سفارش وی اعلام موضع نکرد.<ref>بازرگان، انقلاب ایران، ۹۴</ref> بهشتی در پاسخ به کاردار وزارت خارجه امریکا که با وی دراین‌باره تماس گرفته بود، ابراز کرد که پیش‌تر دربارهٔ رفتار امریکا در پذیرش [[محمدرضا پهلوی]] هشدار داده است و این کشور باید سعی کند که ایران را بهتر درک کند<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۴</ref>؛ شورای انقلاب در برابر حمایت عمومی مردم از تصرف‌کنندگان سفارتخانه، کار را به امام‌خمینی سپرد و برای حل مسئله از ایشان کمک خواست<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۵–۴۰۶</ref>؛ با این حال، گفته شده حمایت شورای انقلاب نیز از تریبون [[مجلس شورای اسلامی]] اعلام شد.<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۰۲</ref>

امام‌خمینی که به فراوانی از سفارتخانه امریکا به عنوان «لانه جاسوسی» نام برده است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۴، ۱۶، ۳۰، ۵۴، ۸۱، ۸۸، ۹۰، ۹۳ و ۱۳۳</ref> در ۱۴ آبان ۱۳۵۸ در دیدار با کارمندان [[بیمه مرکزی]] با اشاره به تصرف سفارت، امریکا را شیطان بزرگ و سفارت امریکا را مرکز توطئه و جاسوسی خواند و تصرف سفارت امریکا به دست دانشجویان را تأیید و آن را انقلابی بزرگ‌تر از انقلاب اول نامید و علت هیاهوی امریکا را کوتاه‌شدن دست این دولت از ذخایر ایران دانست و تصرف سفارتخانه را واکنش طبیعی در برابر حمایت آن کشور از محمدرضا پهلوی شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۸۹–۴۹۲</ref> ایشان در ۱۶ آبان نیز در برابر تهدیدهای امریکا به مردم اطمینان داد که امریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۱۶</ref> و نیز حمایت‌نکردن گروه‌های چپ از این عمل دانشجویان را دلیل وابستگی آنان به امریکا خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۱۹</ref> ایشان در ادامه نیز بارها عملکرد سفارتخانه و دولت امریکا در ایران را نقد و کار دانشجویان را تأیید کرد؛ چنان‌که عملکرد سفارت امریکا در ایران را نمونه نقض قوانین بین‌المللی و تجاوز به حقوق ملت‌ها نامید<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۵۴</ref> و اشغال این مرکز را برهم زننده [[امنیت]] دولت‌های ستمگر و نه ستمدیده<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۳۱–۱۳۲</ref> و تبلور ظلم‌ستیزی و آزادی و روحیه [[توحید]] معنوی ملت ایران<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۶۵–۱۶۶</ref> و نیز شکستن هیبت پوشالی امریکا<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳۷</ref> خواند و آن را نشانه امکان مقابله با امریکا شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۰۶</ref>

امام‌خمینی در پاسخ [[آنیبال بوگیتی]] نماینده [[پاپ پل ششم]] رهبر کاتولیک‌های جهان که برای مذاکره دربارهٔ آزادی گروگان‌ها با پیام خصوصی پاپ به دیدار ایشان آمده بود، یادآور شد ملت ایران برای مدت پنجاه سال زیر یوغ استعمار و سلطه امریکا بود و چرا پاپ یا پاپ‌ها در تمام این دوران بی‌توجه بودند و به فکر دفاع از حقوق مردم نیفتادند؛ همچنین یادآور شد اگر امروز [[عیسی(ع)]] در اینجا بود، از [[کارتر]] در برابر کارهایش توضیح می‌خواست و مردم را از چنگال دشمنان خداوند و بشریت نجات می‌داد و آنان که ادعای نمایندگی وی را دارند، باید مانند او رفتار کنند. ایشان به احتمالِ حمله امریکا یا محاصره اقتصادی اشاره و تأکید کرد از این تهدیدها نمی‌ترسد و اگر امریکا در ایران نیروی نظامی پیاده کند با خیل عظیم افراد شهادت‌طلب روبه‌رو خواهد شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳–۳۹</ref> {{ببینید|متن=ببینید|پاپ ژان‌پل دوم}}.

