۲۱٬۳۲۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (added Category:مقاله‌های بدون لینک دانشنامه using HotCat) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | [[پرونده:قائم مقام رهبری1.jpg|بندانگشتی]] | ||
'''قائم‌مقام رهبری''' روند انتخاب [[حسینعلی منتظری]] به جانشینی رهبری از سوی [[مجلس خبرگان رهبری|خبرگان]] و کناره‌گیری وی. | |||
پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب]]، با توجه به وضعیت جسمی [[امام‌خمینی]] و شرایط حساس کشور، تعیین جانشین برای امام‌خمینی، اولویت مجلس خبرگان رهبری بود. در ۱۸ آبان ۱۳۶۴ قائم‌مقامی حسینعلی منتظری در مجلس خبرگان تصویب شد. امام‌خمینی، با وجود علاقه به منتظری، او را برای رهبری مناسب نمی‌دانست، ولی پس از معرفی منتظری، به تصمیم مجلس خبرگان احترام گذاشت و با آن مخالفت نکرد. | |||
خبر قائم‌مقامی منتظری علاوه بر واکنش‌های داخلی، تحلیل رسانه‌های جهان را نیز در پی داشت. | |||
موضع انتقادی منتظری در برابر نظام و انتساب [[سیدمهدی هاشمی]] به بیت منتظری و شایعات پیرامون او، موجب احساس خطر امام‌خمینی و هشدار ایشان شد. با ادامۀ موضع‌گیری‌های منتظری، سرانجام امام‌خمینی در نامه ۶فروردین۱۳۶۸، فقدان صلاحیت و مشروعیت منتظری را برای رهبری اعلام کرد. منتظری در پاسخ نامه، از قائم‌مقامی استعفا کرد. وی پس از کناره‌گیری، در قم به کار تدریس و پاسخ به استفتائات شرعی و نگارش مشغول بود. | |||
== مقام رهبری در قانون اساسی == | == مقام رهبری در قانون اساسی == | ||
| خط ۵۴: | خط ۶۱: | ||
امام‌خمینی در پایان سال ۱۳۶۷ به نتیجه قطعی رسیده بود که منتظری توان و صلاحیت لازم را برای رهبری ندارد؛ بنابراین در آخرین روز سال [[محمدعلی انصاری]] را فرستاد تا [[وصیت‌نامه امام‌خمینی|وصیت‌نامه]] ایشان را که نزد منتظری بود، پس بگیرد.<ref>مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۳۲–۳۳۳.</ref> | امام‌خمینی در پایان سال ۱۳۶۷ به نتیجه قطعی رسیده بود که منتظری توان و صلاحیت لازم را برای رهبری ندارد؛ بنابراین در آخرین روز سال [[محمدعلی انصاری]] را فرستاد تا [[وصیت‌نامه امام‌خمینی|وصیت‌نامه]] ایشان را که نزد منتظری بود، پس بگیرد.<ref>مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۳۲–۳۳۳.</ref> | ||
امام‌خمینی در دوم فروردین ۱۳۶۸ در پیامی خطاب به مهاجران جنگ تحمیلی از همراهی غرب و شرق در نابودی اسلام نوشت که آنان به کمک افراد خودفروخته از [[منافق|منافقان]] و [[لیبرال]]ها | امام‌خمینی در دوم فروردین ۱۳۶۸ در پیامی خطاب به مهاجران جنگ تحمیلی از همراهی غرب و شرق در نابودی اسلام نوشت که آنان به کمک افراد خودفروخته از [[منافق|منافقان]] و [[لیبرال]]ها و [[بی‌دین]]ها، دست به کشتن [[روحانیان]] و افراد بی‌گناه می‌زنند و با نفوذ در اداره‌ها و بیوت افرادِ ساده‌اندیش حرف خود را از زبان آنان می‌زنند. ایشان در پایان تهدید کرد با هیچ‌کس پیمان برادری نبسته و دوستی‌اش با افراد، بستگی به درستی راه آنان دارد و اندرز داد که به جای دفاع از منافقان از [[شهدا|شهدایی]] که به دست این گروه کشته شده‌اند دفاع شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۲۵–۳۲۶.</ref> | ||
در [[جامعه]]، مخاطب نامه امام‌خمینی، منتظری دانسته شد<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۱۲؛ منتظری، خاطرات، ۱/۶۵۹–۶۶۲.</ref> و وی در چهارم فروردین ۱۳۶۸ در نامه‌ای به امام‌خمینی پس از توضیح راه‌های خبری و اطلاعاتی خویش اعلام کرد عمل به نظرهای ایشان را شرعاً بر نظریات خود مقدم می‌دارد و اضافه کرد بیت خود را شعبه‌ای از بیت ایشان می‌داند. منتظری در پاسخ نامناسب‌بودنِ منابع اطلاعاتی خویش مسئولان ارگان‌های دولتی و انقلابی، بولتن‌های محرمانه سپاه، [[وزارت اطلاعات]]، [[وزارت فرهنگ و ارشاد]]، [[وزارت امور خارجه]] و نیز مراجعات مردم و [[ائمه جمعه]] را از منابع اطلاعاتی خود شمرد و در پایان افزود تذکرها و انتقادهایش نه تنها موجب تضعیف نظام نیست که موجب تقویت نظام خواهد بود.<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۵۹–۶۶۰.