عرش: تفاوت میان نسخه‌ها

[[امام‌خمینی]]، ماسوی‌الله، جسم کل، علم فعلی، علم قضایی، جسم کل محیط، مجموع عالم، علم مفاض به [[پیامبران(ع)|انبیا(ع)]] و حجج(ع) و فیض منبسط را عرش دانسته و قلب مؤمن را عرش رحمان می‌شمارد زیرا قلب [[مؤمن]] منزلگاه و محل سلطنت حق است. همچنین دو معنای دیگر به عرش نسبت می‌دهد که در کلمات عرفا نیامده. حضرت واحدیت که محل اقتدار و سلطنت [[فیض اقدس و مقدس|فیض اقدس]] است، و فیض مقدس که محل سلطنت [[اسم اعظم]] است. ایشان تفسیر ظاهری از آیات استوای خداوند بر عرش را ممکن نمی‌داند؛ زیرا مستلزم محال است.

اقسام عرش نزد امام‌خمینی، عرش ذات، عرش صفات، عرش الله، عرش رحمان، عرش استوا، عرش وحدانیت و عرش تحقق است و حاملان عرش، [[ملائکه]]، انبیاء(ع)، [[امامان(ع)]] و [[اسمای الهی]] می‌باشند.

دیدگاه اندیشمندان دربارهٔ حقیقت عرش مختلف است و هر کدام بنابر مشرب خود به تبیین آن پرداخته‌اند. گروهی از متکلمان؛ از قبیل مجسّمه و مشبّهه قائل به [[جسم|تجسم]] خداوند بوده و معنای لغوی عرش را اختیار کرده‌اند و معتقدند عرش تختی است که خداوند بر آن نشسته است.<ref>←آمدی، آبکار الافکار، ۱/۴۶۱.</ref> درمقابل برخی از [[معتزله]] تشبیه در عرش را نپذیرفته اما در توضیح و [[تأویل]] آن به بیراهه رفته‌اند و آن را مجرد تخیل و تمثیل معنا کرده‌اند که مقصود بیان عظمت و کبریای حق است.<ref>←ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۳/۳۱۰.</ref> بعضی مفسران همانند زمخشری،<ref>زمخشری، الکشاف، ۳/۵۲.</ref> [[فخر رازی]]،<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴/۲۵۸–۲۷۶.</ref> بیضاوی<ref>بیضاوی، تفسیر، ۳/۱۶.</ref> و نیشابوری<ref>نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن، ۳/۲۴۷–۲۶۴.</ref> در این امر از معتزله متأثر بوده‌اند.<ref>←ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۳/۳۱۱.</ref> آنان بر اساس مشرب تفسیری خود، تفاسیرِ متعددی چون ملک<ref>زمخشری، الکشاف، ۳/۵۲.</ref> و عالم جسمانی<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱/۱۳۷.</ref> از عرش ارایه کرده‌اند،<ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۲/۱۷۲۷.</ref> اما برخی متکلمان شیعی طبق بعضی [[روایات]]،<ref>صدوق، التوحید، ۳۲۷.</ref> عرش را به [[علم]]<ref>فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱/۲۸۲؛ مجلسی، مرآة العقول، ۲/۷۳.</ref> یا ماسوی‌الله<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۲/۶۹ و ۷۳.</ref> معنا کرده‌اند. بنابر نظر [[ملاصدرا]] این نوع بیانات بازکردن باب سفسطه و تعطیل و فتح باب تأویل در [[معاد جسمانی]]، عذاب قبر، صراط، میزان و حساب است.<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۳/۳۱۱.</ref> برخی با تطبیق آن بر هیئت بطلمیوسی آن را بر فلک‌الافلاک منطبق کردند<ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۳/۱۴۳۷.</ref> و برخی با رد این نظریه در علوم جدید ناگزیر از تفسیر دیگری در این زمینه شدند.<ref>←طباطبایی، المیزان، ۸/۱۵۴.</ref>

[[قرآن|قرآن‌کریم]] کرسی را محیط بر آسمان‌ها و زمین معرفی کرده است.<ref>بقره، ۲۵۵.</ref> روایات کرسی را علمی می‌دانند که احدی از [[پیامبران(ع)|انبیا(ع)]] و رسل(ع) و حجت‌های الهی(ع) از آن اطلاع ندارند<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۲۹.</ref>؛ همچنین کرسی به باب ظاهر از غیب که مبدأ پیدایش اشیاست، تفسیر شده است.<ref>صدوق، التوحید، ۳۲۲.</ref> اندیشمندان در تفسیر کرسی اختلاف دارند؛ بعضی آن را جسم عظیمی می‌دانند که آسمان‌ها و زمین را دربر گرفته است<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۷/۱۳.</ref>؛ بعضی آن را فلک هشتم از افلاک نه‌گانه یا فلک کواکب،<ref>اخوان‌الصفاء، رسائل، ۲/۲۶؛ بهایی، تشریح الافلاک، ۶؛ سبزواری، اسرار الحکم، ۴۹۰.</ref> علم<ref>گنابادی، تفسیر بیان السعادة، ۱/۲۲۲.</ref> یا صدر عالم و انسان کبیر<ref>ملاصدرا، اسرار الآیات، ۱۱۸.</ref> می‌دانند و بعضی آن را ظاهر عالم تجرد و [[عالم عقول]] عرضیه و مادون آن تفسیر کرده‌اند.<ref>طباطبایی، الرسائل، ۱۲۵.</ref> [[امام‌خمینی]] کرسی را [[علم]] قدری خداوند می‌داند؛ چنان‌که عرش علم قضایی حق‌تعالی در اصطلاح [[شریعت، طریقت و حقیقت|شریعت]] است<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۵۴۷.</ref> که صورت‌های مثالی‌اند که در [[حکمت اشراق]] از آن به مثل معلقه یاد می‌شود. این صور، قدرِ علمی حق‌تعالی محسوب می‌شوند؛ چنان‌که اعیان موجودات و صور طبیعی، قدر عینی حق شمرده می‌شوند<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۲۸۵.</ref> {{ببینید|قضا و قدر}}.