۲۱٬۱۴۹
ویرایش
ابرابزار
جز (Shams صفحهٔ محمدبن‌علی (امام جواد(ع)) را به امام جواد(ع) که تغییرمسیر بود منتقل کرد) |
(ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''محمدبن‌علی''' یا | '''محمدبن‌علی''' یا '''امام‌جواد (ع)''' امام نهم شیعیان. | ||
== زندگینامه امام نهم (ع) == | |||
امام ابوجعفر ثانی محمدبن‌علی (ع) ملقب به ابن‌الرضا<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۹۴؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۳۸۸.</ref> جواد و تقیّ، نهمین پیشوای معصوم شیعیان است.<ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۹۶؛ اربلی، کشف الغمه، ۳/۱۳۵–۱۳۷؛ مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۱ و ۱۲–۱۳.</ref> پدر ایشان [[امام‌علی‌بن‌موسی الرضا(ع)]] است<ref>مقاله علی‌بن‌موسی، امام‌رضا (ع).</ref> و مادر ایشان به نام‌های ریحانه، سکینه،<ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۹۶.</ref> سبیکه و خیزران خوانده شده و گفته شده وی از خاندان ماریه قبطیه از همسران پیامبر اکرم (ص) بوده‌است<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۹۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۳/۱۳۵ و ۱۳۷؛ مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۱–۲.</ref> و فاضل‌ترین بانوی زمان خود بود.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۱۶.</ref> امام‌جواد (ع) در رجب (دهم رجب) یا رمضان سال ۱۹۵ هجری در مدینه زاده شد<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۹۲؛ مفید، الارشاد، ۲/۲۷۳؛ طوسی، مصباح المتهجد، ۲/۸۰۵.</ref> و هفت سال و چند ماه زمان حیات پدر خود را درک کرد<ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۹۴.</ref> دوران [[امامت]] ایشان که در خردسالی به امامت رسید، نزدیک به نوزده سال بود<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۹۷.</ref> در دوران امامت با [[مأمون]] (۱۹۳–۲۱۸ق) و [[معتصم عباسی]] (۲۱۸–۲۲۷)<ref>طبرسی، فضل‌بن‌حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۲/۹۱.</ref> معاصر بود و مأمون ایشان را در سال ۲۰۲ پس از [[شهادت]] امام‌رضا (ع)، از مدینه به [[بغداد]] مرکز خلافت [[عباسیان]] منتقل کرد<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۲۰–۲۲۲؛ طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۹۱؛ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۸۹.</ref> | |||
== جایگاه و ویژگی‌ها == | |||
[[پیامبر اکرم(ص)]] به امامت همه [[امامان دوازده‌گانه شیعه]] ازجمله امام‌جواد (ع) تصریح کرده‌است.<ref>طبرسی، فضل‌بن‌حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۲/۱۸۲؛ مجلسی، بحار الانوار، ۲۳/۲۸۹.</ref> امام‌رضا (ع) نیز فرزند خود امام‌جواد (ع) را پس از خود امام و حجت خداوند بر مردم به یاران معرفی<ref>کلینی، الکافی، ۱/۳۲۰–۳۲۳؛ طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۸۸؛ مجلسی، ۵۰/۱۸.</ref> و امامت ایشان را در کودکی با نبوت [[عیسی‌بن‌مریم(ع)]] در کودکی مقایسه کرد<ref>کلینی، الکافی، ۱/۳۲۱؛ طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۸۸؛ مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۳۷).</ref> همچنین آن حضرت را مانند [[موسی‌بن‌عمران(ع)]] در مبارزه با طاغوت‌ها شمرد<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۱۶.</ref> و با برکت‌ترین مولود برای [[شیعه]] دانست.<ref>کلینی، الکافی، ۱/۳۲۱.</ref> سن کم امام‌جواد (ع) پس از شهادت امام‌رضا (ع) موجب شد عده‌ای از شیعیان، دربارهٔ امامت ایشان تردید کنند و به چاره‌جویی برخیزند. آنان با رفتن نزد عبدالله‌بن‌موسی، عموی امام‌جواد (ع) و نیافتن پاسخ پرسش‌های خود، او را رها کردند و سرانجام برای آزمودن و نیز استفاده از امام‌جواد (ع) و حل مشکلات خود نزد ایشان گرد آمدند و حضرت به پرسش‌ها و مشکلات علمی و کلامی و فقهی آنان پاسخ داد و به‌ویژه شبهه‌های آنان دربارهٔ امامت خویش را برطرف کرد؛<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۲۰–۲۲۳؛ مفید، الاختصاص، ۱۰۲؛ مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۸۵–۹۱ و ۹۹–۱۰۰.</ref> چنان‌که حضرت در حضور هشتاد تن از فقها و ازجمله علمای بغداد و دیگر شهرها به پرسش‌های دشوار مردم در مسائل مختلف دینی پاسخ داد<ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۸۸–۳۸۹.</ref> | |||