اقدام دانشجویان پیرو خط امام با حمایت قاطع و گسترده نهادها، گروه‌های سیاسی فعال و اقبال عمومی مردم مواجه شد و عملاً عاملی برای وفاق عمومی و [[همگرایی ملی]] فراهم کرد.<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۱۹</ref> پس از تأیید امام‌خمینی از کار دانشجویان، طبقات گوناگون مردم شبانه‌روز به سوی سفارت امریکا حرکت می‌کردند و با راهپیمایی‌ها و شعارها، به ابراز احساسات می‌پرداختند. احساسات ضد آمریکایی در کشور اوج گرفت و پرچم امریکا و مترسک کارتر و پهلوی، به نشانه ابراز تنفر، هر روز آتش زده می‌شد.<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۱۲–۱۱۳</ref> [[سیدعبدالله شیرازی]] از مراجع تقلید ساکن [[مشهد]] طی پیامی به امام‌خمینی از کار دانشجویان حمایت کرد و ایشان در پاسخ، این کارِ دانشجویان را شجاعانه و موجب تقویت روحیه مبارزان راه اسلام و یأس دشمن و اتحاد مردم در رسیدن به پیروزی نهایی خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۵</ref> شخصیت‌های مذهبی و سیاسی گوناگونی با دانشجویان دیدار کردند، [[حسینعلی منتظری]]، [[سیدعلی خامنه‌ای]] و [[محمدعلی رجایی]] از آن جمله بودند.<ref>ابتکار، تسخیر، ۱۱۳</ref> نهادها و بیشتر گروه‌های سیاسی نیز از عمل دانشجویان حمایت کردند و موجی از احساسات ضد آمریکایی در کشور به راه افتاد و این عمل به نماد مبارزه با امریکا تبدیل شد و شور انقلابی تازه‌ای به توده مردم داد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۷۱</ref> [[نهضت آزادی]] دو روز پس از تصرف سفارت امریکا با صدور بیانیه‌ای این اقدام را بزرگ‌ترین عمل انقلابی و انقلابیان مسلمان معرفی کرد و [[آمریکا]] را سردسته استعمارگران و دشمن بزرگ مردم مستضعف جهان دانست.<ref>ستوده و کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، ۱۲۰</ref> مردم [[قم]] کفن‌پوشان به حمایت از دانشجویان در [[تهران]] راهپیمایی کردند<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵/۹/۱۳۵۸، ۲</ref> و روستاییان و کشاورزان ورامین برای حمایت از انقلاب و مقابله با تهدیدهای امریکا پابرهنه به محل سفارت آمدند. دانشجویان همه‌روزه در آستانه درِ اصلی سفارت با مردم صحبت می‌کردند<ref>ابتکار، تسخیر، ۹۶</ref> و مردم افزون بر حضور در محل سفارت با نوشتن طومار و نامه حمایت خود را از کار دانشجویان اعلام می‌کردند.<ref>ابتکار، تسخیر، ۱۱۶–۱۱۷</ref> پیشمرگان مسلمانِ کُرد که در شهرهای غربی به مبارزه با ضدانقلاب مشغول بودند نیز در اطلاعیه‌ای ذلت و زبونی ضدانقلاب را از نتایج تصرف سفارتخانه امریکا شمردند.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۵/۸/۱۳۵۹، ۳</ref> گروه‌های چپ داخلی نیز به‌شدت منفعل و دنباله‌رو شدند و موازنه سیاسی-روانی به سود انقلاب تغییر کرد. [[سازمان مجاهدین خلق]] کوشید با تصرف [[کنسولگری آمریکا]] در شیراز و تبریز سوار موج شود که آن نیز با حضور مردم و دانشجویان شکست خورد و مجبور به تخلیه کنسولگری‌ها شد<ref>درویشی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور، ۱۰۹–۱۱۰</ref> {{ببینید|متن=ببینید|سازمان مجاهدین خلق ایران}}. بازرگان نیز بعدها اذعان کرد تصرف سفارتخانه آمریکا، ملت ایران را آبدیده‌تر کرد.<ref>بازرگان، انقلاب ایران، ۹۷</ref>