</ref> | در [[جامعه]]، مخاطب نامه امام‌خمینی، منتظری دانسته شد<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۱۲؛ منتظری، خاطرات، ۱/۶۵۹–۶۶۲.</ref> و وی در چهارم فروردین ۱۳۶۸ در نامه‌ای به امام‌خمینی پس از توضیح راه‌های خبری و اطلاعاتی خویش اعلام کرد عمل به نظرهای ایشان را شرعاً بر نظریات خود مقدم می‌دارد و اضافه کرد بیت خود را شعبه‌ای از بیت ایشان می‌داند. منتظری در پاسخ نامناسب‌بودنِ منابع اطلاعاتی خویش مسئولان ارگان‌های دولتی و انقلابی، بولتن‌های محرمانه سپاه، [[وزارت اطلاعات]]، [[وزارت فرهنگ و ارشاد]]، [[وزارت امور خارجه]] و نیز مراجعات مردم و [[ائمه جمعه]] را از منابع اطلاعاتی خود شمرد و در پایان افزود تذکرها و انتقادهایش نه تنها موجب تضعیف نظام نیست که موجب تقویت نظام خواهد بود.<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۵۹–۶۶۰.</ref> | ||
گفته شده پیام امام‌خمینی به مهاجران جنگ تحمیلی در دوم فروردین ۱۳۶۸ به‌روشنی نشان می‌داد که ایشان تصمیم نهایی خود را برای برکناری منتظری گرفته‌است و انتشار نامه محرمانه منتظری به امام‌خمینی در اعتراض به [[اعدام‌های سال ۶۷|اعدام عده‌ای از اعضای سازمان مجاهدین خلق]] از [[رادیو بی‌بی‌سی]]، برخورد امام‌خمینی با منتظری را شدت و سرعت بخشید.<ref>محمدی ری‌شهری، سنجه، ۲۷۴.</ref> امام‌خمینی در جلسه‌ای با حضور [[سیدعلی خامنه‌ای|خامنه‌ای]]، [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]]، [[میرحسین موسوی]]، [[سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی]] و [[سیداحمد خمینی]] از برکناری قائم‌مقام رهبری سخن به میان آورد و پس از ابراز نگرانیِ حاضران از نبود مرجع واجد شرایط برای جانشینی، وعده داد که موضوع [[مرجعیت]] را حل خواهد کرد؛<ref>هاشمی رفسنجانی، بی‌پرده، ۱۲۳.</ref> بنابراین در نهم اردیبهشت در پاسخ به درخواست مشکینی، رئیس [[شورای بازنگری قانون اساسی]] دربارهٔ اعلام نظر ایشان در موضوع بازنگری، شرط مرجعیت را برای [[رهبری]] لازم ندانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۷۱.</ref> | گفته شده پیام امام‌خمینی به مهاجران جنگ تحمیلی در دوم فروردین ۱۳۶۸ به‌روشنی نشان می‌داد که ایشان تصمیم نهایی خود را برای برکناری منتظری گرفته‌است و انتشار نامه محرمانه منتظری به امام‌خمینی در اعتراض به [[اعدام‌های سال ۶۷|اعدام عده‌ای از اعضای سازمان مجاهدین خلق]] از [[رادیو بی‌بی‌سی]]، برخورد امام‌خمینی با منتظری را شدت و سرعت بخشید.<ref>محمدی ری‌شهری، سنجه، ۲۷۴.</ref> امام‌خمینی در جلسه‌ای با حضور [[سیدعلی خامنه‌ای|خامنه‌ای]]، [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]]، [[میرحسین موسوی]]، [[سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی]] و [[سیداحمد خمینی]] از برکناری قائم‌مقام رهبری سخن به میان آورد و پس از ابراز نگرانیِ حاضران از نبود مرجع واجد شرایط برای جانشینی، وعده داد که موضوع [[مرجعیت]] را حل خواهد کرد؛<ref>هاشمی رفسنجانی، بی‌پرده، ۱۲۳.</ref> بنابراین در نهم اردیبهشت در پاسخ به درخواست مشکینی، رئیس [[شورای بازنگری قانون اساسی]] دربارهٔ اعلام نظر ایشان در موضوع بازنگری، شرط مرجعیت را برای [[رهبری]] لازم ندانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۷۱.</ref> | ||
[[پرونده:قائم مقام رهبری3.jpg|بندانگشتی]] | |||
امام‌خمینی در ششم فروردین ۱۳۶۸ در نامه‌ای پس از اشاره به حمایت‌های مداوم منتظری از [[سیدمهدی هاشمی]] و حمایت از منافقانی که با جمهوری اسلامی وارد [[جنگ مسلحانه]] شده‌اند، تصریح کرد وی صلاحیت و مشروعیت رهبری آینده نظام را از دست داده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰–۳۳۲.</ref> ایشان به واسطه سیداحمد خمینی از خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی خواست نامه یادشده را در قم به منتظری برسانند و همچنین مجلس خبرگان تشکیل شود و دربارهٔ برکناری منتظری تصمیم‌گیری کنند. ایشان اصرار داشت این نامه از رسانه‌های عمومی پخش شود. [[علی‌اکبر مشکینی|مشکینی]]، خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی و [[ابراهیم امینی]] شبانه برای مذاکره دراین‌باره با امام‌خمینی به [[جماران]] رفتند و خامنه‌ای و هاشمی دربارهٔ ضرورت حفظ منتظری صحبت کردند که امام‌خمینی با قاطعیت آن را رد کرد. ایشان پیشنهاد تعدیل لحن نامه و نیز عدم پخش آن از صدا و سیما را نیز نپذیرفت که به گریه‌کردن هاشمی رفسنجانی نیز انجامید؛ ولی دربارهٔ اینکه نامه را دیگری ببرد موافقت کرد؛ اما آن شب هنگام طلوع فجر امام‌خمینی به هاشمی رفسنجانی خبر داد که نامه از صدا و سیما پخش نمی‌شود.