امام‌جواد(ع) | مأمون عباسی شیفته علم و فضل امام‌جواد (ع) بود و ایشان را افقه و اعلم به کتاب و سنت از دیگران می‌شمرد<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۴۵۱.</ref> و با کمی سن ایشان را در علم و حکمت و ادب و خرد با مشایخ روزگارخود برابر می‌شمرد و در مجلسی که یحیی‌بن‌اکثم قاضی‌القضات حکومت عباسی، در حضور عده‌ای از علمای اسلام در بغداد با ایشان ترتیب داد، مراتب فضل و دانش و آگاهی آن حضرت بر همگان روشن شد.<ref>مفید، الارشاد، ۲/۲۸۱–۲۸۶؛ طبری امامی، دلائل الامامه، ۳۹۱–۳۹۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۷۵–۷۸.</ref> | ||
امام‌خمینی، | امام‌خمینی، امام‌محمدبن‌علی (ع) را از امامان دوازده‌گانه و حجت خدا بر مردم و از پیشوایان هدایت‌کننده شمرده‌است.<ref>امام خمینی، تعلیقه عروه، ۲۲۴؛ امام خمینی، توضیح المسائل، ۹۸.</ref> ایشان با استناد به روایات<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۲۴/۲۳۹.</ref> روز چهارشنبه را متعلق به امام‌جواد (ع) شمرده و سزاوار دانسته‌است در [[تعقیب نماز صبح]] برای در امان‌ماندن از [[شیطان]] و [[نفس اماره]] به این امام تقرب جسته شود و برای قبول عبادت‌های ناقص به آن وجود مقدس شفاعت جسته شود.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۷۹.</ref> | ||
امام‌جواد(ع) برای اداره امور دینی شیعیان در مناطق گوناگون جهان اسلام ازجمله بغداد، کوفه، اهواز، همدان، قم، ری، سیستان دارای وکیل بود <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/ | امام‌جواد (ع) در مکارم اخلاق ممتاز و از کودکی دارای کمالات و اعتماد به نفس بود.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۲۳–۲۲۴؛ اربلی، کشف الغمه، ۳/۱۵۳–۱۵۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۱۰۸.</ref> مردم امام‌جواد (ع) را به [[عبادت]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۹۵/۲۱۵.</ref> پارسایی و شایستگی<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۹۲.</ref> می‌شناختند و دانش و پرهیزکاری و زهد و بخشندگیِ ایشان را همانند پدر ایشان شمرده‌اند.<ref>سبط‌بن‌جوزی، تذکره الخواص من الامهٔ من ذکر خصائص الائمه، ۳۲۱.</ref> امام‌جواد (ع) در حد توان به مشکلات مردم به‌ویژه درماندگان رسیدگی می‌کرد<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۴۴.</ref> و برای حل گرفتاری‌های مردم از شیعیانِ دارای نفوذ اجتماعی کمک می‌گرفت و نامه ایشان به حسین‌بن‌عبدالله نیشابوری کارگزار سیستان دربارهٔ کمک به یکی از نیازمندان، از آن جمله است.<ref>کلینی، الکافی، ۵/۱۱۱؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ۶/۳۳۴–۳۳۵.</ref> | ||
امام‌خمینی، امام‌جواد (ع) را از امامان نیکوکار و افراد خیراندیش شمرده‌است<ref>امام خمینی، تعلیقه عروه، ۲۲۴.</ref> و این روایت<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۱۰۲.</ref> را یادآور شده‌است که امام‌رضا (ع) به فرزند خود سفارش کرد خود را در معرض دیدار با فقرا قرار دهد و اطرافیان مانع از انفاق ایشان به نیازمندان نشوند؛<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۴۹۳.</ref> چنان‌که ایشان در اشعار خود در ستایش از [[امام زمان(ع)]] ایشان را وارث ویژگی، تقوا و بزرگی امام‌جواد (ع) دانسته‌است<ref>امام خمینی، دیوان امام، ۲۷۶.</ref> و در جای دیگر از حضرت جواد (ع) به نور ساطع و بلند یاد کرده‌است و بر وی و پدران و فرزندانِ برگزیده ایشان درود فرستاده‌است.<ref>امام خمینی، معتمد الاصول، ۲/۴۱۹.</ref> | |||
