زن: تفاوت میان نسخه‌ها

 

 

 

فرایند پیشرفت و رشد اجتماعی زن معاصر غربی، زمینه‌ساز بروز نگرش جدیدی به توانایی و استعدادهای وجودی زن شد و این امر [[جنبش‌های فمینیستی]] را در راستای احقاق حقوقِ برابرِ اجتماعی برای زن شکل داد و عرصه مشارکت‌جویی و آزادی آنان در دوران جدید را فراهم آورد<ref>وینسنت، ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی، ۲۴۸–۲۵۱.</ref>؛ ولی در نگاهی دیگر، این [[نهضت]] به انگیزه بهره‌کشی از زن و به‌کارگیری نیروی ارزان‌تر در کارگاه‌های صنعتی ایجاد شده بود و به بهانه رهانیدن زن از بندگی و اسارت در خانه، او را گرفتار بندگی در مراکز تولیدی و خدماتی کرد و باعث گسترش ابعاد [[حضور اجتماعی زنان]] شد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۹/۳۰–۳۱.</ref> در واقع در [[نظام سرمایه‌داری|نظامِ سرمایه‌داری]] به دلیل گسترش تنوع‌طلبی، مصرف و گرایش به [[تحریکات جنسی]]، زن در خدمت سرمایه است<ref>رهبر، سیمای زن در پویه تاریخ ایران، ۴۷–۴۸.</ref> و شخصیت زن به نام توسعه و پیشرفت، در معرض سوء استفاده‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قرار می‌گیرد.<ref>وارث، مقام زن در اسلام، ۳۴۶–۳۴۸.</ref>

 

=== در جزیرةالعرب ===

در [[جزیرةالعرب]] پیش از [[اسلام]]، زنان از بسیاری [[حقوق اجتماعی]] و [[حقوق فردی|فردی]] ازجمله از حق [[ارث]] محروم بودند،<ref>طباطبایی، المیزان، ۲/۲۶۷–۲۶۸؛ ۱۲/۲۷۶–۲۷۷ و ۲۰/۲۱۴.</ref> فرزند دختر مایه ننگ و سرافکندگی [[خانواده]] محسوب می‌شد<ref>باهنر و هاشمی رفسنجانی، جهان در عصر بعثت، ۱۵.</ref> و به تعبیر [[قرآن کریم]] هنگامی که پدری از تولد دخترش با خبر می‌شد از شدت ناراحتی رخسارش سیاه می‌شد و به این می‌اندیشید که آیا با ذلت، دختر را نگه دارد یا اینکه او را زنده به گور کند<ref>نحل، ۵۸–۵۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|حقوق زن}}.

زن افزون بر نگاه کلی به او از ابعاد گوناگون ازجمله شخصیت و جایگاه، حقوق اجتماعی و سیاسی و اقتصادی، وظایف و مسئولیت‌ها و ده‌ها مسئله دیگر قابل مطالعه و بررسی است و نگاه متفاوت به زن در هر یک از این حوزه‌ها، جایگاه و نقش وی درجامعه را نیز متمایز می‌سازد.

 

ورود مفاهیم و اندیشه‌های غربی در دوره [[قاجار]] دربارهٔ [[حقوق زنان]]، موجب مطالبات جدیدی دربارهٔ جایگاه و حقوق زنان شد<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ۳۱۶–۳۱۷؛ ناجی‌راد، موانع مشارکت زنان در فعالیتهای سیاسی، ۲۱۷–۲۱۹.</ref>؛ بر این اساس برخی از [[روشنفکران غرب‌گرا]] ازجمله [[میرزافتحعلی آخوندزاده]] (۱۲۵۷–۱۱۹۱ش) و [[میرزاآقاخان کرمانی]] (۱۲۵۷–۱۲۳۲ش) خواستار برابری حقوق زن و مرد شدند<ref>آجودانی، مشروطه ایران، ۴۴–۴۵.</ref> که از نظر عالمان دینی بسیاری از اصول [[دموکراسی غربی]] دربارهٔ زنان با شریعت اسلام قابل تطبیق نبود.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ۳۱۷–۳۱۸.</ref> [[مجلس شورای ملی|نمایندگان مجلس شورای ملی]] در [[مشروطه]] به ملاحظه پاره‌ای از شرایط اجتماعی<ref>ویژه و قهوه‌چیان، تحلیلی بر نظام‌نامه انتخابات سال ۱۲۸۵ مجلس شورای ملی، ۲۱۵.</ref> در [[قانون اساسی]]، حق انتخاب‌شدن و انتخاب‌کردن را مختص مردان شمردند.<ref>سائلی کرده‌ده، سیر تحول قوانین انتخاباتی مجلس در ایران، ۱۳۸–۱۴۲.</ref>

