دفتر تبلیغات اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

دفتر تبلیغات اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۳ بهمن ۱۴۰۱، ساعت ۱۶:۴۹

۱۰۰ بایت حذف‌شده ، ‏۱۳ بهمن ۱۴۰۱

ابرابزار

دیداریویکی‌متن

Shams

Image-reviewer، دیوان‌سالاران، emailconfirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران

۲۱٬۳۱۷

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 '''دفتر تبلیغات اسلامی'''، نخستین نهاد تبلیغی، آموزشی و پژوهشی پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در [[حوزه علمیه قم]].
-==پیشینه==
-گروهی از عالمان انقلابی و هوادار [[امام‌خمینی]] ازجمله [[مرتضی مطهری]]، [[سیدعلی خامنه‌ای]]، [[محمد عبایی خراسانی]] و [[محمد محمدی ری‌شهری]] پیش از محرم ۱۳۳۹ق/ آذر ۱۳۵۷ ستادی با هدف اعزام مبلغ به شهرها و روستاهای کشور در راستای تبلیغ دین و تشدید مبارزه علیه [[حکومت پهلوی|رژیم شاهنشاهی]] تشکیل دادند که نام و عنوان مشخصی نداشت.<ref> (رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تاسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> پس از پیروزی انقلاب اسلامی و نیاز مبرم جامعه انقلابی ایران به تشکیلاتی منسجم و مرجعی مشخص برای تبلیغات اسلامی، آن تشکلِ بی‌نام و نشان در قم با سازماندهی و تأیید امام‌خمینی با عنوان «دایره تبلیغات امام» و سپس «دفتر تبلیغات امام» آغاز به کار کرد و در اواخر سال ۱۳۵۸ به «دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم» تغییر نام داد.<ref> (رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تاسیس شده‌اند، ۳۳۷؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶).</ref> هیئت مؤسس این مرکز، عبایی خراسانی، [[سیدحسین موسوی تبریزی]]، [[غلامحسین حقانی]]، محمدی ری‌شهری و [[محمد جعفری گیلانی]] بودند.<ref> (رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تاسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> در برخی از گزارش‌ها از محمدجواد کشمیری، عباس شیرازی و مرتضی فهیم کرمانی نیز با عنوان اعضای مؤسس یادشده است.<ref> (کشمیری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین محمدجواد کشمیری، ۲۷۷؛ موسوی تبریزی، خاطرات، ۵۱۹).</ref> دفتر تبلیغات اسلامی افزون بر ساماندهی تبلیغات در بسیاری از کارها ازجمله تدریس شیوه تبلیغ، آموزش درس‌هایی مانند جامعه‌شناسی، روانشناسی، فلسفه حقوق، اقتصاد اسلامی، نهج البلاغه و استفاده از شیوه‌های نوین تبلیغی به‌ویژه هنر و انتشار مجلات به‌روز حوزوی و عمومی ازجمله [[مجله حوزه]] و [[مجله پاسدار اسلام|پاسدار اسلام]]، پیشتاز بلکه جریان‌ساز بوده‌است.
-از سوی دیگر، سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب، [[سیدکاظم شریعتمداری]] دارالتبلیغ اسلامی را در قم به وجود آورد؛ اما این مرکز مورد تأیید برخی از بزرگان حوزه نبود و به کانونی برای ایجاد اختلاف و تضعیف جریان انقلابی و [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]] در [[حوزه علمیه قم]] تبدیل شده بود.<ref> (خمینی، مقدمه کتاب کوثر، ۱/سی‌ونه ـ چهل؛ رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تاسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> [[امام‌خمینی]] با تأسیس [[دارالتبلیغ اسلامی|دارالتبلیغ]] مخالف بود؛ ولی تا زمانی که در [[قم]] بود به سبب لزوم اتحاد روحانیت و توجه به خطرهای اساسی‌تر، سخنی که بازگوکننده مخالفت با آن باشد نگفت.<ref> (طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، ۳۰۳/۱؛ صابری همدانی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ۱۱۶؛ شریعتمداری، آیت‌الله شریعتمداری به روایت اسناد ساواک، ۲۷۳).</ref> این مرکز دارای چاپخانه و کتابخانه‌ای بزرگ نیز بود. شریعتمداری پس از حمایت از [[حزب جمهوری خلق مسلمان]] در سال ۱۳۵۸ و نیز ارتباط با [[کودتای نوژه]] در سال ۱۳۶۱ با [[مصادره اموال]] و مؤسسات مرتبط به دست سیدحسین موسوی تبریزی، دادستان کل انقلاب اسلامی، که به اذعان شریعتمداری از [[بیت‌المال|اموال بیت‌المال]] و وجوه شرعی تاسیس شده بود<ref> (موسوی تبریزی، گفتگو، ۷۴).</ref> از تصدی این مرکز برکنار شد {{ببینید|کودتای نوژه | سیدکاظم شریعتمداری}} امام‌خمینی به درخواست موسوی تبریزی، دادستان کل انقلاب اسلامی نخست طی حکمی شفاهی، دارالتبلیغ و مؤسسات مرتبط با آن را به دفتر تبلیغات اسلامی واگذار کرد و پس از چندی آن را به صورت کتبی نیز اعلام کرد.<ref> (امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹۱/۱۹؛ رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تاسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> پس از آن، دفتر تبلیغات اسلامی به ساختمان دارالتبلیغ در میدان شهدا منتقل شد.