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۱۳؛ هاشمی رفسنجانی، حقیقت‌ها، ۱۱۴؛ هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۸–۱۱۰؛ محمدی ری‌شهری، سنجه، ۲۷۹–۲۸۰.</ref> نامه به دست [[محمدعلی انصاری]] برای منتظری فرستاده شد<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۷۲؛ مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۳۷.</ref> و آن زمان نامه پخش عمومی نشد. | امام‌خمینی در ششم فروردین ۱۳۶۸ در نامه‌ای پس از اشاره به حمایت‌های مداوم منتظری از [[سیدمهدی هاشمی]] و حمایت از منافقانی که با جمهوری اسلامی وارد [[جنگ مسلحانه]] شده‌اند، تصریح کرد وی صلاحیت و مشروعیت رهبری آینده نظام را از دست داده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰–۳۳۲.</ref> ایشان به واسطه سیداحمد خمینی از خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی خواست نامه یادشده را در قم به منتظری برسانند و همچنین مجلس خبرگان تشکیل شود و دربارهٔ برکناری منتظری تصمیم‌گیری کنند. ایشان اصرار داشت این نامه از رسانه‌های عمومی پخش شود. [[علی‌اکبر مشکینی|مشکینی]]، خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی و [[ابراهیم امینی]] شبانه برای مذاکره دراین‌باره با امام‌خمینی به [[جماران]] رفتند و خامنه‌ای و هاشمی دربارهٔ ضرورت حفظ منتظری صحبت کردند که امام‌خمینی با قاطعیت آن را رد کرد. ایشان پیشنهاد تعدیل لحن نامه و نیز عدم پخش آن از صدا و سیما را نیز نپذیرفت که به گریه‌کردن هاشمی رفسنجانی نیز انجامید؛ ولی دربارهٔ اینکه نامه را دیگری ببرد موافقت کرد؛ اما آن شب هنگام طلوع فجر امام‌خمینی به هاشمی رفسنجانی خبر داد که نامه از صدا و سیما پخش نمی‌شود.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۱۳؛ هاشمی رفسنجانی، حقیقت‌ها، ۱۱۴؛ هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۸–۱۱۰؛ محمدی ری‌شهری، سنجه، ۲۷۹–۲۸۰.</ref> نامه به دست [[محمدعلی انصاری]] برای منتظری فرستاده شد<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۷۲؛ مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۳۷.</ref> و آن زمان نامه پخش عمومی نشد. | ||
منتظری در هفتم فروردین ۱۳۶۸ در پاسخ نامه امام‌خمینی ضمن تشکر از راهنمایی‌های ایشان اطمینان داد که چون گذشته سربازی فداکار و مطیع رهبری و در خدمت [[اسلام]] و [[انقلاب اسلامی]] خواهد بود و یادآور شد خود نیز از آغاز با قائم‌مقام رهبری خود مخالف بوده‌است و آمادگی خود را برای استعفا از این منصب اعلام کرد و از امام‌خمینی خواست که به خبرگان رهبری دستور دهد مقدمات آن را آماده سازد تا وی بتواند فارغ از مسئولیت‌ها به وظایف علمی خود در [[حوزه‌های علمیه|حوزه]] مشغول باشد و ضعف‌های پیش‌آمده که لازمه وجودی هر انسانی است، در سایه رهبری ایشان از میان برود. وی در ادامه به هواداران خود یادآور شد خواست رهبری و خبرگان بر اساس مصلحت بوده‌است و هشدار داد مبادا کسانی به بهانه حمایت از وی کاری انجام دهند یا کلمه‌ای ناگوار بر زبان بیاورند.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۳–۳۳۴</ref> | منتظری در هفتم فروردین ۱۳۶۸ در پاسخ نامه امام‌خمینی ضمن تشکر از راهنمایی‌های ایشان اطمینان داد که چون گذشته سربازی فداکار و مطیع رهبری و در خدمت [[اسلام]] و [[انقلاب اسلامی]] خواهد بود و یادآور شد خود نیز از آغاز با قائم‌مقام رهبری خود مخالف بوده‌است و آمادگی خود را برای استعفا از این منصب اعلام کرد و از امام‌خمینی خواست که به خبرگان رهبری دستور دهد مقدمات آن را آماده سازد تا وی بتواند فارغ از مسئولیت‌ها به وظایف علمی خود در [[حوزه‌های علمیه|حوزه]] مشغول باشد و ضعف‌های پیش‌آمده که لازمه وجودی هر انسانی است، در سایه رهبری ایشان از میان برود. وی در ادامه به هواداران خود یادآور شد خواست رهبری و خبرگان بر اساس مصلحت بوده‌است و هشدار داد مبادا کسانی به بهانه حمایت از وی کاری انجام دهند یا کلمه‌ای ناگوار بر زبان بیاورند.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۳–۳۳۴</ref> | ||