 

== جایگاه زن در اسلام ==

بر اساس [[آیات قرآن کریم]]، زن و مرد از نظر گوهر هستی و حقیقت وجودی، یکسان‌اند و ملاک برتری آنان نه جنسشان، بلکه تقواست.<ref>نساء، ۱۲۴؛ نحل، ۹۷.</ref> اسلام زن را در رسیدن به [[کمال معنوی]] برابر دانسته و آزار او را نکوهش کرده<ref>نور، ۳۳؛ احزاب ۳۵.</ref> و برای آنان حق [[بیعت]] قائل شده‌است.<ref>ممتحنه، ۱۲.</ref> قرآن کریم از [[ظلم]] و ستم به زنان و [[زنده به‌گورکردن دختران]] جلوگیری کرد و به آنان احترام گذاشت، آنان را صاحب ارث دانست<ref>نساء، ۱۱–۱۲.</ref> و [[حجاب]] را برای مصونیت آنان از نامحرمان [[واجب]] برشمرد.<ref>نور، ۳۱.</ref>

 

[[پیامبر اکرم(ص)]] دختران را بهترین فرزندان انسان شمرد<ref>نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۵/۱۱۴–۱۱۶.</ref> و زنان توانستند در صدر [[اسلام]] در صحنه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی ازجمله در [[بیعت عقبه|بیعت با پیامبر (ص) در عقبه]] و [[بیعت رضوان]]،<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ۴/۱۷۷۶ و ۱۹۴۸؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۸/۱–۲.</ref> در [[هجرت به حبشه]]،<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، ۳/۶۶.</ref> در [[هجرت به مدینه]]<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۸۲–۱۸۳.</ref> و حتی در [[جهاد]] با [[دشمن]]،<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ۴/۱۹۴۷.</ref> همراه با دیگر [[مسلمانان]] حاضر شوند. [[امامان معصوم(ع)]] نیز همواره برای زنان احترام قائل بودند. [[امام‌صادق(ع)]] بیشترین خیر و خوبی را در وجود بانوان دانسته‌است.<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۲۰/۲۴.</ref> در مجموع اسلام، مقام و موقعیت انسانی زن را تکریم کرد و زمینه رشد و تعالی او را فراهم کرد و زنان از شخصیت حقوقی، اجتماعی و سیاسی نسبتاً متمایز از گذشته برخوردار شدند<ref>لوبون، تمدن اسلام و عرب، ۵۱۲–۵۱۷.</ref> و زنانی چون [[فاطمه زهرا(س)]] و [[زینب کبری(س)]] چنان‌که [[امام‌خمینی]] خاطرنشان کرده در مقام انسان‌هایی دارای شأن و منزلت کامل، می‌توانند مدارج کمال را طی و در بنای [[جامعه اسلامی]] نقش مهمی ایفا کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۷۴–۲۷۵ و ۱۴/۶۰.</ref>

به اعتقاد امام‌خمینی با ظهور اسلام، زنان از ستم‌هایی که در دوره [[جاهلیت]] بر آنان می‌رفت، نجات یافتند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۳۸–۳۳۹.</ref> و اسلام نه تنها با [[آزادی زن]] موافق است، بلکه خود پایه‌گذار آزادی زن در همه ابعاد وجودی اوست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۱۷.</ref> و زنان چون مردان در ساختن جامعه اسلامی شرکت دارند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۷۰؛ ۸/۳۸۴ و ۱۹/۱۸۴.</ref> ایشان بر اساس مبانی اسلامی معتقد است آنچه موجب تفاوت در برخی حقوق زن و مرد شده، مربوط به اقتضائات طبیعی مرد و زن است و بانوان در مسائلی که با حیثیت و شرافت زن منافاتی ندارد، آزادند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۶۴.</ref>