+== پیشینه ==
+گروهی از عالمان انقلابی و هوادار [[امام‌خمینی]] ازجمله [[مرتضی مطهری]]، [[سیدعلی خامنه‌ای]]، [[محمد عبایی خراسانی]] و [[محمد محمدی ری‌شهری]] پیش از محرم ۱۳۳۹ق/ آذر ۱۳۵۷ ستادی با هدف اعزام مبلغ به شهرها و روستاهای کشور در راستای تبلیغ دین و تشدید مبارزه علیه [[حکومت پهلوی|رژیم شاهنشاهی]] تشکیل دادند که نام و عنوان مشخصی نداشت.<ref>(رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تأسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> پس از پیروزی انقلاب اسلامی و نیاز مبرم جامعه انقلابی ایران به تشکیلاتی منسجم و مرجعی مشخص برای تبلیغات اسلامی، آن تشکلِ بی‌نام و نشان در قم با سازماندهی و تأیید امام‌خمینی با عنوان «دایره تبلیغات امام» و سپس «دفتر تبلیغات امام» آغاز به کار کرد و در اواخر سال ۱۳۵۸ به «دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم» تغییر نام داد.<ref>(رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تأسیس شده‌اند، ۳۳۷؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶).</ref> هیئت مؤسس این مرکز، عبایی خراسانی، [[سیدحسین موسوی تبریزی]]، [[غلامحسین حقانی]]، محمدی ری‌شهری و [[محمد جعفری گیلانی]] بودند.<ref>(رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تأسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> در برخی از گزارش‌ها از محمدجواد کشمیری، عباس شیرازی و مرتضی فهیم کرمانی نیز با عنوان اعضای مؤسس یادشده است.<ref>(کشمیری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین محمدجواد کشمیری، ۲۷۷؛ موسوی تبریزی، خاطرات، ۵۱۹).</ref> دفتر تبلیغات اسلامی افزون بر ساماندهی تبلیغات در بسیاری از کارها ازجمله تدریس شیوه تبلیغ، آموزش درس‌هایی مانند جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، فلسفه حقوق، اقتصاد اسلامی، نهج البلاغه و استفاده از شیوه‌های نوین تبلیغی به‌ویژه هنر و انتشار مجلات به‌روز حوزوی و عمومی ازجمله [[مجله حوزه]] و [[مجله پاسدار اسلام|پاسدار اسلام]]، پیشتاز بلکه جریان‌ساز بوده است.
-==ساختار==
+از سوی دیگر، سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب، [[سیدکاظم شریعتمداری]] دارالتبلیغ اسلامی را در قم به وجود آورد؛ اما این مرکز مورد تأیید برخی از بزرگان حوزه نبود و به کانونی برای ایجاد اختلاف و تضعیف جریان انقلابی و [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]] در [[حوزه علمیه قم]] تبدیل شده بود.<ref>(خمینی، مقدمه کتاب کوثر، ۱/سی‌ونه ـ چهل؛ رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تأسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> [[امام‌خمینی]] با تأسیس [[دارالتبلیغ اسلامی|دارالتبلیغ]] مخالف بود؛ ولی تا زمانی که در [[قم]] بود به سبب لزوم اتحاد روحانیت و توجه به خطرهای اساسی‌تر، سخنی که بازگوکننده مخالفت با آن باشد نگفت.<ref>(طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، ۳۰۳/۱؛ صابری همدانی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ۱۱۶؛ شریعتمداری، آیت‌الله شریعتمداری به روایت اسناد ساواک، ۲۷۳).</ref> این مرکز دارای چاپخانه و کتابخانه‌ای بزرگ نیز بود. شریعتمداری پس از حمایت از [[حزب جمهوری خلق مسلمان]] در سال ۱۳۵۸ و نیز ارتباط با [[کودتای نوژه]] در سال ۱۳۶۱ با [[مصادره اموال]] و مؤسسات مرتبط به دست سیدحسین موسوی تبریزی، دادستان کل انقلاب اسلامی، که به اذعان شریعتمداری از [[بیت‌المال|اموال بیت‌المال]] و وجوه شرعی تأسیس شده بود<ref>(موسوی تبریزی، گفتگو، ۷۴).</ref> از تصدی این مرکز برکنار شد {{ببینید|کودتای نوژه | سیدکاظم شریعتمداری}} امام‌خمینی به درخواست موسوی تبریزی، دادستان کل انقلاب اسلامی نخست طی حکمی شفاهی، دارالتبلیغ و مؤسسات مرتبط با آن را به دفتر تبلیغات اسلامی واگذار کرد و پس از چندی آن را به صورت کتبی نیز اعلام کرد.<ref>(امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹۱/۱۹؛ رزمگیر، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تأسیس شده‌اند، ۳۳۷).</ref> پس از آن، دفتر تبلیغات اسلامی به ساختمان دارالتبلیغ در میدان شهدا منتقل شد.
-در سال ۱۳۶۲ هیئت‌مدیره دفتر تبلیغات اسلامی تشکیل شد و تصمیم‌گیری در همه امور دفتر، طبق اساسنامه بر عهده این هیئت گذاشته شد. مسئولان بخش‌ها و نماینده ولی‌فقیه در دفتر، اعضای هیئت‌مدیره را تشکیل می‌دادند.<ref>روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۴).</ref> این دفتر در ادامه دارای معاونت‌های آموزش، فرهنگی و تبلیغی، فرهنگی و هنری، پژوهش و تحقیقات و چند مؤسسه و مرکز وابسته ازجمله مرکز مطالعات و تحقیقات، انتشارات (مؤسسه بوستان کتاب)، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، صندوق قرض‌الحسنه و شعبه‌هایی در اصفهان، خراسان و جنوب شرق (ایرانشهر) و دو نمایندگی در [[تهران]] و خوزستان شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی اجمالی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱ و ۸).</ref>
-==اهداف و وظایف==
+== ساختار ==
-اهداف و وظایف دفتر تبلیغات اسلامی عبارت است از:
+در سال ۱۳۶۲ هیئت‌مدیره دفتر تبلیغات اسلامی تشکیل شد و تصمیم‌گیری در همه امور دفتر، طبق اساسنامه بر عهده این هیئت گذاشته شد. مسئولان بخش‌ها و نماینده ولی‌فقیه در دفتر، اعضای هیئت‌مدیره را تشکیل می‌دادند.<ref>روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۴).</ref> این دفتر در ادامه دارای معاونت‌های آموزش، فرهنگی و تبلیغی، فرهنگی و هنری، پژوهش و تحقیقات و چند مؤسسه و مرکز وابسته ازجمله مرکز مطالعات و تحقیقات، انتشارات (مؤسسه بوستان کتاب)، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، صندوق قرض‌الحسنه و شعبه‌هایی در اصفهان، خراسان و جنوب شرق (ایرانشهر) و دو نمایندگی در [[تهران]] و خوزستان شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی اجمالی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱ و ۸).</ref>
-۱. تبیین و تدوین عقاید و اندیشه‌های دینی، تبلیغ آموزه‌های اسلامی و معارف [[قرآن|قرآن کریم]]؛
+== اهداف و وظایف ==
+اهداف و وظایف دفتر تبلیغات اسلامی عبارت است از:
-۲. گسترش فرهنگ [[اسلام]] و پیام انقلاب در جهان و خنثی‌سازی تهاجم تبلیغاتی دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی؛
+# تبیین و تدوین عقاید و اندیشه‌های دینی، تبلیغ آموزه‌های اسلامی و معارف [[قرآن|قرآن کریم]].
+# گسترش فرهنگ [[اسلام]] و پیام انقلاب در جهان و خنثی‌سازی تهاجم تبلیغاتی دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی.