== دوران امامت == | |||
امام‌جواد (ع) پس از [[شهادت]] امام‌رضا (ع) به‌رغم سن کم خود به رهبری و هدایت شیعیان رسید. از زندگی راویان به دست می‌آید شیعیان در زمان ایشان در نقاط مختلف جهان اسلام ازجمله مصر<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۳۷.</ref> بغداد<ref>عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۲۷۵.</ref> همدان، کوفه، ری، قم، بصره<ref>عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۲۵۲–۲۶۲.</ref> بُست، سجستان<ref>کلینی، الکافی، ۵/۱۱۱.</ref> [[خراسان]] و مرو<ref>عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۲۵۸.</ref> و اهواز<ref>طوسی، الفهرست، ۵۸.</ref> پراکنده بودند و به‌ویژه در [[بغداد]] شمار زیادی را تشکیل می‌دادند و از اقتدار و شوکت برخوردار بودند<ref>مظفر، تاریخ شیعه، ۱۲۰.</ref> و جمعیت آنان رو به گسترش بود. حضرت جواد (ع) با مردم به‌ویژه شیعیان به روش‌های گوناگون ازجمله دیدار حضوری در مدینه<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۱۱).</ref> و به‌ویژه در [[مسجد پیامبر(ص)]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۱۰۸.</ref> و به وسیله نامه و از طریق وکلا و نمایندگان ارتباط داشت و در ارتقای دانش دینی آنان می‌کوشید<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۴/۱۴۱؛ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۳۳.</ref> ایشان با استفاده از فرصتی که در اختیار داشت افراد نخبه و برجسته بسیاری را در علوم دینی تربیت کرد. شمار راویان از امام‌جواد (ع) را ۱۲۱ تا ۱۳۰ نفر ثبت کرده‌اند<ref>طوسی، الرجال، ۳۷۳–۳۸۰؛ عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۲۴۹–۳۳۲).</ref> [[امام‌خمینی]]، [[علی‌بن‌مهزیار]]<ref>امام خمینی، تنقیح الاصول، ۱/۱۵۴.</ref> ابن‌درید، صاحب الجمهره فی اللغه<ref>امام خمینی، تهذیب الاصول، ۲/۴۲۰.</ref> حسن‌بن‌سعید اهوازی<ref>امام خمینی، مصباح الهدایه، ۱۶.</ref> ابوالقاسم صیقل<ref>امام خمینی، مکاسب، ۱/۷۳–۷۴.</ref> ابراهیم‌بن‌شیبه<ref>امام خمینی، الرسائل العشره، ۷۸.</ref> و ابوالحسن‌بن‌حصین<ref>امام خمینی، الرسائل العشرة، ۲۰۳–۲۰۴.</ref> را از اصحاب امام‌جواد (ع) شمرده‌است. | |||
امام‌جواد (ع) برای اداره امور دینی شیعیان در مناطق گوناگون جهان اسلام ازجمله بغداد، کوفه، اهواز، همدان، قم، ری، سیستان دارای وکیل بود<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۳۷–۳۸؛ حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام‌دوازدهم، ۷۹.</ref> خیران خادم<ref>طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۶۷.</ref> ایوب‌بن‌نوح<ref>طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۴۱.</ref> عبدالعزیز مهتدی<ref>عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۲۹۸.</ref> و ابراهیم‌بن‌محمد همدانی<ref>عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۲۵۱–۲۵۲.</ref> از وکلای آن حضرت بودند و نیز احمدبن‌محمدبن‌ابی‌نصر بزنطی از [[اصحاب اجماع]] از خواص امام‌جواد (ع) بوده‌است<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۷۵.</ref> امام‌جواد (ع) در دفاع از کیان اسلام و قرآن و تفسیر درست کتاب خدا و سیره پیامبر (ص) فعالیت‌های علمی بسیاری از خود به جای گذاشت و به شبهه‌های فکری مردم پاسخ گفته و روایات نبوی (ص) تحریف‌شده را بر آنان آشکار و واقعیت‌ها را بیان کرده‌است<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۸۰–۸۳.</ref> | |||
{{ببینید|رجال}} | {{ببینید|رجال}} | ||