== زنان در دوره پهلوی ==

[[رضاشاه پهلوی]] با ادعای اصلاحات و تجدد، خواستار حضور زنان در نقش‌های اجتماعی بود.<ref>نیکخواه، تحول نگرش نسبت به زن و تأثیر آن در انقلاب اسلامی، ۱۳۱.</ref> [[کشف حجاب]] یکی از برنامه‌های ویژه این برنامه تجددگرایانه بود و حجاب به مثابه رفتاری نابهنجار و مهم‌ترین مانع سعادت و خوشبختی زنان معرفی شد و از سال ۱۳۱۴، کنارگذاشتن آن اجباری گردید.<ref>آشنا، کشف حجاب در آیینه اسناد، ۱۲–۱۵.</ref> رژیم پهلوی با کشف حجاب، ایجاد برخی مراکز آموزشی برای زنان و دادن آزادی به سبک غربی، سعی می‌کرد به نظر خود بخشی از جمعیت زنان را به صحنه اجتماع بکشاند<ref>حیدریان، کشف حجاب، ۱۵، ۲۹، ۸۶ و ۱۰۷–۱۰۸.</ref>؛ اما به دلیل شهرت پهلوی به بی‌دینی و پایبندی جامعه به اسلام و مخالفت [[مراجع دینی]]، نتوانست به همه اهداف خود برسد.<ref>کار، مشارکت سیاسی زنان، ۲۴ و ۲۹.</ref>

به اعتقاد امام‌خمینی، نگرش به زن در [[عصر پهلوی]]، نگرشی ابزاری و شیءگونه بود و رژیم می‌خواست زنان را به منزله کالایی درآورد و به اسم [[آزادی]] آنان را به تباهی و [[فحشا]] بکشاند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۷۴–۲۷۵.</ref> ایشان با مفهوم «زن شیءشده» که شرافت و حیثیت زن را از میان می‌برد، مخالف بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۷۰.</ref> و اسلام را مخالف بزک‌کردن و شیءشدن و به‌فسادکشاندن زن و مدافع کرامت، شخصیت و حقوق زن می‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۲۷–۴۲۸ و ۶/۲۹۹–۳۰۱.</ref> ایشان که با اقدامات فریبنده [[رضاخان]] سخت مخالف بود، عمل او در کشف حجاب را «خانمان‌سوزترین اعمال ظالمانه دیکتاتور» شمرده‌است.<ref>امام‌خمینی، کشف اسرار، ۲۳۹.</ref>

در سال ۱۳۴۱ [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] مطرح شد. بر اساس این لایحه، زنان اجازه شرکت در انتخابات و نامزدشدن برای [[انتخابات]] را پیدا می‌کردند.<ref>حسینیان، سه سال ستیز مرجعیت شیعه ۱۳۴۱–۱۳۴۳، ۱۳۹.</ref> امام‌خمینی این لایحه را مخالف [[قانون اساسی]] و [[شریعت اسلام|شریعت]] دانست و بر اساس مبانی فکری خود کوشید از این اقدامات خودسرانه و خلاف قانون حاکم نامشروع جلوگیری کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۷۸، ۸۰ و ۱۱۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|انجمن‌های ایالتی و ولایتی}}

ایشان در مقطعی در سال‌های ۱۳۴۱–۱۳۴۳ [[حق رأی]] و انتخاب‌کردن و انتخاب‌شدن زنان را مخالفت با [[اسلام]] اعلام کرد؛ زیرا آن را تعبیرات فریبنده‌ای از طرف حاکمان و بانیان وابسته به [[غرب]] می‌دانست که حاصل آن بدبختی و [[فساد]] و فحشاست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۸۲ و ۱۴۹.</ref> ایشان با حضور اجتماعی‌ای که همراه با سوء استفاده‌های سیاسی و خدشه به کرامت انسانی زن باشد، مخالفت می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۴۷–۱۴۹ و ۱۰/۵–۶، ۱۹.</ref>؛ اما پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] و با تغییر این شرایط، نه تنها این [[حقوق]] را به رسمیت شناخت، بلکه به آن، صورت [[تکلیف شرعی]] هم بخشید و حضور زنان در عرصه‌های [[انقلاب]] و دخالت در امور مختلف را به صورت یک وظیفه و حق مطرح کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۳۸۴ و ۱۹/۱۸۳–۱۸۴.</ref>