+# ارائه خدمات آموزشی، کمک‌آموزشی، تحقیقاتی و مطالعاتی به حوزه‌های علمیه.
+# بهره‌گیری از توان علمی و اسلامی [[حوزه‌های علمیه|حوزه‌ها]] جهت تأمین پشتیبانی‌های لازم از نظام فرهنگی و تبلیغی کشور در راستای تحقق اندیشه‌ها و آرمان‌های [[امام‌خمینی]].
+# بررسی و شناخت نیازها و اولویت‌های آموزشی، تحقیقاتی، سیاسی و فرهنگی و هنری حوزه‌های علمیه و اقدام در جهت رفع کمبودهای آن در چارچوب سیاست‌های مصوب.
+# شناسایی، جذب و اعزام مبلغان واجد شرایط به سازمان‌ها و مناطق مورد نیاز کشور.
+# تهیه و انتشار کتاب‌ها و نشریه‌های تخصصی و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی و نظام‌های اطلاع‌رسانی.
+۸. تحقیق و تدوین اندیشه سیاسی اسلام، مسائل نوپیدای فقهی، کلامی و…<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی اجمالی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱ و ۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۶؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲).</ref>
-۳. ارائه خدمات آموزشی، کمک‌آموزشی، تحقیقاتی و مطالعاتی به حوزه‌های علمیه؛
+== نمایندگان امام‌خمینی ==
+امام‌خمینی در مرداد ۱۳۵۸ تنظیم کارهای دفتر تبلیغات اسلامی را به [[محمد مؤمن|محمد مؤمن قمی]] واگذار کرد.<ref>(امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۷۰/۹).</ref> به دنبال درخواست هیئت مدیره دفتر برای تعیین سرپرست و نماینده از سوی [[امام‌خمینی]]، ایشان طی حکمی [[محمد واعظ عبایی خراسانی]] را در ۱۳۶۴/۲/۲۵ به سرپرستی دفتر منصوب کرد و ضمن تشکر و قدردانی از این نهاد یادآور شد دفتر تبلیغات اسلامی، خدمات شایان قدردانی به [[اسلام]] و [[جمهوری اسلامی]] و [[حوزه‌های علمیه]] کرده است. ایشان همچنین مدرسان، فضلا و طلاب حوزه علمیه را به همکاری با این دفتر فرا خواند.<ref>(امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۶۳/۱۹).</ref> عبایی خراسانی در هنگام تأسیس شورای عالی تبلیغات و [[سازمان تبلیغات اسلامی]] با تأیید امام‌خمینی به نمایندگی از دفتر تبلیغات اسلامی شرکت داشت.<ref>(امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۱۰/۱۴).</ref> {{ببینید|سازمان تبلیغات اسلامی}}
-۴. بهره‌گیری از توان علمی و اسلامی [[حوزه‌های علمیه|حوزه‌ها]] جهت تأمین پشتیبانی‌های لازم از نظام فرهنگی و تبلیغی کشور در راستای تحقق اندیشه‌ها و آرمان‌های [[امام‌خمینی]]؛
-۵. بررسی و شناخت نیازها و اولویت‌های آموزشی، تحقیقاتی، سیاسی و فرهنگی و هنری حوزه‌های علمیه و اقدام در جهت رفع کمبودهای آن در چارچوب سیاست‌های مصوب؛
-۶. شناسایی، جذب و اعزام مبلغان واجد شرایط به سازمان‌ها و مناطق مورد نیاز کشور؛
-۷. تهیه و انتشار کتاب‌ها و نشریه‌های تخصصی و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی و نظام‌های اطلاع‌رسانی؛
-۸. تحقیق و تدوین اندیشه سیاسی اسلام، مسائل نوپیدای فقهی، کلامی و...<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی اجمالی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱ و ۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۶؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲).</ref>
-==نمایندگان امام‌خمینی==
-امام‌خمینی در مرداد ۱۳۵۸ تنظیم کارهای دفتر تبلیغات اسلامی را به [[محمد مؤمن|محمد مؤمن قمی]] واگذار کرد.<ref> (امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۷۰/۹).</ref> به دنبال درخواست هیئت مدیره دفتر برای تعیین سرپرست و نماینده از سوی [[امام‌خمینی]]، ایشان طی حکمی [[محمد واعظ عبایی خراسانی]] را در ۱۳۶۴/۲/۲۵ به سرپرستی دفتر منصوب کرد و ضمن تشکر و قدردانی از این نهاد یادآور شد دفتر تبلیغات اسلامی، خدمات شایان قدردانی به [[اسلام]] و [[جمهوری اسلامی]] و [[حوزه‌های علمیه]] کرده‌است. ایشان همچنین مدرسان، فضلا و طلاب حوزه علمیه را به همکاری با این دفتر فرا خواند.<ref> (امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۶۳/۱۹).</ref> عبایی خراسانی در هنگام تأسیس شورای عالی تبلیغات و [[سازمان تبلیغات اسلامی]] با تأیید امام‌خمینی به نمایندگی از دفتر تبلیغات اسلامی شرکت داشت.<ref> (امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۱۰/۱۴).</ref> {{ببینید|سازمان تبلیغات اسلامی}}
 == بودجه ==
-دفتر تبلیغات اسلامی بودجه اولیه خود را از امام‌خمینی دریافت کرد<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶؛ موسوی تبریزی، خاطرات، ۵۱۹).</ref> و تا مدتی نیز خود ایشان شخصاً عهده‌دار هزینه‌های دفتر بود؛ اما بعدها دستور پرداخت هزینه این نهاد را به شورای انقلاب صادر کرد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶.</ref> عبایی خراسانی در ۱۳۶۴/۱۱/۳۰ در نامه‌ای به [[امام‌خمینی]] ضمن اشاره به اهداف و وظایف دفتر، از ایشان درخواست کرد برای هزینه‌های این نهاد، بخشی از اموال [[محمدرضا پهلوی]] و وابستگانش که به وسیله دادگاه‌های انقلاب مصادره شده بود، در اختیار دفتر قرار گیرد و امام‌خمینی اجازه داد از آن اموال به مقدار رفع ضرورت به این نهاد تحویل دهند.<ref> (امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۹۴/۱۹).</ref> عبایی دوباره در ۱۳۶۵/۱۰/۳۰ با اشاره به نیاز شدید و هزینه‌های سنگین دفتر از ایشان درخواست کرد بخشی از هزینه‌ها از اموالِ در اختیار [[بنیاد مستضعفان]] و با هماهنگی نخست‌وزیر تأمین شود که مورد موافقت امام‌خمینی قرار گرفت.<ref> (امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸۸/۲۰).</ref> بودجه اصلی این نهاد از طریق دولت تأمین شده و می‌شود.