[[امام‌خمینی]] نیز یادآور شده‌است امام‌جواد(ع) عقاید و علوم و معارف اسلام و اهل بیت(ع) را برای مردم بیان می‌کرد و با گفتگوهای شفاهی و از راه مکاتبه به پرسش‌های آنان پاسخ می‌داد<ref>امام خمینی، مکاسب، ۱/ | [[امام‌خمینی]] نیز یادآور شده‌است امام‌جواد (ع) عقاید و علوم و معارف اسلام و اهل بیت (ع) را برای مردم بیان می‌کرد و با گفتگوهای شفاهی و از راه مکاتبه به پرسش‌های آنان پاسخ می‌داد<ref>امام خمینی، مکاسب، ۱/۷۳–۷۴.</ref> و نیز به شیعیان توصیه می‌کرد از کتاب‌های روایی امامان مراقبت کنند<ref>امام خمینی، تنقیح الاصول، ۳/۱۳۰.</ref> ایشان با اشاره به برخی از روایات<ref>کلینی، الکافی، ۱/۸۰–۸۲.</ref> تصویر درست از خداوند و بیان صفات کمال حق‌تعالی برای مردم و به‌دورداشتن خدا از تشبیه به مخلوقات را از بیانات امام‌جواد (ع) بازگو کرده‌است.<ref>امام خمینی، مصباح الهدایه، ۱۶.</ref> حضرت در برابر فرقه مجسِّمه که با برداشت‌های غلط آنان از آیاتی چون «یدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیدیهِمْ»<ref>فتح، ۱۰.</ref> و «الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی»<ref>طه، ۵.</ref> خداوند سبحان را جسم می‌پنداشتند، شیعیان را از نمازگزاردن پشت سر آنان و ادای زکات به آنان منع کرد<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۳/۲۸۳.</ref> ایشان با سران غالیان به‌شدت برخورد می‌کرد، ازجمله ابوالخطاب (محمدبن‌ابی‌زینب) و پیروان او را لعن کرد و به اصحاب خود نیز دستور داد آنان را لعن کنند؛<ref>طوسی، اختیار معرفة الرجال، ۲/۸۱۱.</ref> همچنین قائلان به غیبت [[امام‌موسی کاظم(ع)]]، را نیز مصداق نواصب می‌دانست و شیعیان را از نمازگزاردن در پشت سر آنان منع می‌کرد.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱/۳۷۹؛ عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۱۵۰.</ref> | ||
{{ببینید|علی‌بن‌موسی، امام‌رضا (ع)}} | |||
امام‌خمینی به استناد روایات<ref>کلینی، الکافی، ۱/۴۴۱.</ref> یادآور شده‌است امام نهم (ع) در اختلافات فکری شیعیان ازجمله دربارهٔ ائمه (ع) و حدود اختیارات آنان، راه درست را به آنان می‌نمایانْد و جایگاه [[اهل بیت(ع)]] را نزد خداوند برایشان روشن می‌ساخت و به آنان یادآور می‌شد از راه ائمه (ع) باید پیروی کنند و از راه و رسم آنان نباید تخلف کنند.<ref>امام خمینی، چهل حدیث، ۵۵۱.</ref> ایشان با استناد به روایتی از امام‌جواد (ع)<ref>کلینی، الکافی، ۳/۲۸۲؛ طوسی، الاستبصار ۱/۲۷۴.</ref> در اختلاف شیعیان در وقت [[نماز صبح]]، با تأکید بر ضرورت محسوس‌بودن [[طلوع فجر]]، نور عمودی واقع در افق را معیار فجر ندانسته، بلکه گسترش عرضی نور صبح را علامت طلوع فجر شمرده‌است.<ref>امام خمینی، الرسائل العشره، ۲۰۳–۲۰۴.</ref> | |||
== مناظرات == | |||
از موضوعات قابل توجه در زندگی امام‌جواد (ع)، مناظرات آن حضرت به‌ویژه دربارهٔ مسائل امامت و احکام شرعی بوده‌است. ایشان دراین‌باره گفتگوهایی با شیعیان و نیز بزرگان دیگر مذاهب اسلامی انجام داده‌است؛ ازجمله مناظره با یحیی‌بن‌اکثم، دربارهٔ [[محرمات احرام]] در حج<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۲۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۷۶–۷۷.</ref> و نیز مناظره کلامی دربارهٔ روایات منسوب به پیامبر (ص) در فضایل خلفا که حضرت با استناد به قرآن و سنت مسلم پیامبر (ص)، تحریف و ساختگی‌بودن آن گزارش‌ها را اثبات کرد.<ref>طبرسی، احمد، الاحتجاج، ۲/۴۴۷).</ref> امام‌خمینی دراین‌باره به استناد روایات<ref>عیاشی، تفسیر عیاشی، ۱/۳۱۹؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۴/۴۵۴.</ref> یادآور شده‌است علمای دیگر مذاهب اسلامی بر آن بودند که [[مجازات]] سارق با قطع دست وی از مچ یا آرنج انجام می‌گیرد و امام‌جواد (ع) پاسخ داد که باید (در مرتبه اول) انگشتان وی از مفصل قطع شود. معتصم عباسی از دلیل آن پرسید و حضرت با استشهاد به آیه «وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً»<ref>جن، ۱۸.</ref> و اختصاص مواضع هفتگانه سجده به خدا و روایت «وجوب به‌زمین‌رسیدن هفت موضع در سجده»<ref>(مجلسی، بحار الانوار، ۸۱/۲۰۷)</ref> روشن ساخت که در صورت قطع دست از مچ یا آرنج یا بازو جایی برای به‌زمین‌رسیدن دست باقی نمی‌ماند؛ از این‌رو دست دزد نباید از مچ قطع شود.<ref>الخلل، ۳۱۰.</ref> | |||
