علی ارومیان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''علی ارومیان'''، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.  

علی ارومیان در سال ۱۳۱۱ ش در شهر مراغه به دنیا آمد. پدران او از اهالی ارومیه بود و در جریان بحران ارومیه در سال‌های جنگ جهانی اول، راهی مراغه شد و در آن شهر توطن گزید. ارومیان خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در مراغه آموخت.<ref>الوانساز خویی، ج۱، ص۶۲؛ خبرگان ملت، ج۲، ص۴۳.</ref> دوران ابتدایی و بخشی از متوسطه را هم در همان شهر گذراند ولی به سبب تسلط فرقه دموکرات آذربایجان بر آن شهر و حاکم شدن فضای ناامنی، از تحصیل بازماند و در پارچه‌فروشی پدرش در بازار مراغه مشغول به کار شد. مدت کوتاهی بعد وارد مدرسه علمیه مراغه شد<ref>الوانساز خویی، ج۱ ،ص۶۳؛ میرغنی، ص۶.</ref> و بخشی از مقدمات را در آنجا نزد میرزا حسین پیش‌نماز خواند. در سال ۱۳۲۶ ش به ارومیه رفت و مقدمات دروس حوزوی را در حوزه علمیه ارومیه و نزد عزیز ادیب و حاج‌آقا مدرس تکمیل کرد. پس از سه سال به زادگاهش بازگشت و رسایل و مکاسب را نزد شیخ حسین هبه‌الله مراغی آموخت. ارومیان در سال ۱۳۳۰ ش به قم رفت و در مدرسه حجتیه به تحصیل پرداخت و قوانین را پیش شیخ علی اصغر قاری و رسائل و مکاسب را پیش آیت‌الله مسلم ملکوتی فراگرفت.<ref>میرغنی، ص۷.</ref> سپس در درس تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی شرکت کرد.<ref>الوانساز خویی، ص۶۳.</ref>

ارومیان در سال ۱۳۳۳ش راهی نجف اشرف شد و در حوزه علمیه آن شهر ابتدا در درس خارج فقه آیت‌الله سیدمحمود حسینی شاهرودی شرکت کرد. سپس در درس فلسفه (منظومه، اسفار و شفا) آیت‌الله مسلم ملکوتی که در آن روزها از قم به نجف اشرف رفته بود و در حوزه علمیه آن شهر تدریس می‌کرد حضور یافت. مدتی هم از درس خارج فقه آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی بهره‌مند شد و آنگاه در درس خارج اصول ایشان حضور یافت و این حضور ۱۷ سال تداوم داشت. در آن مدت یک دوره از آن درس را هم تقریر کرد. علی ارومیان در کنار حضور در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله خویی، در درس خارج فقه آیت‌الله سیدمحسن طباطبایی حکیم و خارج اصول آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی هم شرکت می‌کرد. در سال ۱۳۴۴ ش و با تشکیل درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام‌خمینی در مسجد ترک‌ها (شیخ انصاری) در نجف اشرف، در آن درس حضور یافت.<ref>خبرگان ملت، ج۲، ص۴۵-۴۶؛ الوانساز خویی، ج۱، ص۶۳؛ میرغنی، ص۱۴-۱۶.</ref> او آن درس را تقریر کرد و تقریرات خود را از طریق آیت‌الله ملکوتی به امام‌خمینی تقدیم کرد و خواستار چاپ، در صورت تأیید ایشان شد، ولی امام‌خمینی با این استدلال که خود در حال نگارش آن دروس است، با چاپ آن تقریرات موافقت نکرد.<ref>خاطرات مسلم ملکوتی، ص۴۲.</ref> او تقریر درس خارج فقه امام‌خمینی را ادامه داد و اشکالات تقریرها را با ایشان در میان می‌گذاشت.<ref>خبرگان ملت، ص۴۹-۵۰.</ref> همین گزارش‌ها نشان می‌دهد که علی ارومیان از شاگردان شاخص امام‌خمینی بود. این تقریرات انتشار نیافته است.