امام‌خمینی بر این باور بود که در زمان [[حکومت پهلوی]]، به زنان مانند مردان [[ظلم و ستم]] شد و زن بیش از مرد از حقوق انسانی و اجتماعی‌اش محروم بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۷۰.</ref> و رژیم پهلوی با اقدامات ضد فرهنگی و شعار [[آزادی زنان]] و بیرون‌کشیدن آنان از محیط خانه می‌خواست زنان از تربیت فرزندانی با هویت و شخصیت اسلامی دور شوند و با سپردن آنان به [[مهد کودک]] و شیرخوارگاه‌ها، این کودکان در راستای سیاست‌های رژیم تربیت‌شوند و در مسیر اراده او عمل کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۳۵۵ و ۳۶۲–۳۶۴.</ref> ایشان با اعتقاد به اینکه این طرح موضوعی فرعی و مقدمه‌ای برای تشدید برنامه‌های ضداسلامی پهلوی است و اصل نظر، مخالفت و مقابله با [[اسلام]] است، ورود زنان به صحنه سیاسی‌اجتماعی را در آن شرایط، زمینه‌سازِ گسترش فساد و [[فحشا]] دانست و هدف [[دولت]] از این امر را نه گسترش مشارکت سیاسی زنان، بلکه گسترش بی‌بند و باری و فحشا در [[جامعه]] و شیطنت برشمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۴۷–۱۴۹ و ۲۰۹.</ref> ایشان پس از انقلاب در برابر کسانی که خواهان سلب حق زنان در انتخاب‌کردن و انتخاب‌شدن بودند، تأکید کرد که سلب این حق خلاف [[شرع]] است و در رژیم گذشته همه کارهای مجلس [[حرام]] بود، نه اینکه اشکالی در شرکت زنان بود و امروز شرکت آنان مانند مردان، عقلی و انسانی است.<ref>← هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۴۸۲.</ref>

 

به مرور زمان و در سال‌های بعد مشخص شد رژیم پهلوی در عمل مجال کمتری به زنان جهت حضور در امور اجتماعی و سیاسی و مسائل روز داد.<ref>طغرانگار، حقوق سیاسی ـ اجتماعی زنان قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ۸۶–۹۰.</ref> از دهه پنجاه اندک تحولی در رشد و توسعه آموزشی بانوان ایجاد شد و تعدادی از زنان به نمایندگی [[مجلس شورای ملی]] برگزیده شدند؛ ولی مدارج یادشده صرفاً به قشر خاصی از طبقه مرفه و مرتبط با دربار تعلق گرفت و توده مردم از این جریان‌ها بی‌خبر و به دور بودند.<ref>ناجی‌راد، موانع مشارکت زنان در فعالیتهای سیاسی، ۲۵۴.</ref> زنانی به مقامات سیاسی دست می‌یافتند که مطیع بدون چون و چرای سیاست‌های [[محمدرضا پهلوی]] بودند<ref>نوروزی، مشارکت سیاسی زن در دوره پهلوی دوم سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۲۰، ۵۲.</ref>؛ اما امام‌خمینی باور داشت با وجود این سیاست‌ها و عملکردهای رژیم پهلوی، زنان با یک تحول روحی و فکری<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۴۶–۱۴۹؛ ۱۴/۳۵۵ و ۱۷/۲۲۸.</ref> دربارهٔ سرنوشت خود و [[خانواده]] خود و [[اسلام]] احساس مسئولیت کردند و توطئه‌های رژیم و غرب را نقش بر آب کردند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۹۳–۱۹۴.</ref> و دوشادوش مردان به مبارزه علیه رژیم پهلوی پرداختند. ایشان نقش زنان در مبارزات علیه رژیم پهلوی و در روند [[پیروزی انقلاب اسلامی]] را بسیار تعیین‌کننده می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۹۹، ۴۳۱ و ۷/۳۴۱–۳۴۲.</ref> و معتقد بود زنان در [[نهضت اسلامی]]، پیشگام و پیشرو بودند و پیشاپیش مردان در صف‌های [[تظاهرات]] علیه [[نظام طاغوت]] و [[استکبار]] حرکت می‌کردند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۹۹–۳۰۰ و ۸/۲۰۷–۲۰۸.</ref> و سهم زیادی در کوتاه‌کردن دست [[بیگانگان]] داشتند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۳۱ و ۵۲۱.</ref>