[[پرونده:قائم مقام رهبری2.jpg|بندانگشتی]] | |||
امام‌خمینی در هشتم فروردین در پاسخ به منتظری یادآور شد همان‌گونه که وی نوشته‌است رهبری نظام جمهوری اسلامی مسئولیت سنگین و خطیری است که بیش از طاقت وی می‌خواهد؛ به همین جهت هر دو از آغاز با انتخاب وی مخالف بوده‌اند؛ ولی [[مجلس خبرگان رهبری|خبرگان]] به این نتیجه رسیده بودند و ایشان نمی‌خواست در محدوده قانونی آنان دخالت کند. سپس از اینکه منتظری آمادگی‌نداشتن خود را برای پست قائم‌مقامی رهبری اعلام کرده، پس از قبول برای استعفا تشکر کرد و در ادامه یادآور شد برای اینکه اشتباهات گذشته تکرار نشود، بیت خود را از افراد ناصالح پاک و از رفت و آمد مخالفان نظام که به اسم علاقه به اسلام و جمهوری اسلامی خود را جا می‌زنند، جلوگیری کند و صلاح منتظری را در این دید که [[مردم]] و نظام از نظریات او استفاده کنند و از وی خواست که از حرف‌های رادیوهای [[بیگانه]] متأثر نباشد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۴–۳۳۵.</ref> ایشان در ادامه نامه از [[طلاب]]، [[ائمه جمعه]] و جماعات، روزنامه‌ها، [[رادیو]] و [[تلویزیون]] خواست این قضیه را برای مردم روشن کنند که در اسلام مصلحت نظام از مسائلی است که مقدم بر هر چیز است و همه باید تابع آن باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۵.</ref> نامه‌های متقابل منتظری و امام‌خمینی، در جامعه، استعفای توأم با [[عزل منتظری]] از سوی امام‌خمینی دانسته شد.<ref>روحانی، تاملاتی تاریخی در علل و انگیزه‌های پیدایش جریان آقای منتظری (12)، ۲۳۸.</ref> به گفته سیداحمد خمینی، امام‌خمینی پس از کنارگذاشتن قائم‌مقامِ خود ظرف چند ساعت چندین بار گریست و گفت لحظه‌ای از این واقعه غافل نبوده و برای حفظ نظام ناگزیر از کنارگذاشتنِ منتظری شده‌است.<ref>خمینی، رنجنامه، ۱۴–۱۵.</ref> | امام‌خمینی در هشتم فروردین در پاسخ به منتظری یادآور شد همان‌گونه که وی نوشته‌است رهبری نظام جمهوری اسلامی مسئولیت سنگین و خطیری است که بیش از طاقت وی می‌خواهد؛ به همین جهت هر دو از آغاز با انتخاب وی مخالف بوده‌اند؛ ولی [[مجلس خبرگان رهبری|خبرگان]] به این نتیجه رسیده بودند و ایشان نمی‌خواست در محدوده قانونی آنان دخالت کند. سپس از اینکه منتظری آمادگی‌نداشتن خود را برای پست قائم‌مقامی رهبری اعلام کرده، پس از قبول برای استعفا تشکر کرد و در ادامه یادآور شد برای اینکه اشتباهات گذشته تکرار نشود، بیت خود را از افراد ناصالح پاک و از رفت و آمد مخالفان نظام که به اسم علاقه به اسلام و جمهوری اسلامی خود را جا می‌زنند، جلوگیری کند و صلاح منتظری را در این دید که [[مردم]] و نظام از نظریات او استفاده کنند و از وی خواست که از حرف‌های رادیوهای [[بیگانه]] متأثر نباشد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۴–۳۳۵.</ref> ایشان در ادامه نامه از [[طلاب]]، [[ائمه جمعه]] و جماعات، روزنامه‌ها، [[رادیو]] و [[تلویزیون]] خواست این قضیه را برای مردم روشن کنند که در اسلام مصلحت نظام از مسائلی است که مقدم بر هر چیز است و همه باید تابع آن باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۵.</ref> نامه‌های متقابل منتظری و امام‌خمینی، در جامعه، استعفای توأم با [[عزل منتظری]] از سوی امام‌خمینی دانسته شد.<ref>روحانی، تاملاتی تاریخی در علل و انگیزه‌های پیدایش جریان آقای منتظری (12)، ۲۳۸.</ref> به گفته سیداحمد خمینی، امام‌خمینی پس از کنارگذاشتن قائم‌مقامِ خود ظرف چند ساعت چندین بار گریست و گفت لحظه‌ای از این واقعه غافل نبوده و برای حفظ نظام ناگزیر از کنارگذاشتنِ منتظری شده‌است.<ref>خمینی، رنجنامه، ۱۴–۱۵.</ref> | ||
:{{ببینید|حفظ نظام}} | :{{ببینید|حفظ نظام}} | ||
| خط ۸۵: | خط ۹۲: | ||
=== نفوذ هاشمی و مخالفان نظام === | === نفوذ هاشمی و مخالفان نظام === | ||