از دستاوردهای مهم تصرف سفارتخانه امریکا آشکارشدن توطئه‌های گوناگون سفارت علیه ایران و انقلاب اسلامی و دیگر کشورهای جهان بود.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی، ۱/کب</ref> اسناد بیانگر آن است که سفارت امریکا افزون بر دخالت در امور ایران و کمک به نفوذ و پیشرفت طرفداران غرب برای منصرف‌کردن انقلاب از مسیر خود،<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی، ۱/۱۳۹</ref> مرکزی برای نظارت و جاسوسی در امور دیگر کشورها نیز بوده است.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی، ۱/کب؛ لدین، شاه و کارتر، ۵۵–۵۶</ref> امریکاییان پیش از ورود دانشجویان بخشی از مدارک سرّی را با دستگاه پودر کردند؛ ولی موفق به نابودکردن همه اسناد نشدند<ref>ابتکار، تسخیر، ۱۲۹–۱۳۱</ref> و بیشتر سندهای محرمانه را به وسیله ماشینِ کاغذخردکنی، خرد کرده بودند؛ اما دانشجویان آنها را با دقت دوباره به هم چسباندند.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی، ۱/۱–۲</ref>

مدارک غیرقابل انکاری که به دست‌آمد ثابت می‌کرد بسیاری از اغتشاشات در مدرسه‌ها و کارخانه‌ها ریشه در سفارت امریکا دارد و ارتباط افراد و جریان‌های سیاسی با امریکا به‌ویژه تجزیه‌طلبان در کردستان را افشا می‌کرد.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی، ۳/۷۷۲ و ۸۱۱؛ قاسمی، بررسی علل و زمینه‌های شکل‌گیری، ۵</ref> همچنین ارتباط برخی از اعضای دولت موقت ازجمله [[عباس امیرانتظام]] سخنگوی دولت موقت با سفارت،<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی، ۱/۵۲۲ و ۵۳۴</ref> تماس مأموران سیاسی سفارت با یکی از مقامات وزارت امور خارجه،<ref>ابتکار، تسخیر، ۱۲۹</ref> تماس با مخالفان جمهوری اسلامی ایران به هدف جایگزینی برای [[امام‌خمینی]]،<ref>مرکز مطالعات، دخالت‌های امریکا در ایران، ۹</ref> کسب اطلاعات سرّی دربارهٔ نیروهای مسلح ایران و نفوذ در آن<ref>مرکز مطالعات، دخالت‌های امریکا در ایران، ۳۷ و ۱۹۵</ref> و اطلاعاتی دربارهٔ ارتباط سران عرب با [[اسرائیل]]،<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۱۰/۱۳۵۹، ۱۲</ref> ازجمله اطلاعاتی بود که از این مدارک به دست آمد. امام‌خمینی نیز تأکید کرد حتی اگر سندی دربارهٔ ایشان نیز پیدا شد آن را افشا کنند؛ اما همه تحلیل‌ها و اسناد سفارت در این نکته اتفاق نظر داشتند که ایشان دارای [[اعتماد به نفس]] و قاطعیتی شگفت‌انگیز بوده و به هیچ قیمتی حاضر به فروش عقاید و سازش دربارهٔ دیدگاه‌های خود نیست و تلاش آنان برای تأثیرگذاشتن او بی‌نتیجه مانده است.<ref>ابتکار، تسخیر، ۱۳۹</ref> این مدارک پس از تنظیم به صورت موضوعی در پانزده هزار برگ سند و در هشتاد جلد منتشر شد<ref>مرکز مطالعات، دخالت‌های امریکا در ایران، ۹</ref> که در چاپ جدید به یازده جلد و ۸۶۲۰ صفحه رسیده است.<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی، جلد ۱–۱۱</ref>