 

به باور امام‌خمینی با پیروزی انقلاب، تک‌تک افراد [[جامعه]] به‌خصوص زنان به تحولی روحی رسیدند که این تحول باعث ورود آنان به عرصه‌های عمومی، حضور در [[مناطق جنگی]] و کمک به مردان، فداکردن جان خود و جان فرزندان خود برای اسلام و نهراسیدن از مسائل ناگوار و خطرها شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۴۶؛ ۱۴/۱۹۷–۱۹۸، ۳۱۶–۳۱۷ و ۱۷/۲۲۸.</ref> ایشان همچنین بر نقش و فعالیت زنان در [[جنگ ایران و عراق|جنگ تحمیلی]] تأکید می‌کرد و آنان را پشتیبان مردها می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۹۲ و ۱۴/۳۱۷، ۳۵۵–۳۵۶.</ref> و زنان علاوه بر حضور در صحنه، نقش هدایتگری، پشتیبانی روحی و تشویق مردان را نیز بر عهده داشتند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۵۸؛ ۸/۴۴–۴۵ و ۱۱/۵۱۰.</ref>

امام‌خمینی حضور زنان در فعالیت‌های فرهنگی، اقتصادی، [[کشاورزی]]، صنعت و [[هنر]] را از برکات [[انقلاب اسلامی]] می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۸۴.</ref> و معتقد بود پس از انقلاب، [[ایران]] تبدیل به محل [[تعلیم و تربیت]] سالم شد و زنان با حفظ [[عفت]] و شرف مشغول فعالیت [[دین|دینی]]، [[سیاسیت|سیاسی]] و اجتماعی شدند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۶۰.</ref> ایشان انقلاب اسلامی را فرصتی می‌دانست که زنان باید از آن برای رشد فضائل اخلاقی خود و تربیت کودکان و [[جوانان]] استفاده کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۵۲۱؛ ۱۴/۳۱۷ و ۱۷/۳۶۹.</ref>

== نقش زنان در جامعه اسلامی ==

زنان به دلیل داشتن روح لطیف و عاطفه عمیق، مکمل مردان در ساختن زندگی به‌شمار می‌روند و اگر این ویژگی زنان در قالب صحیح خود ایفای نقش کند، هم در صحنه جامعه و هم در صحنه‌گردانی می‌تواند نقش‌آفرین باشد.<ref>مرتضوی، امام‌خمینی و الگوهای دین‌شناختی در مسایل زنان، ۲۷.</ref> در [[جامعه اسلامی]]، زن هم مدیر [[خانواده]] است و هم مربی فرزندان و هم همسری برای مرد است.<ref>میرزابیگی، خانواده و امام‌خمینی، ۱۲۵.</ref>

# زن مظهر انسان‌سازی: امام‌خمینی ضمن ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس در زنان، آنان را همانند [[قرآن]] انسان‌ساز معرفی می‌کرد و معتقد بود اگر زنانِ انسان‌ساز از ملتی گرفته شوند، آن [[ملت]] رو به فروپاشی خواهند رفت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۰۰–۳۰۱.</ref> به اعتقاد ایشان زن مبدأ همه سعادت‌هاست و پرورش‌دهنده و مربی بزرگ‌زنان و بزرگ‌مردان است و به تعبیر ایشان از دامن زن است که مرد به معراج می‌رود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۴۱.</ref> در نظام تربیتی امام‌خمینی نهاد خانواده جایگاه ویژه‌ای دارد و مبدأ بروز و ظهور [[عواطف انسانی]] و رکن اصلی جامعه است و زن عنصر اصلی تشکیل خانواده محسوب می‌شود و نقش اساسی و زیربنایی دارد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۳۶۳ و ۱۵/۲۴۵.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|خانواده}}. ایشان به زن در جایگاه [[مادر]] توجه کرده و معتقد است زن باید در محیط [[خانه]]، مایه [[آرامش]] و [[آسایش]] فرزندانش باشد و در دامن پرمهر خود فرزندان سالم از لحاظ جسمی و روحی [[تربیت]] کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۵؛ ۸/۳۶۳ و ۱۵/۲۴۵.</ref> و [[صلاح]] و [[فساد]] یک جامعه از صلاح و فساد زنان سرچشمه می‌گیرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۹۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|مادر}}.

