حزب جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

از آنجا که پیش از پیروزی انقلاب و پیش از گرفتن موافقت امام‌خمینی، همه مقدمات تشکیل حزب، اساسنامه و ترکیب اعضای شورای مرکزی و مانند آن، آماده و پیش‌بینی شده بود <ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، 219.</ref>، هیئت مؤسس حزب، تشکیل‌یافته از [[محمدجواد باهنر]]، سیدمحمد حسینی بهشتی، [[سیدعلی خامنه‌ای]]، [[سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی]] و اکبر ‌هاشمی رفسنجانی، یک هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در 29/11/1357 در اعلامیه‌ای موجودیت حزب را اعلام کردند <ref>درویشی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور، 262؛ کیهان، 29/11/1357، 2.</ref>. پس از تشکیل دفتر مرکزی حزب در [[تهران]]، دفاتر حزب در بیش از 140 شهر و بخش ایران نیز تشکیل شد <ref>حسینی بهشتی، عملکرد یک‌ساله، 50.</ref>. از مهم‌ترینِ این دفاتر، دفتر [[خراسان]] بود که با مدیریت [[سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد]] اداره می‌شد <ref>جلالی عزیزیان، زندگینامه سیاسی شهید هاشمی‌نژاد، 251.</ref>. نظریه‌پرداز و طراح اصلی حزب جمهوری اسلامی، حسینی بهشتی بود <ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، 159.</ref>. وی در گزارشی که به مناسبت نخستین سالگرد تأسیس حزب ارائه کرد، مهم‌ترین دلایل تأسیس حزب را بهره‌گیری از تجربه‌های تاریخی نهضت‌های گذشته، نبود تشکیلات نیرومند با گرایش اسلامی، نبود تشکلی از میان روحانیت برای اداره و رهبری مبارزات، ضرورت‌داشتن تشکیلات سیاسی ـ اجتماعیِ مورد اعتقاد و اعتماد مردم و برخوردار از پایگاه مردمی برای تداوم مبارزه و انقلاب و آثار مثبت تشکل‌های اسلامی مانند مؤتلفه اسلامی ذکر کرد <ref>حسینی بهشتی، عملکرد یک‌ساله، 5 ـ 8.</ref>.

اساسنامه حزب چند روز پس از اعلام رسمی حزب به عنوان حزب جمهوری اسلامی، در روزنامه‌ها منتشر شد <ref>کیهان، 2/12/1357، 3.</ref>. اعضای اصلی تهیه مرامنامه و اساسنامه نخستین حزب (پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و پیش از نام‌گذاری حزب)، عبارت بودند از: بهشتی، خامنه‌ای، باهنر، [[سیدمحمد موسوی خوئینی]]، هاشمی رفسنجانی و [[حبیب‌الله پیمان]] <ref>جمهوری اسلامی، ویژه‌نامه، 10.</ref>. در اساسنامه که شامل 44 ماده بود، تصریح شده بود که حزب، تشکیلاتی است عقیدتی ـ سیاسی که برای هدایت و سازماندهی نیروهای مسلمان با [[ایمان]] در جهت رسیدن به اهداف والای اسلامی تشکیل شده است <ref>جمهوری اسلامی، ویژه‌نامه، 10.</ref>. ارکان حزب از عضو، حوزه، شورای بخش (مسئولان)، شورای ناحیه (گروه)، شورای شهرستان و شورای استان، آغاز و سپس به هیئت اجرایی، شورای مرکزی، شورای داوری، شورای فقها و کنگره به عنوان عالی‌ترین مرجع حزب می‌رسید <ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، 164.</ref>. شورای مرکزی مسئولیت اساسی رهبری و برنامه‌ریزی حزب را عهده‌دار بود و در همه امور مربوط به حزب و فعالیت‌های حزبی، به طور مستقیم در برابر شورای فقها و کنگره مسئول بود <ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، 165.</ref>. نخستین دبیرکل حزب، حسینی بهشتی بود و پس از [[شهادت]] او در 7/4/1360، باهنر و پس از شهادت او در 8/6/1360، خامنه‌ای، دبیرکلی حزب را بر عهده گرفتند <ref>شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، 39.</ref>.