امام‌خمینی یکی از نقاط ضعف منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری را رسوخ و نفوذ سیدمهدی هاشمی و جریان وابسته به وی و نیز نفوذ افراد و گروه‌های منحرف و مخالف نظام در بیت منتظری شمرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰–۳۳۱ و ۳۳۴–۳۳۵.</ref> هاشمی ـ از نزدیکان منتظری و برادر داماد وی [[سیدهادی هاشمی]] ـ از پیش از انقلاب اسلامی، متهم به تندروی و قتل افراد بی‌گناه بود.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، ۲/۱۳۳–۱۳۵.</ref> نخستین هشدار امام‌خمینی به منتظری برای پاکسازی بیت خود از اشخاص منحرف پیش از قائم‌مقامی وی بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۶–۷؛ محمدی ری‌شهری، سنجه، ۴۷.</ref> یاران امام‌خمینی نیز نگران این مسئله بودند؛ ازجمله پس از انتخاب منتظری برای رهبری آینده، نگرانی خبرگان از بیت منتظری، به او منتقل شد. مشکینی در نامه‌ای خطاب به وی ضمن ابراز ارادت به او، دربارهٔ بیت و برخی از حواشی و محصورشدن او در میان افراد خاص ابراز نگرانی کرد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۲۱–۹۲۴.</ref> سیداحمد خمینی نیز در نامه‌ای به منتظری دربارهٔ سوء استفاده اطرافیان از دفتر و خود ایشان هشدار داد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۳۰–۹۳۵.</ref> چهار ماه پیش از بازداشت هاشمی، امام‌خمینی به واسطه [[سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی]] امام‌جمعه اصفهان به منتظری پیام داد و اخراج نفوذی‌ها ازجمله هاشمی از دفتر و بیت را خواستار شد که وی نه تنها توجه نکرد، بلکه به طاهری که از علاقه‌مندان بسیار جدی منتظری بود، غضب کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، سنجه، ۵۷–۵۸؛ خمینی، کیهان.</ref> امام‌خمینی چندین بار دیگر با افراد گوناگون ازجمله فرزند خود سیداحمد خمینی، [[سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها]] و [[سران قوای سه‌گانه]] از منتظری خواست که بیت خود را پاکسازی و هاشمی را بیرون کند که فایده‌ای نبخشید.<ref>خمینی، کیهان؛ مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۴۵–۳۴۶.</ref> [[مهدی کروبی]]، [[سیدمهدی امام‌جمارانی]] و [[سیدحمید روحانی]] نیز در نامه‌ای مفصل به منتظری اعلام کردند تا منابع خبری و تشکیلات وی اصلاح نشود، هیچ کاری دربارهٔ ایشان ثمربخش نخواهد بود.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۱۲۵۲–۱۲۶۰؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین | امام‌خمینی یکی از نقاط ضعف منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری را رسوخ و نفوذ سیدمهدی هاشمی و جریان وابسته به وی و نیز نفوذ افراد و گروه‌های منحرف و مخالف نظام در بیت منتظری شمرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰–۳۳۱ و ۳۳۴–۳۳۵.</ref> هاشمی ـ از نزدیکان منتظری و برادر داماد وی [[سیدهادی هاشمی]] ـ از پیش از انقلاب اسلامی، متهم به تندروی و قتل افراد بی‌گناه بود.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، ۲/۱۳۳–۱۳۵.</ref> نخستین هشدار امام‌خمینی به منتظری برای پاکسازی بیت خود از اشخاص منحرف پیش از قائم‌مقامی وی بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۶–۷؛ محمدی ری‌شهری، سنجه، ۴۷.</ref> یاران امام‌خمینی نیز نگران این مسئله بودند؛ ازجمله پس از انتخاب منتظری برای رهبری آینده، نگرانی خبرگان از بیت منتظری، به او منتقل شد. مشکینی در نامه‌ای خطاب به وی ضمن ابراز ارادت به او، دربارهٔ بیت و برخی از حواشی و محصورشدن او در میان افراد خاص ابراز نگرانی کرد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۲۱–۹۲۴.</ref> سیداحمد خمینی نیز در نامه‌ای به منتظری دربارهٔ سوء استفاده اطرافیان از دفتر و خود ایشان هشدار داد.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۹۳۰–۹۳۵.</ref> چهار ماه پیش از بازداشت هاشمی، امام‌خمینی به واسطه [[سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی]] امام‌جمعه اصفهان به منتظری پیام داد و اخراج نفوذی‌ها ازجمله هاشمی از دفتر و بیت را خواستار شد که وی نه تنها توجه نکرد، بلکه به طاهری که از علاقه‌مندان بسیار جدی منتظری بود، غضب کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، سنجه، ۵۷–۵۸؛ خمینی، کیهان.