+دفتر تبلیغات اسلامی بودجه اولیه خود را از امام‌خمینی دریافت کرد<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶؛ موسوی تبریزی، خاطرات، ۵۱۹).</ref> و تا مدتی نیز خود ایشان شخصاً عهده‌دار هزینه‌های دفتر بود؛ اما بعدها دستور پرداخت هزینه این نهاد را به شورای انقلاب صادر کرد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶.</ref> عبایی خراسانی در ۱۳۶۴/۱۱/۳۰ در نامه‌ای به [[امام‌خمینی]] ضمن اشاره به اهداف و وظایف دفتر، از ایشان درخواست کرد برای هزینه‌های این نهاد، بخشی از اموال [[محمدرضا پهلوی]] و وابستگانش که به وسیله دادگاه‌های انقلاب مصادره شده بود، در اختیار دفتر قرار گیرد و امام‌خمینی اجازه داد از آن اموال به مقدار رفع ضرورت به این نهاد تحویل دهند.<ref>(امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۹۴/۱۹).</ref> عبایی دوباره در ۱۳۶۵/۱۰/۳۰ با اشاره به نیاز شدید و هزینه‌های سنگین دفتر از ایشان درخواست کرد بخشی از هزینه‌ها از اموالِ در اختیار [[بنیاد مستضعفان]] و با هماهنگی نخست‌وزیر تأمین شود که مورد موافقت امام‌خمینی قرار گرفت.<ref>(امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸۸/۲۰).</ref> بودجه اصلی این نهاد از طریق دولت تأمین شده و می‌شود.
-==فعالیت‌ها==
+== فعالیت‌ها ==
-دفتر تبلیغات اسلامی از آغاز با هدف گسترش تبلیغ اسلام شکل گرفت و فعالیت‌های چندی را پیش گرفت که در ادامه نیز گسترش یافت. این فعالیت‌ها در سه بخش کلی آموزش، تبلیغ و پژوهش ساماندهی شده‌است:
+دفتر تبلیغات اسلامی از آغاز با هدف گسترش تبلیغ اسلام شکل گرفت و فعالیت‌های چندی را پیش گرفت که در ادامه نیز گسترش یافت. این فعالیت‌ها در سه بخش کلی آموزش، تبلیغ و پژوهش ساماندهی شده است:
-۱. '''آموزش''': معاونت آموزش در سال ۱۳۵۸ با هدف تکمیل آموزش دروس مورد نیاز مبلغان که در حوزه علمیه تدریس نمی‌شد راه‌اندازی شد. مواد آموزشی آن عبارت بودند از: تفسیر، نهج البلاغه، فلسفه حقوق، اقتصاد اسلامی، معارف اسلامی و تحلیل سیاسی. این درس‌ها هم‌زمان با سال تحصیلی حوزه شروع و ختم می‌شد و در سال ۱۳۶۵ ادامه کار به شورای مدیریت حوزه سپرده شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۷).</ref> معاونت آموزش در سال ۱۳۶۳ واحد خواهرانِ دفتر تبلیغات اسلامی را با هدف رشد فکری و فرهنگی و استفاده از وجود خواهران طلبه در امر تبلیغ راه‌اندازی کرد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۸۱؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲۳).</ref> افزون بر این، در این معاونت، از سال ۱۳۵۹ چندین دوره مکالمه زبان انگلیسی، زبان عربی، فن و خطابه و فن نویسندگی نیز آموزش داده می‌شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲۰ ـ ۲۲).</ref>
+۱. '''آموزش''': معاونت آموزش در سال ۱۳۵۸ با هدف تکمیل آموزش دروس مورد نیاز مبلغان که در حوزه علمیه تدریس نمی‌شد راه‌اندازی شد. مواد آموزشی آن عبارت بودند از: تفسیر، نهج البلاغه، فلسفه حقوق، اقتصاد اسلامی، معارف اسلامی و تحلیل سیاسی. این درس‌ها هم‌زمان با سال تحصیلی حوزه شروع و ختم می‌شد و در سال ۱۳۶۵ ادامه کار به شورای مدیریت حوزه سپرده شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۷).</ref> معاونت آموزش در سال ۱۳۶۳ واحد خواهرانِ دفتر تبلیغات اسلامی را با هدف رشد فکری و فرهنگی و استفاده از وجود خواهران طلبه در امر تبلیغ راه‌اندازی کرد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۸۱؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲۳).</ref> افزون بر این، در این معاونت، از سال ۱۳۵۹ چندین دوره مکالمه زبان انگلیسی، زبان عربی، فن و خطابه و فن نویسندگی نیز آموزش داده می‌شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲۰–۲۲).</ref>
-معاونت آموزش با راهنمایی‌های امام‌خمینی مبنی بر رشد طلاب در زمینه‌های علوم اسلامی ـ انسانی و ضرورت تربیت متخصص و محقق، متناسب با نیازهای نظام و جامعه اسلامی نخست با برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت، فعالیت خود را آغاز کرد<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۹۰ ـ ۲۹۱؛روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲۵).</ref> و سپس در سال ۱۳۶۴ اقدام به ثبت دانشگاه باقرالعلوم(ع) کرد. در آبان ۱۳۷۰ هیئت مؤسس این دانشگاه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و فروردین ۱۳۷۱ از سوی دفتر گسترش دانشگاه‌های وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موافقت اصولی آن به عمل آمد و اساسنامه دانشگاه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۹۰ ـ ۲۹۱).</ref>
+معاونت آموزش با راهنمایی‌های امام‌خمینی مبنی بر رشد طلاب در زمینه‌های علوم اسلامی ـ انسانی و ضرورت تربیت متخصص و محقق، متناسب با نیازهای نظام و جامعه اسلامی نخست با برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت، فعالیت خود را آغاز کرد<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۹۰–۲۹۱؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۲۵).</ref> و سپس در سال ۱۳۶۴ اقدام به ثبت دانشگاه باقرالعلوم(ع) کرد. در آبان ۱۳۷۰ هیئت مؤسس این دانشگاه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و فروردین ۱۳۷۱ از سوی دفتر گسترش دانشگاه‌های وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موافقت اصولی آن به عمل آمد و اساسنامه دانشگاه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۹۰–۲۹۱).</ref>