ارومیان هم‌زمان با تحصیل درس خارج فقه و اصول، به تدریس در حوزه علمیه نجف اشرف می‌پرداخت و ابتدا معالم‌الاصول و شرح لمعه را تدریس می‌کرد و سپس به تدریس رسایل و مکاسب در مسجد هندی‌ها پرداخت.<ref>خاطرات مسلم ملکوتی، ص۴۵.</ref> وی در سال ۱۳۵۲ براثر فشار رژیم بعث عراق بر ایرانیان، مجبور شد به کشور بازگردد. او تصمیم گرفته بود پس از بازگشت به کشور، راهی مشهد شود و در آنجا به تحصیل و تدریس بپردازد، ولی با توصیه امام‌خمینی، در زادگاهش مقیم شد و در مسجد «پیر روشنایی» مراغه به اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین پرداخت.<ref>خاطرات مسلم ملکوتی، ص۵۰-۵۱.</ref>

علی ارومیان که سابقه همکاری با جمعیت فدائیان اسلام به رهبری سیدمجتبی نواب صفوی را داشت،<ref>خاطرات مسلم ملکوتی، ص۴۹.</ref> پس از استقرار در مراغه، مبارزه با حکومت پهلوی را از سر گرفت و به تبیین اندیشه‌های امام‌خمینی پرداخت. او مسجد حجت‌الاسلام (شهدا) را که به‌صورت مخروبه‌ای در آمده بود، به کمک و مساعدت مردم مراغه بازسازی و آنجا را به یکی از کانون‌های اصلی انقلاب اسلامی در شهر مراغه تبدیل کرد. ازجمله در سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ ش با سخنرانی‌های انتقادی در آن مسجد، به تبیین آموزه‌های اسلامی می‌پرداخت و بر لزوم توجه به احکام دینی و ضرورت برقراری اتحاد میان مردم تأکید می‌کرد. این عوامل باعث جلب و جذب اقشار مختلف مردم به آن مسجد گردید؛ به‌گونه‌ای که در هنگام سخنرانی‌های او، علاوه بر صحن مسجد و حیاط، کوچه‌ها و گاهی خیابان‌های اطراف نیز مملو از جمعیت می‌شد. سخنرانی‌های او که با همت جوانان ضبط می‌شد، در سطح شهر توزیع می‌گردید و این اقدامات، حرکتی بنیادی و تحولی اساسی در اوضاع‌واحوال مراغه ایجاد کرد.<ref>مؤذن‌پور، ص۱۴.</ref>

علی ارومیان همچنین به ایراد سخنرانی‌های انتقادی در مسجد پادگان مراغه می‌پرداخت.<ref>مؤذن‌پور، ص۱۷-۱۸.</ref> سخنرانی‌های انتقادی او در آن مسجد که با حضور درجه‌داران برگزار می‌شد و همچنین بحث‌های انتقادی وی در کلاس‌های آموزشی در آن پادگان، در جلب نگرش درجه‌داران و نظامیان به امام‌خمینی تأثیر داشت و آنان رساله امام‌خمینی را از ارومیان مطالبه می‌کردند.<ref>خبرگان ملت، ج۲، ص۵۱.</ref> تداوم سخنرانی‌های انتقادی ارومیان و حمایت‌های او از امام‌خمینی باعث شد تا از ادامه سخنرانی‌های او در آن مسجد جلوگیری شود.<ref>مؤذن‌پور، ص۱۷-۱۸.</ref> ارومیان پس از آن نیز به سخنرانی در دیگر مساجد شهر ادامه داد و تداوم این سخنرانی‌ها باعث شد بارها به شهربانی احضار شود و مورد بازجویی قرار گیرد، ولی او هر بار پس از آزادی به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد. به همین علت در سال ۱۳۵۴ ش ممنوع‌المنبر و در سال ۱۳۵۵ ش ممنوع‌الخروج شد.