</ref> امام‌خمینی چندین بار دیگر با افراد گوناگون ازجمله فرزند خود سیداحمد خمینی، [[سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها]] و [[سران قوای سه‌گانه]] از منتظری خواست که بیت خود را پاکسازی و هاشمی را بیرون کند که فایده‌ای نبخشید.<ref>خمینی، کیهان؛ مؤسسه اندیشه اسلامی، امام‌خمینی، رهبری و مسئله قائم‌مقامی، ۳۴۵–۳۴۶.</ref> [[مهدی کروبی]]، [[سیدمهدی امام‌جمارانی]] و [[سیدحمید روحانی]] نیز در نامه‌ای مفصل به منتظری اعلام کردند تا منابع خبری و تشکیلات وی اصلاح نشود، هیچ کاری دربارهٔ ایشان ثمربخش نخواهد بود.<ref>منتظری، خاطرات، ۲/۱۲۵۲–۱۲۶۰؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۵–۸۸.</ref> دیگران ازجمله [[محمدمهدی ربانی املشی]] نیز که از خویشان منتظری (پدر همسر محمد منتظری) بود تلاش کرد مانع این گروه در تحریک منتظری شود اما نتوانست و آنان به او میدان نمی‌دادند و خودشان نزدیک‌تر بودند<ref>هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۶.</ref> و حتی برای دوربودن هاشمی از دفتر منتظری، پیشنهاد سفارت وی در یکی از کشورها داده شد و نپذیرفتند.<ref>هاشمی رفسنجانی، صلح و توسعه، ۱۰۷.</ref> | ||
حضور و نفوذ افراد یادشده به‌ویژه هاشمی موجب بدبینی منتظری به مسئولان نظام<ref>خمینی، رنجنامه، ۲۴؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین | حضور و نفوذ افراد یادشده به‌ویژه هاشمی موجب بدبینی منتظری به مسئولان نظام<ref>خمینی، رنجنامه، ۲۴؛ روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۶–۸۷.</ref> و تکروی او<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۳۵۹.</ref> شد و باعث شد وی به جای افراد منافق و محارب، به نهادهای انقلابی ازجمله [[دادگاه‌های انقلاب]] و چهره‌های مؤمن و متعهد نظام به‌شدت اعتراض کند.<ref>روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۶–۸۷.</ref> امام‌خمینی افزون بر هاشمی، از منافقان و لیبرال‌ها که با بیت ارتباط داشتند و اهداف خود را تعقیب می‌کردند، یاد کرده و از وی راندن آنان را خواسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۰ و ۳۳۴–۳۳۵.</ref> | ||
سیدمهدی هاشمی در۲۰/۷/۱۳۶۵، به اتهام آدم‌ربایی و قتل، پیش و پس از پیروزی انقلاب، بازداشت و در چند جلسه محاکمه شد.<ref>محمدی ری‌شهری، خاطرات سیاسی، ۵۳–۵۵.</ref> ({{ببینید|متن=ببینید|سیدمهدی هاشمی}}) او در مصاحبه‌ای تلویزیونی به جرم خود اعتراف کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۷۰۰–۷۱۱.</ref> پس از اعترافات وی، منتظری در ۲۲ آذر در نامه‌ای ضمن تشکر از مواضع مدبرانه و برخورد قاطع امام‌خمینی، از ایشان درخواست کرد بدون اغماض به جرم‌های گروه هاشمی رسیدگی شود.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۳۷۳.</ref> سرانجام هاشمی در مرداد ۱۳۶۶ به جرم قتل و آدم‌ربایی و دیگر جرم‌ها به اعدام محکوم و این حکم دربارهٔ او اجرا شد؛<ref>جمهوری اسلامی، ۷/۷/۱۳۶۶، ۱ و ۲.</ref> اما منتظری ماجرای هاشمی را بهانه‌ای برای سرکوبی نیروهای خوب دانسته‌است<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۰.</ref> و در توجیه قتل [[سیدابوالحسن شمس‌آبادی]] وکیل [[سیدابوالقاسم خویی]] در [[اصفهان]]، در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب، به دست عوامل هاشمی، آن را اقدامی نه از سر عمد بلکه هدف اقدام‌کنندگان را گوشمالی‌دادن و ترساندن شمس‌آبادی دانسته‌است؛ زیرا به گفته وی شمس‌آبادی به نظر آنان با امام‌خمینی و یاران ایشان مخالف بوده و علیه آنان تبلیغات می‌کرده‌است و برخلاف میل آنان به قتل رسیده‌است.<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۴.</ref> | سیدمهدی هاشمی در۲۰/۷/۱۳۶۵، به اتهام آدم‌ربایی و قتل، پیش و پس از پیروزی انقلاب، بازداشت و در چند جلسه محاکمه شد.<ref>محمدی ری‌شهری، خاطرات سیاسی، ۵۳–۵۵.