-۲. '''تبلیغ''': جذب و سازماندهی طلاب، برای اعزام مبلغ به سراسر کشور و نظارت و هدایت تبلیغات اسلامی و انقلابی، ازجمله اهداف معاونت فرهنگی و تبلیغی بوده‌است. اعزام مبلغ از آغاز تأسیس، جایگاه اصلی را در این تشکیلات داشته و محوریت خود را حفظ کرده‌است.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۰۸ و ۲۹۰ ـ ۲۹۱؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۸).</ref> این معاونت برای استفاده از مبلغان با سطوح مختلف، نخست اقدام به تشکیل پرونده برای آنان کرد<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۱۱؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۸ ـ ۱۰).</ref> تا برای تأمین نیاز داخل و خارج کشور و با توجه به درخواست نهادهای دولتی، انقلابی، دانشگاهی، مدارس، کارخانجات، عقیدتی ـ سیاسی نیروهای مسلح و مساجد شهر و روستا، در ماه‌های محرم، صفر و رمضان، اعیاد و مراسم مرتبط با انقلاب و دیگر مناسبت‌ها اعزام شوند.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۰۸ ـ ۱۰۹).</ref>
+۲. '''تبلیغ''': جذب و سازماندهی طلاب، برای اعزام مبلغ به سراسر کشور و نظارت و هدایت تبلیغات اسلامی و انقلابی، ازجمله اهداف معاونت فرهنگی و تبلیغی بوده است. اعزام مبلغ از آغاز تأسیس، جایگاه اصلی را در این تشکیلات داشته و محوریت خود را حفظ کرده است.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۰۸ و ۲۹۰–۲۹۱؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۸).</ref> این معاونت برای استفاده از مبلغان با سطوح مختلف، نخست اقدام به تشکیل پرونده برای آنان کرد<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۱۱؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۸–۱۰).</ref> تا برای تأمین نیاز داخل و خارج کشور و با توجه به درخواست نهادهای دولتی، انقلابی، دانشگاهی، مدارس، کارخانجات، عقیدتی ـ سیاسی نیروهای مسلح و مساجد شهر و روستا، در ماه‌های محرم، صفر و رمضان، اعیاد و مراسم مرتبط با انقلاب و دیگر مناسبت‌ها اعزام شوند.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۰۸–۱۰۹).</ref>
-گرچه روحانیان از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در جبهه‌ها برای تبلیغ و نیز شرکت در جنگ حاضر می‌شدند اما برای ساماندهی و گسترش این امر، در سال ۱۳۶۱ ستادی با نام ستاد اعزام به جبهه متشکل از دفتر تبلیغات اسلامی، شورای مدیریت حوزه علمیه قم، جامعه مدرسین، نمایندگی امام‌خمینی در سپاه و دیگر نیروهای مسلح در دفتر تبلیغات اسلامی تشکیل شد و دفتر تبلیغات اسلامی وظیفه اعزام روحانیان قم و شهرستان‌ها را به جبهه بر عهده گرفت و در طول دفاع مقدس به طور منظم طلاب و مبلغان را به سراسر جبهه‌ها اعزام می‌کرد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۶).</ref>
+گرچه روحانیان از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در جبهه‌ها برای تبلیغ و نیز شرکت در جنگ حاضر می‌شدند اما برای ساماندهی و گسترش این امر، در سال ۱۳۶۱ ستادی با نام ستاد اعزام به جبهه متشکل از دفتر تبلیغات اسلامی، شورای مدیریت حوزه علمیه قم، جامعه مدرسین، نمایندگی امام‌خمینی در سپاه و دیگر نیروهای مسلح در دفتر تبلیغات اسلامی تشکیل شد و دفتر تبلیغات اسلامی وظیفه اعزام روحانیان قم و شهرستان‌ها را به جبهه بر عهده گرفت و در طول دفاع مقدس به‌طور منظم طلاب و مبلغان را به سراسر جبهه‌ها اعزام می‌کرد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۶).</ref>
-۳. '''پژوهش''': در سال ۱۳۶۲ نخستین مرکز پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی با عنوان مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی تأسیس شد. این مرکز با روند تکاملی خود با راه‌اندازی چهار پژوهشکده: فلسفه وکلام، فقه و حقوق، علوم و اندیشه سیاسی، تاریخ و سیره اهل بیت(ع) و سه مرکز پژوهشیِ مرکز احیای آثار اسلامی، اصطلاح‌نامه علوم اسلامی و پاسخگویی به سؤالات دینی، فعالیت‌های خود را گسترش داد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۲).</ref> این مرکز که به صورت مستقل دارای هیئت امنا، شورای پژوهش و چندین معاونت و واحد بود،<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۱۷ ـ ۲۱۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۶۸).</ref> در سال ۱۳۸۴ به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تبدیل و در پنج پژوهشکده، پنج مرکز و یک مرکز مستقل پژوهشی و... سازماندهی شد<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۳).</ref> و در ادامه گسترش بیشتری یافته‌است.
+۳. '''پژوهش''': در سال ۱۳۶۲ نخستین مرکز پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی با عنوان مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی تأسیس شد. این مرکز با روند تکاملی خود با راه‌اندازی چهار پژوهشکده: فلسفه وکلام، فقه و حقوق، علوم و اندیشه سیاسی، تاریخ و سیره اهل بیت(ع) و سه مرکز پژوهشیِ مرکز احیای آثار اسلامی، اصطلاح‌نامه علوم اسلامی و پاسخگویی به سؤالات دینی، فعالیت‌های خود را گسترش داد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۲).</ref> این مرکز که به صورت مستقل دارای هیئت امنا، شورای پژوهش و چندین معاونت و واحد بود،<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۱۷–۲۱۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۶۸).</ref> در سال ۱۳۸۴ به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تبدیل و در پنج پژوهشکده، پنج مرکز و یک مرکز مستقل پژوهشی و… سازماندهی شد<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۳).</ref> و در ادامه گسترش بیشتری یافته است.