امریکا به جای پاسخگویی دربارهٔ دخالت در امور ایران و حمایت از [[محمدرضا پهلوی]]، به میدان مبارزه آمد.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۷۲</ref> وزارت خارجه امریکا طی اطلاعیه‌ای از کار دانشجویان ابراز نگرانی کرد.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۳</ref> [[رمزی کلارک]] دادستان سابق امریکا و [[ویلیام میلر]] از اعضای برجسته [[کمیته ضد جاسوسی سنا]] برای مذاکره با امام‌خمینی به ایران فرستاده شدند. آن دو تا آسمان [[ترکیه]] آمدند<ref>صدیقی، انقلاب اسلامی ایران، ۱۸۶</ref> که امام‌خمینی ضمن رد ملاقات اعلام کرد هیچ‌کس از اعضای [[شورای انقلاب]] حق دیدار با آنان را ندارد و در صورت تحویل محمدرضا پهلوی و خودداری امریکا از [[جاسوسی]] بر ضد ایران، راه مذاکره در موضوعاتی که به نفع ملت ایران است باز خواهد بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۰۳</ref> در دومین روز ماجرا، امریکا شرایط پیشنهادی ایران مبنی بر درخواست بازگرداندن پهلوی را رد کرد.<ref>نجمی، از سیدضیاء تا بازرگان، ۲/۱۸۷۴</ref>

امریکا در ادامه برای آزادی افراد خود به اقدامات شدیدی دست زد. [[شورای امنیت]] به درخواست امریکا تشکیل و [[گروگان‌گیری]] را محکوم کرد و از ایران خواست نماینده‌ای به شورا بفرستد که امام‌خمینی به دلیل نفوذ امریکا در شورا و پیش‌بینی محکومیت ایران، از فرستادن نماینده به شورای امنیت جلوگیری کرد.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۴–۴۰۵</ref> ایشان با اعلام مخالفت با نتایج شورای امنیت تأکید کرد حکم قانونی باید در ایران و محل جنایت انجام گیرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۳۵</ref> امریکا مسئله را به [[دیوان لاهه]] نیز فرستاد و دیوان در ۲۴ آذر ۱۳۵۸ ایران را محکوم کرد. محمدرضا پهلوی نیز از امریکا به پاناما رفت و دانشجویان این امر را نوعی برنامه‌ریزی جدید سیاسیِ امریکا تلقی کردند.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۵/۹/۱۳۵۸، ۲؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۶–۴۰۸</ref> شورای انقلاب رأی [[دادگاه لاهه]] را نپذیرفت.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۶/۹/۱۳۵۸، ۱</ref> تعدادی از سیاستمداران آمریکایی (مانند [[زبیگنیو برژینسکی]] مشاور امنیت ملی) خواستار شدت عمل بیشتر دولت امریکا علیه ایران شدند و دخالت نظامی را برای حل مسئله گروگان‌گیری لازم دانستند.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۱/۸/۱۳۹۴؛ جردن، بحران، ۶۹–۷۰</ref> در روزهای پایانی دسامبر ۱۹۸۰ مصادف با آغاز دی ۱۳۵۸، حساب‌های ارزی ایران در امریکا که گفته می‌شد بالغ بر ۱۳ میلیارد دلار بوده و ۵/۸ میلیارد دلار آن مورد پذیرش امریکا بود<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۲/۸/۱۳۵۹، ۷</ref> مسدود شد. سفر [[کورت والدهایم]]، [[دبیرکل سازمان ملل]] در ژانویه ۱۹۸۰/ ۱۱ دی ۱۳۵۸، به ایران برای متقاعدکردن مقامات ایرانی برای اجازه به دادگاه لاهه به منظور رسیدگی به شکایت ایران علیه محمدرضا پهلوی (و گذشت ایران از شرط استرداد وی برای آزادی گروگان‌ها) شکست خورد و به دنبال آن امریکا با صدور بیانیه‌ای، از ۲۳ دی ۱۳۵۸ به [[محاصره اقتصادی ایران]] پرداخت<ref>صدیقی، انقلاب اسلامی ایران، ۱۸۶–۱۸۸</ref> و دارایی‌های ایران در بانک‌های خود را توقیف کرد؛ ولی به دلیل مخالفت [[شوروی]] موفق نشد از طریق شورای امنیت تحریمی بین‌المللی علیه ایران به اجرا درآورد.<ref>محمدی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ۱۱۵</ref>