# مسئولیت‌های اجتماعی: امام‌خمینی معتقد است زنان در حفظ [[اسلام]] و [[نهضت اسلامی]] مسئول‌اند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۴۴۸؛ ۸/۲۰۸ و ۱۰/۷۵.</ref> و باید بر آنچه در [[جامعه]] و [[نظام اسلامی]] می‌گذرد و تلاش برای حسن اجرای امور، نظارت فعال و متعهدانه داشته باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۹۲–۱۹۳.</ref> ایشان نقش زنان را در حفظ و پایداری اسلام و کشور مؤثر می‌دانست و حضور فعال آنان در اجتماع را ارزش برمی‌شمرد و ضمن تکریم و تحسین زنان، آنان را عضوی فعال در صحنه‌های مختلف معرفی می‌کرد و از آنان می‌خواست همانند مردان با حضور در جبهه علمی و فرهنگی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۹.</ref> و با مشارکت فعال و سالم در [[اجتماع]] و صحنه‌های مختلف [[جامعه]] از قبیل [[فرهنگ]]، [[سیاست]] و [[اقتصاد]] از کشور و [[اسلام]] دفاع کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۷۵ و ۱۹/۱۸۴.</ref> و در کنار مردان در امر سازندگی و پیشرفت کشور تلاش کنند تا ملتی مستقل و آزاد بسازند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۵۲۰–۵۲۱ و ۱۰/۷۶.</ref>؛ البته با این تأکید که شخصیت اجتماعی و کرامت انسانی زن مسلمان و حضور سازنده او در جامعه، تنها با حفظ همه جهات شرعی ازجمله حفظ شرف و [[عفاف]] و [[حجاب]]، ممکن است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۴۱–۳۴۲ و ۲۰/۷.</ref> و از این‌رو همواره بر حجاب زنان تأکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۴۱؛ ۶/۳۲۹ و ۱۹/۱۸۴–۱۸۵.</ref>

== زنان الگو ==

در دوره [[حکومت پهلوی]]، زن غربی الگوی زن متمدن مطرح می‌شد؛ الگویی که اساس آن، آزادی‌های نامحدود و حذف الزامات اخلاقی در حضور و تعاملات اجتماعی بود.<ref>مکی، تاریخ بیست‌ساله ایران، ۶/۱۵۷؛ کار، مشارکت سیاسی زنان، ۲۴–۲۵.</ref> در سخن و [[سیره عملی امام‌خمینی]]، از موضوعات مهم و حیاتی در مورد زنان، الگوطلبی و الگوسازی و نقش مهم آن در شکل‌گیری شخصیت زنان است.<ref>مرتضوی، امام‌خمینی و الگوهای دین‌شناختی در مسایل زنان، ۲۹.</ref> امام‌خمینی، [[خدیجه کبری(س)]] را زنی شایسته و الگو می‌خواند که در آن شرایط دشوار نخستین زنی بود که به [[پیامبر اکرم(ص)]] ایمان آورد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۶؛ ۱۶/۳۰۰ و ۱۷/۴۷۳–۴۷۴.</ref>؛ چنان‌که با اشاره به دشواری‌های تحمیل‌شده بر مردم در جریان [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] و کمبود و گرانی کالاهای ضروری، به زنان توصیه کرد با اقتدا به خدیجه کبری (س) در استقامت در برابر دشمنان اسلام و [[محاصره اقتصادی]] مسلمانان به دست [[کفار قریش]] در [[شعب ابی‌طالب]]، سختی‌ها را بر خود هموار سازند و در ادامه افزود [[مسلمانان]] در آن شرایط دشوار برای ادامه زندگی مشک را در آب نهادند و برای استفاده از چربی، آن مشک را می‌مکیدند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۷۳–۴۷۵.</ref> ایشان همچنین [[فاطمه زهرا(س)]] را نمونه زن عالم و الگوی برازنده و فراگیر می‌خواند و معتقد بود ایشان زنی است که دارای تمام هویت‌های کمالی انسان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۳۷ و ۱۶/۱۹۲.</ref> و دارای فضایل همتراز با فضایل [[پیامبر اکرم(ص)]] و خاندانش است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۷۴.</ref>؛ بنابراین زن مسلمان با تمسک به این الگو به مرتبه والایی از تعالی اخلاقی، روحی و معنوی دست می‌یابد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۸۴.</ref>