== مواضع سیاسی == | |||
امام‌جواد (ع) همانند دیگر [[ائمه(ع)]] و پیروان آنان [[امامت]] و [[رهبری]] و خلافت از [[پیامبر(ص)]] را حق [[امام‌معصوم(ع)]] می‌دانست و دیگر حاکمان را نامشروع می‌شمرد<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۱۰۸؛ ادیب، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ۲۴۶–۲۵۵.</ref> و همواره در راه معرفی ائمه (ع) به مردم و احقاق حقوق آنان تلاش می‌کرد<ref>عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۹۶–۱۰۳.</ref> ایشان درخواست کرد شیعیان واجبات مالی ازجمله [[خمس]] را به ایشان بپردازند<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۳۸۹.</ref> افزون بر آنکه [[خلفای عباسی]] قیام‌های پدید آمده در مناطق شیعه‌نشین چون قیام جعفربن‌داوود قمی در قم<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۶/۴۱۵ و ۴۲۰–۴۲۶.</ref> را بی‌ارتباط با امام‌جواد (ع) نمی‌دانستند؛ به‌ویژه که در میان کشته‌شدگان وکیل ایشان یحیی‌بن‌عمران نیز وجود داشت<ref>حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام‌دوازدهم، ۷۸–۸۰.</ref> و قیام محمدبن‌قاسم در زمان امام‌جواد (ع) که در مرو از حمایت شیعیان برخوردار بود.<ref>مدرسی، امامان شیعه و جنبشهای مکتبی، ۳۰۸–۳۱۲.</ref> مأمون عباسی از جایگاه امامت در میان شیعیان و جایگاه ویژه حضرت به عنوان جانشین امام‌رضا (ع) در میان پیروان اهل بیت (ع) آگاه بود؛ از این‌رو به اقتضای سیاست، به حمایت از آن حضرت تظاهر کرد. وی پس از شهادت امام‌رضا (ع)، امام‌جواد (ع) را در بغداد ساکن کرد و زیر نظر قرار داد<ref>حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام‌دوازدهم، ۸۰؛ عاملی، الحیاة السیاسیه للامام‌الجواد (ع)، ۹۲–۹۵.</ref> و دخترش ام‌الفضل را به ازدواج ایشان درآورد؛<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱/۱۸۲؛ حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام‌دوازدهم، ۸۰.</ref> اما امام‌جواد (ع) مرعوب وی نشد و با تحمل شرایط دشوار توانست نقاب تزویر را از چهره مأمون بزداید و ماهیت وی را برای مردم آشکار سازد.<ref>خامنه‌ای، انسان ۲۵۰ ساله، ۳۸۴.</ref> با همه امکانات ظاهری که برای حضرت در بغداد آماده شده بود، ایشان از فشارهای باطنی آنان رنج می‌برد و آرزو داشت به مدینه برگردد<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۴۸.</ref> ایشان پس از مدتی از توقف در عراق، به سفر [[حج]] رفت و به مدینه بازگشت.<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۶/۴۱۷؛ عطاردی، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، ۵۵.</ref> | |||
== شهادت == | |||
پس از مرگ مأمون، معتصم عباسی، امام جواد (ع) را به بغداد فراخواند<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۳۸۴.</ref> [[معتصم عباسی]] از نظر هوش و ذکاوت به پای مأمون نمی‌رسید؛ از این جهت گروه‌های بسیاری علیه او سر به شورش برداشتند. وی گاه امام‌جواد (ع) را زیر فشار قرار می‌داد و گاه عرصه را برای حضرت باز می‌گذاشت و گاه علما را برای احتجاج با حضرت گرد می‌آورد؛ ولی همه کوشش‌های وی به ابراز منزلت و اظهار کرامت‌های حضرت انجامید؛<ref>مظفر، تاریخ شیعه، ۱۱۹–۱۲۰.</ref> از این‌رو نقشه قتل حضرت را کشید<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۵۰/۳–۷، ۱۷ و ۴۵–۴۶.</ref> امام‌جواد (ع) در ذی‌القعده یا ذی‌الحجه سال ۲۲۰ق<ref>ابن‌ابی‌الثلچ، تاریخ الائمه، ۱۵؛ مفید، الارشاد، ۲/۲۹۵.</ref> به دستور معتصم عباسی به دست جعفربن‌مأمون و ام‌الفضل همسر امام (ع)، مسموم شد و به [[شهادت]] رسید و در مقبره قریش بغداد به خاک سپرده شد<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۲۷؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۴/۳۷۹.</ref> جایی که اینک به [[کاظمین]] شهره است. | |||