امریکا به ادعای نجات گروگان‌ها و در واقع برای به شکست کشاندن انقلاب اسلامی و نشان‌دادن قدرت امریکا در جهان<ref>مؤسسه مطالعات، کودتای نوژه، ۸۴–۸۵</ref> عملیاتی نظامی را در شب ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ در [[صحرای طبس]] به اجرا گذاشت که با وقوع طوفان شن با ناکامی روبه‌رو شد. این واقعه امریکا را [[تحقیر]] کرد و بالگردهای سوخته امریکا در صحرای طبس نماد ناتوانی این کشور در دستیابی به اهدافش گردید و زمینه خیزش وسیع‌تر ملت‌های مسلمان را فراهم کرد. کارتر نیز در [[انتخابات ریاست جمهوری]] شکست خورد<ref>محمدی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ۱۱۴ و ۱۱۷–۱۱۹</ref> {{ببینید|متن=ببینید|طبس، تجاوز نظامی امریکا}}.

تصرف سفارتخانه امریکا پیامدهای مهمی در منطقه و جهان برای [[ایران]] و امریکا داشت. این واقعه به خبر نخست جهان تبدیل شد<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۷۲</ref> و ابهت امریکا را شکست و به ملت‌هایی که شعار و تلاش علیه امریکا را در ذهن خود راه نمی‌دادند فهماند که می‌توان در برابر ابرقدرت امریکا ایستاد<ref>کارگروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ۱۹۵</ref> و سفارتخانه امریکا در کشورهای [[پاکستان]] و [[لیبی]] به آتش کشیده شد.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۱۴</ref>

[[امام‌خمینی]] به این اثرِ جهانی با این بیان که می‌شود با امریکا طرف شد و لانه جاسوسی او را هم تصرف کرد اشاره کرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳۷</ref> پس از این واقعه شماری از مسلمانان غیر ایرانیِ اسپانیا با حضور در محل سفارت ایران همبستگی خود را با انقلاب اسلامی و امام‌خمینی اعلام کردند.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۰۸</ref> گروهی از آمریکاییان نیز کمیته‌ای را با عنوان [[کمیته موافقت تصرف سفارت]] تأسیس کردند و از بازگرداندن پهلوی حمایت کردند.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۰۹</ref> دولت [[سوریه]]، لیبی، [[الجزایر]]، [[اتحادیه جوانان و دانشجویان جمهوری دموکراتیک خلق کره]]، [[کمیته ویتنامی همبستگی مردم آسیا و آفریقا]] و [[کنکره ملی آفریقا]] از انقلاب اسلامی در برابر تهدیدات امریکا حمایت کردند.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۱۰–۳۱۴</ref>

انفعال گروه‌های چپ‌گرا از نسبت‌دادن اتهامِ غربی و آمریکایی به انقلاب و انقلابیان و ادعای جلوداری در مبارزه با امریکا<ref>محمدی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ۱۱۴</ref> و بی‌اعتبارشدن امریکا در جهان<ref>بازرگان، انقلاب ایران، ۹۶</ref> از دیگر پیامدهای آن بود. ناکامی امریکا در نجات‌دادن گروگان‌ها مایه از میان‌رفتن بیشتر ابهت امریکا در جهان شد<ref>آقایی، عقاب در آتش، ۱۰۲؛ چارلی، حادثه طبس، ۱۰۱</ref> و شکست کارتر در انتخابات ریاست جمهوری از پیامدهای دیگر آن بود که به اذعان سیاستمداران امریکا نتیجه انتخابات را ایران رقم زد<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵/۲/۱۳۹۵، ۱۰</ref>؛ موضوعی که امام‌خمینی آن را پیش‌بینی کرده بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۵۶</ref> از سوی دیگر، [[کشورهای عضو ناتو]] و [[ژاپن]] واردات نفت خود را از ایران کاهش دادند؛ اما شوروی با هر نوع تحریم اقتصادی ایران صریحاً مخالفت کرد.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۴۰۷</ref>