علی ارومیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سازمان‌دهی اوضاع شهر مراغه نقش زیادی داشت. ازجمله اداره پادگان مراغه، شهربانی و ژاندارمری آن شهر را بر عهده گرفت. تأسیس نهادهای انقلابی چون کمیته انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی و بنیاد مسکن از دیگر اقدامات او در سال‌های نخست استقرار نظام جمهوری اسلامی بود.<ref>کاظمینی، ج۱، ص۶۴.</ref> ارومیان در دوره اول مجلس شورای اسلامی از طرف مردم مراغه به نمایندگی برگزیده شد.<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۲۲.</ref> در آن دوره ریاست کمیسیون آب، برق، پست و تلگراف و تلفن را بر عهده داشت.<ref>خبرگان ملت، ص۵۳.</ref> در دوره دوم مجلس شورای اسلامی برای دومین بار از سوی مردم مراغه به نمایندگی مجلس شورای اسلامی انتخاب شد<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ص۱۵۹.</ref> و در آن دوره نیابت ریاست کمیسیون صنایع و معادن را بر عهده گرفت.<ref>خبرگان ملت، ص۵۳.</ref> او پس از پایان دوره دوم مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۷ ش به امامت جمعه شهرستان میانه منصوب شد.<ref>کاظمینی، ج۱، ص۶۴.</ref> در دومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از طرف مردم استان آذربایجان شرقی به نمایندگی در آن مجلس انتخاب شد و در دوره سوم مجلس خبرگان رهبری هم نمایندگی مردم آن استان را بر عهده داشت. وی پس از رحلت امام‌خمینی از امامت جمعه میانه استعفا داد و در تهران مقیم شد و به فعالیت در قالب جامعه روحانیت مبارز تهران پرداخت و هم‌زمان در مهدیه تهران تدریس می‌کرد. سپس به دعوت جانشین عقیدتی ـ سیاسی فرماندهی معظم کل قوا، به‌عنوان مشاور مشغول به خدمت شد و آنگاه در دفتر استفتائات مقام معظم رهبری به فعالیت ادامه داد و مشاور دفتر رهبری در بخش پاسخ به احکام شرعی بود.<ref>میرغنی، ص۱۰.</ref>  

ارومیان در دوران جنگ تحمیلی بارها در جبهه‌های جنگ حضور داشت و سه تن از فرزندان او در جبهه‌های جنگ به شهادت رسیدند که یکی از آنان مفقودالاثر است. همچنین یکی دیگر از فرزندانش به درجه جانبازی نائل آمده است.<ref>کاظمینی، ج۱، ص۶۴-۶۵؛ خبرگان ملت، ج۲، ص۵۳-۵۴.</ref> ازجمله تألیفات او عبارت است از:  

تأسیس مسجدی در لیلان تازه خورماطو در کرکوک عراق، احداث گورستانی در مراغه، تأسیس دانشگاه آزاد و دانشکده کشاورزی در آن شهر، تجدید بنای زیارتگاه امام‌زاده ابراهیم چکان مراغه، توسعه مسجد جامع میانه، احداث گلزار مؤمنین میانه و تأسیس مسجد موسی بن جعفر (ع) در تهران،<ref>کاظمینی، ج۲، ص۶۵.</ref> تلاش برای ساخت مجتمع فولاد میانه و همچنین ساخت سد علویان در آن شهر از اقدامات عام‌المنفعه اوست.<ref>میرغنی، ص۹.</ref>

الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴)، گلشن ابرار ویژه استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ پورمؤذن، منصور (۱۳۹۴)، «نقش مساجد و کانون‌های مذهبی در شکل‌گیری نهضت امام‌خمینی (ره) در مراغه»، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، سال چهارم، شماره ۱۳، تابستان؛ خاطرات مسلم ملکوتی (۱۳۸۵)، تدوین: عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خبرگان ملت: شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۸۴)، ج ۲، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج ۱، تهران، برگ رضوان؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱۵، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی؛ میرغنی، معصومه سادات (۱۳۸۹)، آیت‌الله علی ارومیان، قم، مرکز پژوهش‌هایاسلامی سازمان صدا و سیما .