-==مراکز و واحدهای وابسته==
+== مراکز و واحدهای وابسته ==
 در کنار بخش‌های اصلی دفتر تبلیغات اسلامی، مراکز و مؤسسه‌های بسیاری به دفتر تبلیغات اسلامی وابسته‌اند که به چند نمونه از آنها که در زمان امام‌خمینی تأسیس شده‌اند اشاره می‌شود:
-۱. '''مرکز فرهنگی هنری''': این مرکز در آبان ۱۳۶۰ با هدف انتقال اندیشه و فرهنگ اصیل اسلام و معرفی آرمان‌های انقلاب اسلامی با زبان هنر و استفاده از شیوه‌های تبلیغی نو در قالب خوشنویسی و تذهیب، فیلم و عکس، هنرهای تجسمی، ادبیات و تئاتر تشکیل شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶۱ ـ ۲۰۲؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴۴).</ref> این مرکز علاوه بر آموزش‌های ادبی، شعر، داستان و آیین نگارش و ویرایش برای بزرگسالان در زمینه کودک و نوجوان نیز فعالیت چشمگیری داشته و چندین نشریه برای گروه سنی کودک و نوجوان راه‌اندازی کرده‌است.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۵۱).</ref>
+۱. '''مرکز فرهنگی هنری''': این مرکز در آبان ۱۳۶۰ با هدف انتقال اندیشه و فرهنگ اصیل اسلام و معرفی آرمان‌های انقلاب اسلامی با زبان هنر و استفاده از شیوه‌های تبلیغی نو در قالب خوشنویسی و تذهیب، فیلم و عکس، هنرهای تجسمی، ادبیات و تئاتر تشکیل شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۶۱–۲۰۲؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴۴).</ref> این مرکز علاوه بر آموزش‌های ادبی، شعر، داستان و آیین نگارش و ویرایش برای بزرگسالان در زمینه کودک و نوجوان نیز فعالیت چشمگیری داشته و چندین نشریه برای گروه سنی کودک و نوجوان راه‌اندازی کرده است.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۵۱).</ref>
-۲. '''مرکز احیای آثار اسلامی''': این مرکز در سال ۱۳۶۴ با هدف بازسازی و احیای آثار اسلامی آغاز به کار کرد و تاکنون آثار مهمی از تراث علمی شیعه را تحقیق و منتشر کرده‌است.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۷).</ref>
+۲. '''مرکز احیای آثار اسلامی''': این مرکز در سال ۱۳۶۴ با هدف بازسازی و احیای آثار اسلامی آغاز به کار کرد و تاکنون آثار مهمی از تراث علمی شیعه را تحقیق و منتشر کرده است.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۷).</ref>
-۳. '''مرکز فرهنگ و معارف قرآن''': این مرکز در سال ۱۳۶۶ با هدف گسترش فرهنگ و معارف قرآن، جهت‌دهی به فعالیت‌های قرآنی و با نگاهی نو به عرصه‌های تفسیر، ترجمه و موضوعات قرآنی تأسیس شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴).</ref> مرکز کار خود را با نوشته‌های تفسیری اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز کرد. هاشمی رفسنجانی در سال‌های ۱۳۵۴ ـ ۱۳۵۷ در زندان در اندیشه تدوین دائرةالمعارف موضوعی یا کلیدواژه موضوعی قرآن بود که با مطالعه و دقت در قرآن حدود هفت هزار صفحه فیش‌برداری کرد. در سال ۱۳۶۶ این فیش‌ها برای تنظیم و تکمیل در اختیار دفتر تبلیغات اسلامی قرار گرفت و مرکز عهده‌دار تدوین آن شد<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۷۰ ـ ۳۷۱).</ref> و سرانجام آن را در ۲۰ جلد با عنوان تفسیر راهنما منتشر ساخت. در سال‌های بعد برنامه‌های این مرکز گسترش پیدا کرد.
+۳. '''مرکز فرهنگ و معارف قرآن''': این مرکز در سال ۱۳۶۶ با هدف گسترش فرهنگ و معارف قرآن، جهت‌دهی به فعالیت‌های قرآنی و با نگاهی نو به عرصه‌های تفسیر، ترجمه و موضوعات قرآنی تأسیس شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴).</ref> مرکز کار خود را با نوشته‌های تفسیری اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز کرد. هاشمی رفسنجانی در سال‌های ۱۳۵۴–۱۳۵۷ در زندان در اندیشه تدوین دائرةالمعارف موضوعی یا کلیدواژه موضوعی قرآن بود که با مطالعه و دقت در قرآن حدود هفت هزار صفحه فیش‌برداری کرد. در سال ۱۳۶۶ این فیش‌ها برای تنظیم و تکمیل در اختیار دفتر تبلیغات اسلامی قرار گرفت و مرکز عهده‌دار تدوین آن شد<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۷۰–۳۷۱).</ref> و سرانجام آن را در ۲۰ جلد با عنوان تفسیر راهنما منتشر ساخت. در سال‌های بعد برنامه‌های این مرکز گسترش پیدا کرد.
-۴. '''مرکز تربیت مربی کودکان و نوجوانان''': این مرکز با محوریت و مدیریت محمدحسن راستگو در سال ۱۳۵۹ با هدف آشنایی کودکان و نوجوانان با تعالیم اسلام در ابعاد عقیدتی، اخلاقی و آداب اسلامی و گسترش و تعمیق انقلاب و آشناساختن روحانیان علاقه‌مند به تبلیغ در این عرصه با روش‌های مناسب تأسیس شد. برگزاری ده‌ها دوره مقدماتی، عمومی و تخصصی تربیت مربی کودکان و نوجوانان و اعزام هزاران مبلغ به آموزشگاه‌های قم و شهرستان‌ها از خدمات آموزشی و تبلیغی این مرکز بوده‌است.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۵۷ ـ ۳۶۰).</ref>
+۴. '''مرکز تربیت مربی کودکان و نوجوانان''': این مرکز با محوریت و مدیریت محمدحسن راستگو در سال ۱۳۵۹ با هدف آشنایی کودکان و نوجوانان با تعالیم اسلام در ابعاد عقیدتی، اخلاقی و آداب اسلامی و گسترش و تعمیق انقلاب و آشناساختن روحانیان علاقه‌مند به تبلیغ در این عرصه با روش‌های مناسب تأسیس شد. برگزاری ده‌ها دوره مقدماتی، عمومی و تخصصی تربیت مربی کودکان و نوجوانان و اعزام هزاران مبلغ به آموزشگاه‌های قم و شهرستان‌ها از خدمات آموزشی و تبلیغی این مرکز بوده است.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۵۷–۳۶۰).</ref>