[[امام‌خمینی]] در چهارم اسفند ۱۳۵۸ تصمیم‌گیری در موضوع گروگان‌ها را به نخستین [[مجلس شورای اسلامی]] که در آستانه تشکیل بود واگذار کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۶۱–۱۶۲</ref>؛ با این حال، پس از طرح [[دبیرکل سازمان ملل]] مبنی بر اعزام هیئت پنج نفره بین‌المللی به ایران برای بررسی اسناد دخالت‌های امریکا و دیدار با گروگان‌ها که به تدریج به آزادی آنها در برابر آزادسازی اموال ایران از سوی دولت امریکا منجر می‌شد، شورای انقلاب با بررسی دقیق طرح و مشورت با امام‌خمینی آن را پذیرفت<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۴۵۵–۴۵۶؛ سحابی، در شورای انقلاب چه گذشت، ۹–۱۰</ref>؛ اما پس از پیام امام‌خمینی به ملت ایران دربارهٔ چگونگی کار این هیئت و پیروی‌نکردن دانشجویان از شورای انقلاب در صدور مجوز برای دیدار، هیئت بدون نتیجه‌گرفتن ایران را ترک کرد و شورای انقلاب در حل مشکل ناکام ماند.<ref>سائلی، شورای انقلاب اسلامی ایران، ۲۱۳–۲۱۵؛ کیهان، روزنامه، ۴</ref> امام‌خمینی در پیام خود که در ۲۰ اسفند صادر شد تأکید کرده بود که رونوشت همه مدارک دخالت امریکا و [[محمدرضا پهلوی]] در اختیار هیئت یادشده قرار گیرد و دیدار با گروگان‌هایی که در پرونده جنایات امریکا و پهلوی دخالت دارند، برای [[بازجویی]] آزاد است و هیئت در صورتی که نظر خودشان را دربارهٔ جنابات پهلوی و دخالت‌های امریکا در تهران اعلام کنند، می‌توانند با تمام گروگان‌ها دیدار کنند. ایشان در این پیام با اعلام دوباره حمایت از شورای انقلاب و [[رئیس‌جمهور]] بر ضرورت [[وحدت]] همه اقشار و نیز مقابله و مبارزه با آمریکا، ابرقدرت‌ها و ستمگران شرق و غرب تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۷۵–۱۷۶</ref>

پس از این، مجلس شورای اسلامی، در نخستین جلسه خود، کمیسیون ویژه‌ای به نام کمیسیون بررسی و حل مسئله گروگان‌ها تشکیل داد.<ref>خوش‌زاد، مجلس شورای اسلامی، ۱۲۶</ref> محمدرضا پهلوی در ۷ مرداد ۱۳۵۹ بر اثر بیماری سرطان خون در قاهره جان سپرد {{ببینید|متن=ببینید|محمدرضا پهلوی}}.

هیئت دولت وقت به ریاست [[محمدعلی رجایی]] برای اجرای قطعنامه وارد عمل شد. به دلیل قطع رابطه ایران و آمریکا، دولت الجزایر مبادله نظر دو دولت را بر عهده گرفت.<ref>محبی، بیانیه الجزایر و دیوان داوری، ۲۶۷</ref> از سوی [[آمریکا]] [[وارن کریستوفر]]، معاون وزیر خارجه و از طرف ایران [[بهزاد نبوی]] وزیر مشاور در امور اجرایی با گروهی از کارشناسان [[بانک مرکزی]] و وزارت خارجه و مشاوران حقوقی، مذاکرات غیر مستقیمی را با نظارت دولت الجزایر میان دولت ایران و امریکا آغاز کردند که حدود دو ماه به درازا کشید و در ۲۹ دی ۱۳۵۹، به انتشار بیانیه الجزایر انجامید و ایران و امریکا آن را به‌طور جداگانه پذیرفتند. در این مذاکرات شرایط چهارگانه مجلس ایران مبنای گفتگو قرار گرفت و برای اجرای هر شرط راهکارهایی در نظر گرفته شد و قرار شد هم‌زمان با اجرای بیانیه گروگان‌ها آزاد شوند.<ref>باقی، انقلاب و تنازع بقا، ۱۰۰؛ محبی، بیانیه الجزایر و دیوان داوری، ۲۶</ref> به علت حاضرنبودن ایران بر سر میز مذاکره با امریکا به جای [[قرارداد]] از کلمه [[بیانیه]] استفاده شد و دولت الجزایر گفتگوهای مورد توافق را به صورت بیانیه‌ای منتشر کرد و دو طرف آن را امضا کردند.<ref>باقی، انقلاب و تنازع بقا، ۱۰۰</ref>