امام‌خمینی | تحلیل امام‌خمینی از شهادت امام‌جواد (ع) آن است که پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصوم (ع)، دین را با سیاست و اجتماع در پیوند دانسته‌اند و سیاست بخشی از مسئولیت‌های مذهبی آنان بوده‌است. حبس، شکنجه، تبعید و مسموم‌شدن ائمه (ع) (ازجمله امام‌جواد (ع)) در جهت [[مبارزه سیاسی]] آن بزرگواران و شیعیان علیه حکومت‌های ستمکار بوده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۱۸۸ و ۱۵/۲۵۷.</ref> | ||
امام‌جواد (ع) چهار فرزند به نام‌های علی (ع)، موسی، فاطمه و امامه داشت.<ref>مفید، الارشاد، ۲/۲۹۵.</ref> ایشان فرزند خود علی (ع) را به جانشینی خود معرفی کرد<ref>مفید، الارشاد، ۲/۲۹۵؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۲۷.</ref> امام‌خمینی در سفر تبعید از [[ترکیه]] به عراق نخست به کاظمین برای زیارت [[موسی‌بن‌جعفر(ع)]] و امام‌جواد (ع) رفت و پس از چند روز اقامت در عصر جمعه ۱۶/۷/۱۳۴۴ راهی [[کربلا]] شد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۱۶۱–۱۶۴.</ref> | |||
{{ببینید|علی‌بن‌محمد، امام‌هادی (ع)}} | |||
== پانویس == | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | |||
== منابع == | |||
{{منابع|۲}} | {{منابع|۲}} | ||
*قرآن کریم. | * قرآن کریم. | ||
*ابن‌ابی‌الثلچ، تاریخ الائمه، چاپ‌شده در مجموعه نفسیه فی تاریخ الائمه، بیروت، دارالقاری، چاپ اول، ۱۴۲۲ق. | * ابن‌ابی‌الثلچ، تاریخ الائمه، چاپ‌شده در مجموعه نفسیه فی تاریخ الائمه، بیروت، دارالقاری، چاپ اول، ۱۴۲۲ق. | ||
*ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق. | * ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق. | ||
*ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی، تحف العقول فیما جاء من الحکم و المواعظ عن آل‌الرسول(ص)، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق. | * ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی، تحف العقول فیما جاء من الحکم و المواعظ عن آل‌الرسول (ص)، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق. | ||
*ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | * ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
*ادیب، عادل، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم۱۳۶۶ش. | * ادیب، عادل، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم۱۳۶۶ش. | ||
*اربلی، علی‌بن‌عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق. | * اربلی، علی‌بن‌عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ شانزدهم، ۱۳۸۸ش. | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ شانزدهم، ۱۳۸۸ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، التعلیقة علی العروة الوثقی، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، التعلیقة علی العروة الوثقی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تنقیح الاصول، تقریر حسین تقوی اشتهاردی، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تنقیح الاصول، تقریر حسین تقوی اشتهاردی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ سوم، ۱۳۸۵ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تهذیب الاصول، تقریر جعفر سبحانی، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تهذیب الاصول، تقریر جعفر سبحانی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الخلل فی الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الخلل فی الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، دیوان امام (سروده‌های حضرت امام‌خمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، دیوان امام (سروده‌های حضرت امام‌خمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل العشره، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل