محمدعلی فیض گیلانی: تفاوت میان نسخه‌ها

محمدعلی فیض معروف به فیض گیلانی در سال ۱۳۰۳ش در لاهیجان متولد شد. او دوران ابتدایی و بخشی از دوره دبیرستان را در لاهیجان گذراند و از سال ۱۳۲۲ش (سال سوم دبیرستان)، برای فراگیری دروس حوزوی راهی [[قم]] شد و در [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه آن شهر]]، مطول را نزد [[مرتضی مطهری]] خواند. در سیوطی از شاگردان اسدالله اصفهانی بود و شرح لمعه را هم پیش [[محمد صدوقی یزدی]] و حسن علی اصفهانی آموخت. آنگاه در درس رسایل، مکاسب و کفایه [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]]، میرزا محمد مجاهدی، شیخ محمد لاکانی، سیدعبدالوهاب بتولی، [[عبدالجواد جبل‌عاملی]]، [[علی‌اکبر مشکینی]] و محمدتقی بهجت شرکت کرد.<ref>انصاری، «درگذشتگان: آیت‌الله فیض گیلانی»، ص۳۵۷-۳۵۸.</ref> در آن مقطع، [[امام‌خمینی]] در [[مدرس زیر کتابخانه مدرسه فیضیه]] در روزهای پنج‌شنبه و جمعه کلاس اخلاق برگزار می‌کرد و او در آن کلاس‌ها نیز حضور می‌یافت. وی درباره حضور در این درس می‌گوید:<blockquote>«من سال ۱۳۲۲ که به قم آمدم و طلبه شدم، حضرت امام بعدازظهرهای پنج‌شنبه قبل از‎ ‏نماز به مدرسه فیضیه می‌آمدند و یک ساعت، یک ساعت و نیم درس اخلاق می‌دادند‎ ‏و طلبه‌ها جمع می‌شدند و استفاده می‌کردند. اگرچه طلبه‌های حوزه علمیه قم کم‏ ‏بودند، یعنی شاید از ششصد هفتصد نفر بیشتر نبودند؛ رضاشاه تازه از بین رفته بود و‎ ‏پسرش روی کار آمده بود و روحانیت نفس راحتی کشیده بود، طلبه می‌توانست بیاید و‎ ‏نام‌نویسی کند و در حوزه درس بخواند؛ طلبه‌ها زیاد نبودند، ولی همان جمعیتی که‎ ‏بود، بیشترشان می‌آمدند و در درس اخلاق امام شرکت می‌کردند و ایشان هم مطالب‎ ‏جالبی می‌گفتند که خیلی مؤثر واقع می‌شد. درس اخلاق ایشان به حدی گیرا و جاذب‎ ‏بود که حال آدم را دگرگون می‌کرد».<ref>سلسله موی دوست، ص۷۴-۱۷۵.</ref></blockquote>فیض گیلانی پس از تکمیل دروس سطح، به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در درس خارج فقه و اصول  [[سیدحسین بروجردی|سیدحسین طباطبایی بروجردی]]، امام‌خمینی، عبدالنبی اراکی، سیدمرتضی مرتضوی لنگرودی، [[سیدکاظم شریعتمداری]]، [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، سیدمحمد محقق داماد و میرزا هاشم آملی حضور یافت.<ref>انصاری، «درگذشتگان: آیت‌الله فیض گیلانی»، ص۳۵۸.</ref> درباره سال‌های دقیق حضور او در درس خارج فقه یا اصول امام‌خمینی گزارشی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان احتمال داد که از نیمه دوم دهه ۱۳۳۰ش تا تبعید ایشان به خارج از کشور (۱۳ آبان ۱۳۴۳)، در درس‌های ایشان، دو دوره از درس خارج اصول (دوره‌های دوم و سوم) و خارج فقه (ابواب طهارت، مکاسب محرمه و بیع) که در مسجد سلماسی و سپس مسجد اعظم قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است. محمدعلی فیض درباره ویژگی‌های درس امام‌خمینی می‌گوید: <blockquote>«امام تمام وقتشان را صرف درس و مطالعه و رسیدگی به مسائل و بررسی روایات و‎ ‏گفتار علما می‌کردند و درس پخته و شسته و حلاجی شده‌ای تحویل شاگردان‎ ‏می‌دادند... ‏بازدهی یک درسشان شاید به اندازه یک هفته درس دیگران بود. گاهی شاگردان در‎ ‏درس سؤال می‌کردند، امام مطلب را می‌شکافتند و جواب آنها را می‌دادند بعد آنها‎ ‏سراغ مسئله‌ای دیگر می‌رفتند. مثلاً امام از مسئله‌ای درباره نماز بحث می‌کردند و همه ما هم در آن باره مطالعه و بحث می‌کردیم، اما شاگردی می‌رفت سر یک مسئله‎ ‏دیگر در باب زکات، حج یا طهارت تا نظیر بیاورد که مثلاً آن مسئله آن‌طور است،‎ ‏پس اینجا باید این‌طور باشد. در این مواقع امام نمی‌گفتند که «سر آن مسئله برسیم،‎ ‏جواب شما را می‌دهم». آنجا هم حضور ذهن داشتند و جوابش را می‌دادند. ما‎ ‏تعجب می‌کردیم که ایشان تا چه اندازه به مسائل احاطه دارند که مسائل خارج از‎ ‏موضوع را هم جواب می‌دادند».<ref>برداشت‌هایی از سیره امام‌خمینی، ج۵، ص۶۸؛ سلسله موی دوست، ص۱۷۴-۱۷۶.</ref> </blockquote>او پس از [[تبعید امام‌خمینی|تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور]]، دروس خارج فقه و اصول را نزد سیدمحمد محقق داماد ادامه داد.

