الرسائل (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

امام‌خمینی در کنار تدریس دروس خارج فقه و اصول در [[حوزه علمیه قم]] و [[حوزه علمیه نجف|نجف]]، مباحث تدریس‌شده را چنان‌که کتاب‌های استدلالی ایشان در قلمرو [[اصول فقه|اصول]] و [[فقه]] نشان می‌دهد، به نگارش در می‌آورد. کتاب الرسائل در بردارنده پنج رساله در موضوعات اصولی و فقهی است که امام‌خمینی به تدریس موضوع آنها و سپس تألیف آنها در [[قم]] پرداخته است.{{ببینید|تألیفات و آثار امام‌خمینی}}

 

رساله نخست درباره قاعده فقهی «لاضرر» است. این رساله شامل ۶۸ صفحه کتاب الرسائل می‌شود و تاریخ تمام‌شدن نگارش آن ۱۳۶۸ق/ ۱۳۲۸ش ثبت شده است. رساله به صورت جداگانه نیز تحقیق و تنقیح شده و در سال ۱۳۷۲ش/ ۱۴۱۴ق همراه با مقدمه و نمایه‌ها در ۱۷۶ صفحه با عنوان «بدائع الدرر فی قاعدة لاضرر» به ‌کوشش [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] منتشر شده است.{{ببینید|بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر}}

 

رساله دوم با عنوان «الاستصحاب» بیشترین حجم کتاب را با ۲۹۰ صفحه به ‌خود اختصاص داده است. کار نگارش نهایی آن در نهم رمضان ۱۳۷۰ق/ ۱۳۳۰ش در شهر محلات پایان یافته است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل، ۱/۳۵۸.</ref> این رساله به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در سال ۱۴۱۷ق/ ۱۳۷۵ش در ۴۵۵ صفحه با افزودن یک مقدمه و چندین فهرست به ‌طور مستقل نیز چاپ و منتشر شده است.{{ببینید|الاستصحاب}}

 

رساله سوم «التعادل و الترجیح» نام دارد که نگارش آن در شب جمعه نهم جمادی‌الاولی ۱۳۷۰ق/ ۱۳۳۰ش در قم به پایان رسیده و در بیست‌وسوم رمضان همان سال در شهر محلات پاکنویس شده است. حجم آن در کتاب الرسائل ۹۲ صفحه است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل، ۲/۹۲.</ref> این رساله در مهر ۱۳۷۵/ جمادی‌الاولی ۱۴۱۷ق به ‌کوشش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی تحقیق و با استخراج مصادر و نگارش مقدمه‌ای تحقیقی و فهرست‌های آخر کتاب در ۲۷۳ صفحه به صورت مستقل نیز انتشار یافته است.{{ببینید|التعادل و الترجیح}}

 

چهارمین رساله «الاجتهاد و التقلید» است که ۸۱ صفحه دارد و موضوع آن طبق ترتیب مباحث اصول، پس از «تعادل و ترجیح» آخرین بحث دوره اصولی به‌حساب می‌آید. این رساله در سال ۱۳۷۰ق/ ۱۳۳۰ش نگارش یافته و در دوره دوم خارج اصول، دو فصل به آن افزوده شده است.<ref>مؤسسه تنظیم، الاجتهاد و التقلید، ۱۸ ـ ۱۹.</ref> رساله به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی تحقیق مجدد شده و در ۱۹۵ صفحه با یک مقدمه و چند فهرست فنی به ‌صورت جداگانه نیز چاپ و منتشر شده است.{{ببینید|الاجتهاد و التقلید}}

 

آخرین رساله با عنوان «[[رسالة فی التقیه|التقیه]]» است که در ۳۷ صفحه از کتاب الرسائل آمده است. [[امام‌خمینی]] هم‌زمان با تدریس [[کتاب الطهارة]] در سال ۱۳۷۳ق/ ۱۳۳۳ش به تناسب بحث درباره [[وضو|وضوء]] و مسح بر «خُفین» این رساله را نگاشته است؛ البته ظاهراً ایشان هنگام نگارش [[کتاب المکاسب المحرمه]] بر رساله تقیه حاشیه‌هایی نوشته که در چاپ اول ـ در کتاب الرسائل ـ حواشی و متن با هم ادغام شده‌اند و به ‌علت از میان‌رفتن نسخه خطی رساله، در چاپ‌های بعدی، همان چاپ اول الرسائل ملاک قرار داده شده است.<ref>مؤسسه تنظیم، الرسائل العشره، ۵.</ref> رساله تقیه در سال ۱۳۷۸ به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی به همراه نُه رساله دیگر با عنوان الرسائل العشره نیز انتشار یافته و ۹۴ صفحه از آن را به خود اختصاص داده است.{{ببینید|الرسائل العشره}}

 

کتاب الرسائل با اجازه [[امام‌خمینی]] درباره تصحیح، تحقیق و چاپ آن، به ‌کوشش [[مجتبی تهرانی]] (کلهری) (۱۳۱۶ ـ ۱۳۹۱ش) آماده و منتشر شده است. تهرانی که به همراه برادر بزرگ‌تر خود، [[مرتضی تهرانی]] (کلهری) (۱۳۱۲ ـ ۱۳۹۷ش) از [[شاگردان امام‌خمینی]] بودند، علاوه بر ذکر مآخذ آیات و [[روایات]]، در مواردی حواشی خود را نیز در پاورقی کتاب آورده است. این کتاب در سال ۱۳۸۳ق/ ۱۳۴۳ش در قالب دو جزء در یک مجلد و در مجموع ۵۶۸ صفحه در قطع وزیری تدوین و آماده نشر شد و در سال ۱۳۸۵ق/ ۱۳۴۵ش به دست مؤسسه انتشارات اسماعیلیان، منتشر گشت. تهرانی که از شاگردان مورد توجه امام‌خمینی بود و در بیست‌ و پنج‌سالگی به درجه [[اجتهاد]] رسید، افزون بر مجموعه الرسائل، کتاب المکاسب المحرمه، [[رساله توضیح المسائل امام‌خمینی|رساله توضیح‌المسائل]] و [[مناسک حج امام خمینی|مناسک حج امام‌خمینی]] را نیز تنظیم و تصحیح کرده است.<ref>تهرانی، ویژه‌نامه حاج‌آقا مجتبی، ۱۸ ـ ۱۹.</ref>{{ببینید|شاگردان امام‌خمینی}}

 

* محمد مرادی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/604/ الرسائل]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۶۰۴–۶۰۵.