العشره، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، رساله توضیح المسائل، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، رساله توضیح المسائل، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ هفتم، ۱۳۸۷ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ چهارم، ۱۳۸۸ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایه، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایه، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ ششم، ۱۳۸۶ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، معتمد الاصول، تقریر محمد فاضل لنکرانی، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، معتمد الاصول، تقریر محمد فاضل لنکرانی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، المکاسب المحرمه، تهران، مؤسسه تنظیم | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، المکاسب المحرمه، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش. | ||
*حسین، جاسم، تاریخ سیاسی غیبت امام‌دوازدهم، ترجمه سیدمحمدتقی آیت‌اللهی، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۷۷ش. | * حسین، جاسم، تاریخ سیاسی غیبت امام‌دوازدهم، ترجمه سیدمحمدتقی آیت‌اللهی، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۷۷ش. | ||
*خامنه‌ای، سیدعلی، انسان ۲۵۰ ساله، تهران، مؤسسه ایمان جهادی، چاپ پنجاه و سوم، ۱۳۹۴ش. | * خامنه‌ای، سیدعلی، انسان ۲۵۰ ساله، تهران، مؤسسه ایمان جهادی، چاپ پنجاه و سوم، ۱۳۹۴ش. | ||
*روحانی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش. | * روحانی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش. | ||
*سبط‌بن‌جوزی، یوسف، تذکره الخواص من | * سبط‌بن‌جوزی، یوسف، تذکره الخواص من الامهٔ من ذکر خصائص الائمه، قم، شریف رضی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق. | ||
*صدوق، محمدبن‌علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | * صدوق، محمدبن‌علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | ||
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، شیعه در اسلام، قم، بوستان کتاب، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش. | * طباطبایی، سیدمحمدحسین، شیعه در اسلام، قم، بوستان کتاب، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش. | ||
*طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق محمدباقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق. | * طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق محمدباقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق. | ||
*طبرسی، فضل‌بن‌حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۷ق. | * طبرسی، فضل‌بن‌حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۱۷ق. | ||
*طبری امامی، محمدبن‌جریر، دلائل الامامه، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | * طبری امامی، محمدبن‌جریر، دلائل الامامه، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | ||
*طوسی، محمدبن‌حسن، اختیار معرفة الرجال، معروف به رجال کشی، تحقیق سیدمهدی رجایی، قم مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۳۶۳ش. | * طوسی، محمدبن‌حسن، اختیار معرفة الرجال، معروف به رجال کشی، تحقیق سیدمهدی رجایی، قم مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۳۶۳ش. | ||
*طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۹۰ق. | * طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۹۰ق. | ||
*طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، تصحیح سیدحسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. | * طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، تصحیح سیدحسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. | ||