[[بیانیه الجزایر]] حاوی سه سند بود: اصول کلی، بیانیه دربارهٔ حل و فصل دعاوی و سند تعهدات. سند اخیر ناظر به تعهدات مالی خاصی بود که باید هم‌زمان با اجرای بیانیه اجرا می‌شد.<ref>محبی، بیانیه الجزایر و دیوان داوری، ۲۶۹–۲۷۰</ref> اصول کلی شیوه اجرای چهار شرط مجلس را مشخص می‌کرد. بیانیه حل و فصل دعاوی نیز بیان‌کننده ضوابط اجرایی شرایط و ارجاع دعاوی ایران و امریکا به [[حکمیت بین‌المللی]] بود. متن رسمی بیانیه به زبان انگلیسی صادر شد و ترجمه فارسی آن به امضای نماینده دولت ایران رسید.

برابر بیانیه الجزایر، در مقابل آزادکردن گروگان‌ها، باید دولت امریکا حساب‌های مسدودشده ایران را آزاد می‌کرد و امریکا شکایتی درباره اسارت گروگان‌ها و ایران شکایتی در مورد بستن حساب‌های خود اظهار نمی‌کرد.<ref>بازرگان، انقلاب ایران، ۹۹–۱۰۰</ref> علی‌رغم خواسته کارتر، گروگان‌ها ۳۰ دی ۱۳۵۹ پس از برگزاری مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید امریکا آزاد شدند.<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۳۰۵–۳۰۶؛ ولز، ۴۴۴ روز خاطرات گروگان‌ها، ۶۱۸–۶۱۹</ref> دولت رجایی از هیچ تلاشی برای خنثی‌کردن پیامدهای منفی این جریان فروگذار نکرد و سعی کرد از امکانات حقوقی موجود استفاده بهینه کند.<ref>افتخار جهرمی، دیوان داوری دعاوی ایران، ۶۹–۷۰</ref> می‌توان گفت بیانیه الجزایر در مجموع دستاوردی مثبت برای ایران بود و برخی از ضعف‌های آن ناشی از ناهماهنگی‌های دوران اولیه انقلاب، کمبود نیروی متخصص در عرصه [[حقوق بین‌الملل]] و کارشکنی‌های رئیس‌جمهور وقت، [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] و [[رئیس بانک مرکزی]] در برابر دولت رجایی بود<ref>شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۴۹</ref>؛ ولی برخی از گروه‌های داخلی مخالفِ دولت رجایی و برخی از مطبوعات ازجمله روزنامه «میزان» نشریه نهضت آزادی، امضای بیانیه الجزایر را خیانتی جبران‌ناپذیر خواندند؛ اما امام‌خمینی به دلیل شرایط جنگی کشور اجازه مقابله با آنها را به رجایی نداد. [[محمدعلی رجایی|رجایی]] در گزارش به مجلس شورای اسلامی آثار معنوی این قرارداد را به‌مراتب بیشتر از آثار مادی آن شمرد و تعهد امریکا به دخالت‌نکردن در امور ایران را پیروزی بزرگ خواند.<ref>رجایی، روزنامه اطلاعات</ref> بهزاد نبوی از اعضای تیم مذاکره‌کننده عمل‌نکردن امریکا به بیشتر تعهدات خود و [[مصادره]] بسیاری از سپرده‌های ایران به نفع شرکت‌ها و مؤسسه‌های آمریکایی را مربوط به تخلف امریکا و نه نقص بیانیه شمرده است.<ref>نبوی، پاسخ به نقد بیانیه عمومی الجزایر، ۶۹۲–۶۹۴؛ شاه‌علی، انقلاب دوم، ۲۴۵–۲۴۸</ref>