فیض گیلانی در محله یخچال قاضی قم همسایه امام‌خمینی بود و در سال‌های ۱۳۴۱-۱۳۴۳ش در مراسم و مجالسی که در خانه ایشان برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. وی در سال ۱۳۴۳ش خانه‌ای را که در اجاره امام‌خمینی بود، خریداری کرد.<ref>جامعه مدرسین حوزه...، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref> به همین سبب روز ۱۳ آبان ۱۳۴۳ وقتی مأموران حکومت پهلوی برای [[دستگیری امام‌خمینی]] وارد کوچه محل اقامت ایشان شدند، با این گمان که امام‌خمینی در همان خانه ساکن است، درب خانه او را شکستند و سپس وی را مورد ضرب و شتم قرار دادند که بر اثر این حمله، پیشانی او شکست.<ref>آیت‌الله حاج سید...، ص۷۲-۷۶.</ref>  

پس از تبعید امام‌خمینی، همراه با جمعی از طلاب لاهیجانی و لنگرودی حوزه علمیه قم با ارسال نامه‌ای به امام‌خمینی، ورود ایشان را به عتبات عالیات تبریک گفت و آرزو کرد ایشان هرچه زودتر به وطن بازگردد.<ref>روحانی،  نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۱۳۱.</ref> سپس همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم با صدور اعلامیه‌هایی به حمایت از امام‌خمینی ادامه می‌داد و امضای او زیر اغلب اعلامیه‌های مدرسان حوزه علمیه قم دیده می‌شود.<ref>آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ص۶۶-۷۰، ۸۴-۸۶، ۱۱۵، اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۹۵ـ۱۹۸، ۱۹۹.</ref>  

فیض گیلانی در سال ۱۳۴۹ش ازجمله روحانیان و مدرسانی بود که پس از درگذشت [[سیدمحسن طباطبایی حکیم]]، تلگراف تسلیتی به امام‌خمینی ارسال کردند. آنان در آن از امام‌خمینی با عنوان مرجع بزرگ شیعه نام بردند.<ref>همان، ص۲۲۲؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۵۷۶-۵۷۷؛ آیت‌الله‌العظمی حسین...، ص۲۲۱؛ سیر مبارزات یاران...، ج۵، ص۳۶۶.</ref> وی همچنین به دیدار روحانیان تبعیدی می‌رفت که از آن جمله می‌توان به عزیمت به هشتپر و دیدار با [[سیدمحمدصادق لواسانی]]، روحانی تبعیدی در آن شهر اشاره کرد.<ref>یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۵۹، ص۴۴۷.</ref> پس از درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]] همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم نامه‌ای به امام‌خمینی ارسال کردند و آن مصیبت را به ایشان تسلیت گفتند.<ref>آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ص۳۳۳؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۲۹ـ۲۳۰.</ref> پس از آن نیز همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم و در مناسبت‌های مختلف، اعلامیه‌هایی در تقبیح رفتارها و سیاست‌های [[حکومت پهلوی]] به‌خصوص سرکوب تظاهرات مردم در شهرهای مختلف چون [[قم]]، تبریز، تهران، اصفهان و... صادر می‌کرد.<ref>همان، ص۲۳۹، ۲۵۱، ۲۶۸، ۵۲۵؛ دوانی، ج۷، ص۳۵-۳۷، ۷۷-۸۱، ۱۷۷-۱۸۱؛ همو، ج۸، ص۳۸۰-۳۸۲.</ref> به همین علت [[ساواک]] در گزارشی درباره روحانیان طرفدار امام‌خمینی در سراسر کشور، از او به‌عنوان یکی از طرفداران امام‌خمینی نام برد.<ref>آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ص۲۹۹.</ref>

محمدعلی فیض پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] به خدمت در [[قوه قضائیه]] پرداخت و مدتی قائم‌مقام دیوان عدالت اداری بود و سپس ریاست آن دیوان را بر عهده گرفت و سال‌ها در رأس آن نهاد مهم قضایی بود. علاوه بر آن از اعضای شورای گزینش قضات نیز بود. او سپس به دانشگاه الزهرا(س) در تهران رفت و نمایندگی ولی‌فقیه در آن دانشگاه را بر عهده گرفت و هم‌زمان به تدریس در آنجا پرداخت. پس از دو سال سپس به قم بازگشت و به تدریس در [[حوزه علمیه قم]] اشتغال ورزید و به عضویت [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] درآمد.<ref>جامعه مدرسین حوزه...، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref> او در نخستین دوره انتخابات [[مجلس خبرگان رهبری]] با رأی مردم استان گیلان به نمایندگی برگزیده شد.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۸۹)</ref> و در دومین دوره مجلس خبرگان رهبری هم بار دیگر با رأی مردم گیلان به آن مجلس راه یافت.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۴.</ref> تاریخ و زندگی عالمان لاهیجان از آثار اوست.<ref>جامعه مدرسین حوزه...، ص۳۳۰.</ref>