*طوسی، محمدبن‌حسن، محمدبن‌حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش. | * طوسی، محمدبن‌حسن، محمدبن‌حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش. | ||
*طوسی، محمدبن‌حسن، الفهرست، تحقیق سیدمحمدصادق آل بحرالعلوم، نجف، مرتضوی، چاپ اول، بی‌تا. | * طوسی، محمدبن‌حسن، الفهرست، تحقیق سیدمحمدصادق آل بحرالعلوم، نجف، مرتضوی، چاپ اول، بی‌تا. | ||
*طوسی، محمدبن‌حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق. | * طوسی، محمدبن‌حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق. | ||
*عاملی، سیدجعفر مرتضی، الحیاة السیاسیه للامام‌الجواد(ع)، بیروت، مرکز الاسلامی للدراسات، چاپ سوم، ۱۴۳۲ق. | * عاملی، سیدجعفر مرتضی، الحیاة السیاسیه للامام‌الجواد (ع)، بیروت، مرکز الاسلامی للدراسات، چاپ سوم، ۱۴۳۲ق. | ||
*عطاردی، عزیزالله، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی(ع)، تهران، عطارد، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش. | * عطاردی، عزیزالله، مسند الامام‌الجواد ابی‌جعفر محمدبن علی (ع)، تهران، عطارد، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش. | ||
*عیاشی، محمدبن‌مسعود، التفسیر، سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ق. | * عیاشی، محمدبن‌مسعود، التفسیر، سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ق. | ||
*قمی، علی‌بن‌ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح سیدطیب موسوی جزایری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۳۶۳ش. | * قمی، علی‌بن‌ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح سیدطیب موسوی جزایری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۳۶۳ش. | ||
*کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. | * کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. | ||
*مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق. | * مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق. | ||
*مدرسی، سیدمحمدتقی، امامان شیعه و جنبشهای مکتبی، ترجمه حمیدرضا آژیر، مشهد بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۴ش. | * مدرسی، سیدمحمدتقی، امامان شیعه و جنبشهای مکتبی، ترجمه حمیدرضا آژیر، مشهد بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۴ش. | ||
*مسعودی، علی‌بن‌حسین، اثبات الوصیه، قم، انصاریان، چاپ سوم، ۱۳۸۴ش. | * مسعودی، علی‌بن‌حسین، اثبات الوصیه، قم، انصاریان، چاپ سوم، ۱۳۸۴ش. | ||
*مظفر، محمدحسین، تاریخ شیعه، ترجمه سیدمحمدباقر حجتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش. | * مظفر، محمدحسین، تاریخ شیعه، ترجمه سیدمحمدباقر حجتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش. | ||
*مفید، محمدبن‌محمد، الاختصاص، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | * مفید، محمدبن‌محمد، الاختصاص، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | ||
*مفید، محمدبن‌محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق مؤسسه آل‌البیت(ع)، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | * مفید، محمدبن‌محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق مؤسسه آل‌البیت (ع)، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. | ||
*نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، تحقیق سیدموسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۶ق. | * نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، تحقیق سیدموسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۶ق. | ||
*نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق. | * نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | [[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | ||
[[رده:مقاله‌های جلد نهم دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های جلد نهم دانشنامه]] | ||