</ref> ({{ببینید|متن=ببینید|سیدمهدی هاشمی}}) او در مصاحبه‌ای تلویزیونی به جرم خود اعتراف کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۷۰۰–۷۱۱.</ref> پس از اعترافات وی، منتظری در ۲۲ آذر در نامه‌ای ضمن تشکر از مواضع مدبرانه و برخورد قاطع امام‌خمینی، از ایشان درخواست کرد بدون اغماض به جرم‌های گروه هاشمی رسیدگی شود.<ref>هاشمی رفسنجانی، اوج دفاع، ۳۷۳.</ref> سرانجام هاشمی در مرداد ۱۳۶۶ به جرم قتل و آدم‌ربایی و دیگر جرم‌ها به اعدام محکوم و این حکم دربارهٔ او اجرا شد؛<ref>جمهوری اسلامی، ۷/۷/۱۳۶۶، ۱ و ۲.</ref> اما منتظری ماجرای هاشمی را بهانه‌ای برای سرکوبی نیروهای خوب دانسته‌است<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۰.</ref> و در توجیه قتل [[سیدابوالحسن شمس‌آبادی]] وکیل [[سیدابوالقاسم خویی]] در [[اصفهان]]، در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب، به دست عوامل هاشمی، آن را اقدامی نه از سر عمد بلکه هدف اقدام‌کنندگان را گوشمالی‌دادن و ترساندن شمس‌آبادی دانسته‌است؛ زیرا به گفته وی شمس‌آبادی به نظر آنان با امام‌خمینی و یاران ایشان مخالف بوده و علیه آنان تبلیغات می‌کرده‌است و برخلاف میل آنان به قتل رسیده‌است.<ref>منتظری، خاطرات، ۱/۶۰۴.</ref> | ||
| خط ۹۷: | خط ۱۰۴: | ||
== بازتاب کناره‌گیری == | == بازتاب کناره‌گیری == | ||
[[پرونده:قائم مقام رهبری4.jpg|بندانگشتی]] | |||
پس از کناره‌گیری منتظری برخی پرسش‌ها و شبهه‌ها برای برخی از نمایندگان [[مجلس شورای اسلامی]] و نیروهای وفادار به امام‌خمینی و انقلاب اسلامی پدید آمد. امام‌خمینی در نامه‌ای در ۲۶ فروردین ۱۳۶۸ به نمایندگان مجلس و وزیران دولت یادآور شد که بیش از دو سال در اعلامیه‌ها و پیغام‌ها تلاش کرده که قضیه به اینجا ختم نشود؛ ولی متأسفانه موفق نشده‌است و از سوی دیگر، وظیفه شرعی اقتضا می‌کرد تا تصمیم لازم را برای حفظ نظام و اسلام بگیرد و با دلی پرخون، حاصل عمر خود را برای مصلحت نظام و اسلام کنار بگذارد. امام‌خمینی اضافه کرد دفاع از اسلام و نظام شوخی‌بردار نیست و در صورت سرپیچی، هر کس در هر موقعیت، بی‌درنگ به مردم معرفی خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۵۰.</ref> | پس از کناره‌گیری منتظری برخی پرسش‌ها و شبهه‌ها برای برخی از نمایندگان [[مجلس شورای اسلامی]] و نیروهای وفادار به امام‌خمینی و انقلاب اسلامی پدید آمد. امام‌خمینی در نامه‌ای در ۲۶ فروردین ۱۳۶۸ به نمایندگان مجلس و وزیران دولت یادآور شد که بیش از دو سال در اعلامیه‌ها و پیغام‌ها تلاش کرده که قضیه به اینجا ختم نشود؛ ولی متأسفانه موفق نشده‌است و از سوی دیگر، وظیفه شرعی اقتضا می‌کرد تا تصمیم لازم را برای حفظ نظام و اسلام بگیرد و با دلی پرخون، حاصل عمر خود را برای مصلحت نظام و اسلام کنار بگذارد. امام‌خمینی اضافه کرد دفاع از اسلام و نظام شوخی‌بردار نیست و در صورت سرپیچی، هر کس در هر موقعیت، بی‌درنگ به مردم معرفی خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۵۰.</ref> | ||
:{{ببینید|حفظ نظام}} | :{{ببینید|حفظ نظام}} | ||
پس از کناره‌گیری قائم‌مقام رهبری، در زادگاه او [[نجف‌آباد]] برخی از تحرکات غیرقانونی انجام شد. عده‌ای برای اعتراض، مردم را به [[تظاهرات]] و [[تحصن]] دعوت کردند و مانع بازشدن مغازه‌ها شدند و افرادی به خانه [[عباس ایزدی]] نماینده مجلس خبرگان رفتند و کتابخانه وی را آتش زدند که در نهایت با اعزام [[قربانعلی دری نجف‌آبادی]] به نمایندگی از منتظری و درایت [[احمد کاظمی]] فرمانده نیروی هوایی وقت سپاه پاسداران، شهر آرام شد.<ref>دری نجف‌آبادی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دری نجف‌آبادی، ۲۳۶–۲۳۷.</ref> همچنین استعفای منتظری در گزارش‌های خبریِ جهان بازتاب یافت. رسانه‌های غربی سعی کردند او را چهره‌ای معتدل، آزادی‌خواه و چهره امام‌خمینی را خشن ترسیم کنند و کناره‌گیری وی را غلبه خشونت و رادیکالیسم بر اعتدال تفسیر کنند.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۵۹ و ۶۳؛ جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، ۱۰/۱/۱۳۶۸، ۹.