-۵. '''مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی''': پرسش‌های دینی در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ در بخش‌هایی از دفتر تبلیغات اسلامی طبقه‌بندی و پاسخ داده می‌شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۶۴؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۷۲؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴۷).</ref> این بخش‌ها در سال ۱۳۸۶ متمرکز و در قالب مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی ساماندهی شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴۷).</ref>
+۵. '''مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی''': پرسش‌های دینی در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ در بخش‌هایی از دفتر تبلیغات اسلامی طبقه‌بندی و پاسخ داده می‌شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۶۴؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۷۲؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴۷).</ref> این بخش‌ها در سال ۱۳۸۶ متمرکز و در قالب مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی ساماندهی شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۴۷).</ref>
-۶. '''مؤسسه بوستان کتاب''': این مؤسسه در سال ۱۳۶۱ با عنوان مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی آغاز به کار کرد و با نشر کتاب‌های سودمند برای حوزه و جامعه، در موضوع‌های مختلف و برای مخاطب‌های گوناگون فعالیت‌های خود را گسترش داد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۴۷ ـ ۱۴۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۲؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۵۲).</ref>
+۶. '''مؤسسه بوستان کتاب''': این مؤسسه در سال ۱۳۶۱ با عنوان مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی آغاز به کار کرد و با نشر کتاب‌های سودمند برای حوزه و جامعه، در موضوع‌های مختلف و برای مخاطب‌های گوناگون فعالیت‌های خود را گسترش داد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۱۴۷–۱۴۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۲؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۵۲).</ref>
-۷. '''صندوق قرض‌الحسنه''': در سال ۱۳۵۹ با هدف رفع پاره‌ای از نیازمندی‌های طلاب و احیای سنت قرض‌الحسنه، با اهدای سرمایه اولیه از سوی امام‌خمینی، صندوق قرض‌الحسنه دفتر تبلیغات تأسیس شد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۰۷؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۹۲).</ref> این صندوق با شعبه مرکزی قم و شعبه‌هایی در شهرهای مشهد، اصفهان، اهواز و تهران از بزرگ‌ترین صندوق‌های قرض‌الحسنه کشور است و خدمات زیادی را به طلاب و روحانیان ارائه کرده‌است.<ref>روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۵۶).</ref>
+۷. '''صندوق قرض‌الحسنه''': در سال ۱۳۵۹ با هدف رفع پاره‌ای از نیازمندی‌های طلاب و احیای سنت قرض‌الحسنه، با اهدای سرمایه اولیه از سوی امام‌خمینی، صندوق قرض‌الحسنه دفتر تبلیغات تأسیس شد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۰۷؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۹۲).</ref> این صندوق با شعبه مرکزی قم و شعبه‌هایی در شهرهای مشهد، اصفهان، اهواز و تهران از بزرگ‌ترین صندوق‌های قرض‌الحسنه کشور است و خدمات زیادی را به طلاب و روحانیان ارائه کرده است.<ref>روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۵۶).</ref>
-۸. '''مجله‌ها''': دفتر تبلیغات در راستای اهداف و مأموریت خود بیش از بیست نشریه را به صورت دو هفته‌نامه، ماهنامه و دوماهنامه و فصلنامه ازجمله مجله حوزه، پاسدار اسلام، فقه، پیام زن، نقد و نظر، پژوهش‌های قرآنی، سلام بچه‌ها، پوپک و... منتشر کرده‌است که تعدادی از آنها ازجمله حوزه و پاسدار اسلام در سال‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی تأسیس شده‌اند.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۶۲ ـ ۶۳؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۳ ـ ۳۷).</ref>
+۸. '''مجله‌ها''': دفتر تبلیغات در راستای اهداف و مأموریت خود بیش از بیست نشریه را به صورت دو هفته‌نامه، ماهنامه و دوماهنامه و فصلنامه ازجمله مجله حوزه، پاسدار اسلام، فقه، پیام زن، نقد و نظر، پژوهش‌های قرآنی، سلام بچه‌ها، پوپک و… منتشر کرده است که تعدادی از آنها ازجمله حوزه و پاسدار اسلام در سال‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی تأسیس شده‌اند.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۶۲–۶۳؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۳–۳۷).</ref>
-۹. '''امور استان‌ها''': این بخش در سال ۱۳۶۶ با هدف توسعه و انتقال تجربه‌های دفتر تبلیغات اسلامی به استان‌ها و شهرستان‌ها در تربیت مبلغ، آموزش‌های مختلف اعم از زبان‌های خارجی و درس‌های عمومی و تحقیقات و همچنین گسترش سطح علمی طلاب سراسر کشور و فعالیت در امور فرهنگی ـ آموزشی و تبلیغاتی برای اقشار مختلف مخصوصاً جوانان تأسیس شد و در ۸۳ شهر شعبه‌هایی را دایر کرد<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۷۷ ـ ۲۷۹).</ref> و در سال‌های بعد این بخش محدود شد.
+۹. '''امور استان‌ها''': این بخش در سال ۱۳۶۶ با هدف توسعه و انتقال تجربه‌های دفتر تبلیغات اسلامی به استان‌ها و شهرستان‌ها در تربیت مبلغ، آموزش‌های مختلف اعم از زبان‌های خارجی و درس‌های عمومی و تحقیقات و همچنین گسترش سطح علمی طلاب سراسر کشور و فعالیت در امور فرهنگی ـ آموزشی و تبلیغاتی برای اقشار مختلف مخصوصاً جوانان تأسیس شد و در ۸۳ شهر شعبه‌هایی را دایر کرد<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۷۷–۲۷۹).</ref> و در سال‌های بعد این بخش محدود شد.