 

امام‌خمینی با توجه به اهمیتی که برای جایگاه زن قائل است، روز ولادت [[فاطمه زهرا(س)]] را [[روز زن]] خواند و زهد و [[تقوا]] و عفافی ایشان را، سرمشق زنان دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۶.</ref> ایشان معتقد بود از دامن چنین زنی، دختری [[تربیت]] می‌شود که در مقابل حکومت‌های ستمگر می‌ایستد و آنان را محکوم می‌کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۴۰.</ref> {{ببینید|حضرت فاطمه زهرا (س)}}.

چنان‌که به اعتقاد امام‌خمینی [[زینب کبری(س)]] در نقش پرچم‌دار بزرگ [[نهضت حسینی]] و چهره‌ای سیاسی و انقلابی از زن مسلمان، الگوی عملی و ملموس زنان خواهد بود و زن مسلمان باید با تمسک به این الگوها و با حضور خود در عرصه‌های مختلف جامعه ازجمله حضور در جبهه جنگ حق علیه باطل در حفظ اسلام بکوشد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۴–۵۷.</ref> [[حضرت مریم(ع)]]، مادر [[حضرت عیسی(ع)]] از دیگر زنان شایسته و برتر در نظر امام‌خمینی است. ایشان از مریم (ع) به مریم عذرا و صدیقه حورا یاد کرده و صلوات و سلام خداوند را بر وی که با نفخه الهی چنین فرزند بزرگی را به تشنگان [[رحمت الهی]] تسلیم کرد، فرستاده‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۷۲.</ref>؛ نیز یادآور شده [[قرآن کریم]]، مریم (ع) را منزه و پاک شمرده و از حریم مقدس وی در برابر مخالفان دفاع کرده<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۵۵؛ ۱۱/۳۳ و ۲۰/۴۱۱.</ref> و به سخنان ناروای بدخواهان پاسخ داده‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۱۱.</ref>؛ چنان‌که آن حضرت را همانند [[اولیا]] و [[انسان‌های کامل]]، شایسته تجسم [[فرشته]] خداوند بر وی شمرده‌است<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۳۴۲.</ref> و از این‌رو از [[مسیحیان]] جهان می‌خواهد که دَین خود را به مسلمانان ادا و از [[مظلومیت]] آنان [[دفاع]] کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۷۲.</ref>

== پانویس ==

 

== منابع ==

* ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ شانزدهم، ۱۳۸۸ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم…، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

* حر عاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.

* حسینیان، روح‌الله، سه سال ستیز مرجعیت شیعه ۱۳۴۱–۱۳۴۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.

* حکیم‌پور، محمد، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، تأملی در مبادی هرمنوتیک حقوق زن، تهران، نغمه نواندیش، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.

* کتاب مقدس، بی‌جا، دارالکتاب المقدس، ۱۹۸۰م.

* میشل، اندره، جنبش اجتماعی زنان، ترجمه هما زنجانی‌زاده، مشهد، نیکا، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

* نوروزی، بشرا، مشارکت سیاسی زن در دوره پهلوی دوم سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۲۰، مجله مطالعات علوم اجتماعی، شماره ۳، ۱۳۹۵ش.

* نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

* وینسنت، اندرو، ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی، ترجمه مرتضی ثاقبی‌فر، تهران، ققنوس، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.

 

== پیوند به بیرون ==

فرشته مقوم، [https://books.khomeini.ir/books/10006/51/ زن]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۵۱–۶۰.