</ref> | پس از کناره‌گیری قائم‌مقام رهبری، در زادگاه او [[نجف‌آباد]] برخی از تحرکات غیرقانونی انجام شد. عده‌ای برای اعتراض، مردم را به [[تظاهرات]] و [[تحصن]] دعوت کردند و مانع بازشدن مغازه‌ها شدند و افرادی به خانه [[عباس ایزدی]] نماینده مجلس خبرگان رفتند و کتابخانه وی را آتش زدند که در نهایت با اعزام [[قربانعلی دری نجف‌آبادی]] به نمایندگی از منتظری و درایت [[احمد کاظمی]] فرمانده نیروی هوایی وقت سپاه پاسداران، شهر آرام شد.<ref>دری نجف‌آبادی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دری نجف‌آبادی، ۲۳۶–۲۳۷.</ref> همچنین استعفای منتظری در گزارش‌های خبریِ جهان بازتاب یافت. رسانه‌های غربی سعی کردند او را چهره‌ای معتدل، آزادی‌خواه و چهره امام‌خمینی را خشن ترسیم کنند و کناره‌گیری وی را غلبه خشونت و رادیکالیسم بر اعتدال تفسیر کنند.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۵۹ و ۶۳؛ جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، ۱۰/۱/۱۳۶۸، ۹.</ref> | ||
هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس در جلسه ۲۰ فروردین ۱۳۶۸ دراین‌باره برای نمایندگان به‌طور مشروح سخن گفت و وجود اختلاف در حاکمیت نظام را نفی کرد و [[مصلحت]] نظام را در استعفای منتظری از قائم‌مقامی دانست و تأکید کرد مردم و خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی تابع امام‌خمینی‌اند و مشکلی در میان نیست.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۷۸–۷۹.</ref> [[مجمع روحانیون مبارز]] با صدور بیانیه‌ای مشروح در ۲۸/۱/۱۳۶۸ ضمن حمایت از امام‌خمینی به خطر نفوذ دشمن در نهادها و بیت شخصیت‌ها هشدار داد و نفوذ سیدمهدی هاشمی و دست‌اندرکارانِ وی را از علت‌های جدایی منتظری از [[نظام جمهوری اسلامی]] شمرد.<ref>روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین | هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس در جلسه ۲۰ فروردین ۱۳۶۸ دراین‌باره برای نمایندگان به‌طور مشروح سخن گفت و وجود اختلاف در حاکمیت نظام را نفی کرد و [[مصلحت]] نظام را در استعفای منتظری از قائم‌مقامی دانست و تأکید کرد مردم و خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی تابع امام‌خمینی‌اند و مشکلی در میان نیست.<ref>هاشمی رفسنجانی، بازسازی، ۷۸–۷۹.</ref> [[مجمع روحانیون مبارز]] با صدور بیانیه‌ای مشروح در ۲۸/۱/۱۳۶۸ ضمن حمایت از امام‌خمینی به خطر نفوذ دشمن در نهادها و بیت شخصیت‌ها هشدار داد و نفوذ سیدمهدی هاشمی و دست‌اندرکارانِ وی را از علت‌های جدایی منتظری از [[نظام جمهوری اسلامی]] شمرد.<ref>روحانیون مبارز تهران، مجموعه بیانیه‌های روحانیون مبارز تهران از فروردین ۱۳۶۷ تا خرداد ۱۳۶۹، ۸۵–۸۸.</ref> گزارش نصب و برکناری قائم‌مقام رهبری در قالب [[رنجنامه]] به قلم سیداحمد خمینی خطاب به منتظری منتشر شد و روزنامه‌ها آن را بازتاب دادند و بعدها [[محمد محمدی ری‌شهری]] وزیر اطلاعات و متصدی پرونده هاشمی نیز در دو کتاب سنجه انصاف و خاطره‌ها ماجرا را شرح داد. در برابر، منتظری و برخی از طرفداران او با نگارش خاطرات و پاسخ به رنجنامه از او دفاع کردند. | ||
== فرجام == | == فرجام == | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۶۱: | ||
* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۸، بازسازی و سازندگی، به اهتمام علی لاهوتی، دفتر نشر معارف انقلاب، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۱ش. | * هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۸، بازسازی و سازندگی، به اهتمام علی لاهوتی، دفتر نشر معارف انقلاب، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۱ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
محمدصادق | ==پیوند به بیرون== | ||
* محمدصادق مزینانی، [https://books.khomeini.ir/books/10008/81/ قائم مقام رهبری]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۸، ص۸۱–۹۸. | |||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های جلد هشتم دانشنامه امام‌خمینی]] | ||
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | |||
[[رده:رویدادهای بعد از انقلاب]] | |||
[[رده:تصمیمات سیاسی امام‌خمینی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||