-۱۰. '''واحد صوتی''': این واحد در سال ۱۳۶۰ با هدف تهیه و تولید نوارهای درسی برای استفاده طلاب، به‌ویژه طلاب و روحانیانی که در ایام تحصیلی در جبهه‌ها یا شهرستان‌ها حضور داشتند و نمی‌توانستند به صورت حضوری از درس‌های حوزه استفاده کنند، در چهار بخش، «امانی قم»، «امانی عربی»، «امانی خواهران» و «امانی شهرستانی» با ایجاد صندوق پستی مشترکان شهرستانی با ۱۳۰ شعبه در داخل و خارج کشور تأسیس شد. این واحد حدود چهل هزار نوار کاست (نوار اصلی) و صدها عنوان از درس‌های استادان مطرح حوزه از مقدمات تا درس خارج و معارف اسلامی را تهیه و هر درس را در چندین نسخه تکثیر کرد و با بهره‌گیری از نیم میلیون نوار کاست درسی، در داخل و خارج کشور، به‌ویژه حوزه‌های علوم دینی، به هزاران مشترک خدمات می‌داد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۱۱ و ۳۳۰ ـ ۳۳۳).</ref>
+۱۰. '''واحد صوتی''': این واحد در سال ۱۳۶۰ با هدف تهیه و تولید نوارهای درسی برای استفاده طلاب، به‌ویژه طلاب و روحانیانی که در ایام تحصیلی در جبهه‌ها یا شهرستان‌ها حضور داشتند و نمی‌توانستند به صورت حضوری از درس‌های حوزه استفاده کنند، در چهار بخش، «امانی قم»، «امانی عربی»، «امانی خواهران» و «امانی شهرستانی» با ایجاد صندوق پستی مشترکان شهرستانی با ۱۳۰ شعبه در داخل و خارج کشور تأسیس شد. این واحد حدود چهل هزار نوار کاست (نوار اصلی) و صدها عنوان از درس‌های استادان مطرح حوزه از مقدمات تا درس خارج و معارف اسلامی را تهیه و هر درس را در چندین نسخه تکثیر کرد و با بهره‌گیری از نیم میلیون نوار کاست درسی، در داخل و خارج کشور، به‌ویژه حوزه‌های علوم دینی، به هزاران مشترک خدمات می‌داد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۳۱۱ و ۳۳۰–۳۳۳).</ref>
-۱۱. '''واحد معجم الفاظ احادیث شیعه''': این واحد در سال ۱۳۶۳ با هدف دسترسی آسان محققان به کتاب‌های عمده روایی تأسیس شد و در مرحله نخست «معجم احادیث بحار الانوار» را که جزیی از کار بزرگ معجم احادیث شیعه است آغاز کرد و محصول کار را در چهارده جلد بزرگ منتشر کرد.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۵۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۶۸ ـ ۶۹).</ref>
+۱۱. '''واحد معجم الفاظ احادیث شیعه''': این واحد در سال ۱۳۶۳ با هدف دسترسی آسان محققان به کتاب‌های عمده روایی تأسیس شد و در مرحله نخست «معجم احادیث بحار الانوار» را که جزیی از کار بزرگ معجم احادیث شیعه است آغاز کرد و محصول کار را در چهارده جلد بزرگ منتشر کرد.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ۲۵۸؛ روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۶۸–۶۹).</ref>
-۱۲. '''واحد روحانیون حج''': در سال ۱۳۶۲ طی حکمی از طرف وزارت ارشاد اسلامی و سازمان حج و اوقاف، شناسایی و جذب روحانیان به دفتر واگذار شد تا با انتخاب افراد دارای صلاحیت برای روحانی کاروان برای انجام مناسک حج زیر نظر بعثه رهبری به مدیران کاروان‌ها معرفی شوند. این مأموریت تا ۱۳۶۴ ادامه داشت.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۹۳ ـ ۹۵).</ref>
+۱۲. '''واحد روحانیون حج''': در سال ۱۳۶۲ طی حکمی از طرف وزارت ارشاد اسلامی و سازمان حج و اوقاف، شناسایی و جذب روحانیان به دفتر واگذار شد تا با انتخاب افراد دارای صلاحیت برای روحانی کاروان برای انجام مناسک حج زیر نظر بعثه رهبری به مدیران کاروان‌ها معرفی شوند. این مأموریت تا ۱۳۶۴ ادامه داشت.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۹۳–۹۵).</ref>
-۱۳. '''امور شهدای روحانیت «واحد یادبود»''': این بخش در سال ۱۳۵۸ برای ارج‌نهادن به مقام والای شهدا تأسیس شد و در ۱۳۶۳ به جهت حضور گسترده روحانیان در جبهه‌های جنگ و شهید و جانباز و آزاده‌شدن تعدادی از آنان، به واحد شهدا و مجروحان تغییر کرد و تدوین زندگانی شهدای روحانیت جزیی از عملکرد آن بوده‌است.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۸ و ۸۶).</ref>
+۱۳. '''امور شهدای روحانیت «واحد یادبود»''': این بخش در سال ۱۳۵۸ برای ارج‌نهادن به مقام والای شهدا تأسیس شد و در ۱۳۶۳ به جهت حضور گسترده روحانیان در جبهه‌های جنگ و شهید و جانباز و آزاده‌شدن تعدادی از آنان، به واحد شهدا و مجروحان تغییر کرد و تدوین زندگانی شهدای روحانیت جزیی از عملکرد آن بوده است.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳۸ و ۸۶).</ref>
-پس از رحلت امام‌خمینی، هیئت امنا و ریاست دفتر تبلیغات اسلامی از سوی مقام رهبری منصوب می‌شوند و این دفتر با گسترش کمی و کیفی، نقش واسطه میان حوزه‌های علمیه، نظام و نهادهای مردمی را بر عهده گرفته‌است و جایگاه ویژه‌ای در میان سازمان‌های متولی فعالیت‌های فرهنگی کشور پیدا کرده‌است.<ref> (روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳).</ref>
+پس از رحلت امام‌خمینی، هیئت امنا و ریاست دفتر تبلیغات اسلامی از سوی مقام رهبری منصوب می‌شوند و این دفتر با گسترش کمی و کیفی، نقش واسطه میان حوزه‌های علمیه، نظام و نهادهای مردمی را بر عهده گرفته است و جایگاه ویژه‌ای در میان سازمان‌های متولی فعالیت‌های فرهنگی کشور پیدا کرده است.<ref>(روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۳).</ref>
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس|۲}}
-==منابع==
+== منابع ==
 {{منابع}}
 * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
-* خمینی، سیداحمد، مقدمه کتاب کوثر، مجموعه سخنرانی‌های حضرت امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
+* خمینی، سیداحمد، مقدمه کتاب کوثر، مجموعه سخنرانی‌های حضرت امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
-* رزمگیر، سیدمحمد، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تاسیس شده‌اند، چاپ‌شده در رسول آفتاب، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
+* رزمگیر، سیدمحمد، نهادها و ارگان‌هایی که به حکم امام‌خمینی تأسیس شده‌اند، چاپ‌شده در رسول آفتاب، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
 * روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی اجمالی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۹ش.
 * روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آشنایی با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بی‌تا.
 * روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بی‌تا.
 * روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، کارنامه چهارده ساله دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۳ش.
-* روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در سالهای ۱۳۶۱ ـ ۱۳۶۰ و نه ماه اول ۱۳۶۴، ۱۳۶۴ش.
+* روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مجموعه عملکرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در سالهای ۱۳۶۱–۱۳۶۰ و نه ماه اول ۱۳۶۴، ۱۳۶۴ش.
 * شریعتمداری، سیدکاظم، آیت‌الله شریعتمداری به روایت اسناد ساواک، به کوشش اصغر حیدری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
 * صابری همدانی، احمد، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، تدوین سیدمصطفی سیدصادقی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
@@ خط ۹۸: / خط ۹۲: @@
 {{پایان}}
-==پیوند به بیرون==
+== پیوند به بیرون ==
-فرشته کوشکی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/423/ دفتر تبلیغات اسلامی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۴۲۳–۴۲۹.
+* فرشته کوشکی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/423/ دفتر تبلیغات اسلامی]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۴۲۳–۴۲۹.
+[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
 [[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
 [[رده:مقاله‌های جلد پنجم دانشنامه]]
 [[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
-[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
 [[رده:نهادهای تأسیس شده توسط امام خمینی]]
 [[رده:نهادهای حوزوی]]