نخستین کنگره حزب در 20/2/1362، به مدت پنج روز با شرکت عناصر و مقامات مختلف کشور که عضو حزب بودند، برگزار شد. علت تأخیر در برگزاری کنگره نخست، انجام انتخابات دوره نخست [[مجلس شورای اسلامی]] و ریاست‌جمهوری و نیز حوادث تیر و شهریور 1360 بیان شد <ref>درویشی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور، 279.</ref>. کنگره دوم هم در 26/6/1364 در تهران برگزار شد <ref>درویشی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور، 280.</ref>.

اعضای نخستین شورای مرکزی حزب به ترتیب الفبا عبارت بودند از: ابوالقاسم سرحدی‌زاده، اسدالله بادامچیان، اکبر هاشمی رفسنجانی، جلال‌الدین فارسی، جواد مالکی، حبیب‌الله عسکراولادی، حسن حسنی اجاره‌دار، حسن عباس‌پور، حسن غفوری‌فرد، (خانم) بنکدار، سیدمحمد حسینی بهشتی، سیدحسن آیت، سیدرضا زواره‌ای، سیدعلی خامنه‌ای، سیدکاظم موسوی بجنوردی، سیدمحمود کاشانی، سیدمصطفی میرسلیم، عباس شیبانی، عبدالله جاسبی، علی درخشان، علیرضا محجوب، غلامعلی حداد عادل، فرزاد (هاشم) رهبری، محمد‌ هاشمی، محمدجواد باهنر، محمدحسین زورق، محمدصادق اسلامی، مسیح مهاجری، موسوی اردبیلی، مهدی عراقی و [[میرحسین موسوی]] <ref>نعمتی، شهید دکتر محمدجواد باهنر، 163 ـ 164.</ref>. در سال 1362 با تشکیل نخستین کنگره، در حالی‌که تعدادی از اعضای نخست شورای مرکزی به شهادت رسیده بودند، سی نفر اعضای اصلی و ده نفر اعضای ذخیره شورای مرکزی انتخاب شدند که بیشتر آنان از شخصیت‌های باسابقه و فعال بودند <ref>اسماعیلی، حزب جمهوری اسلامی، 62 ـ 63.</ref>.

بودجه حزب از راه‌های مختلف مانند کمک افراد علاقه‌مند و مردم، حق عضویت‌ها و وجوهات شرعی که (با اجازه امام‌خمینی از سهم امام و به عنوان کمک به تبلیغات اسلامی و نه حزب) در اختیار روحانیان حزب قرار می‌گرفت <ref>جمهوری اسلامی، ویژه‌نامه، 11؛ دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، 167.</ref>، تأمین می‌شد. اختصاص [[وجوه شرعی]] به تبلیغات اسلامی حزب، پس از بروز مشکلات مالی در حزب و گسترش هم‌زمان فعالیت‌های تشکیلاتی در شهرستان‌ها بود که موجب درخواست کمک از امام‌خمینی شد. ایشان با اعلام رضایت از عملکرد حزب، مبلغ پنج میلیون تومان از وجوهات را در اختیار حزب قرار داد و با صدور اجازه برای مصرف سهم امام معصوم(ع) در امور تبلیغی و فرهنگی حزب، تا حد زیادی مشکلات مالی حزب را برطرف کرد <ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، 332 ـ 333؛ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات، 2/328.</ref>. در روزگاری نیز حزب برای تأمین مخارج خود و به منظور جمع‌آوری کمک‌های مردمی، هفته کمک به حزب از 21/10/1363 ـ 28/10/1363 را اعلام کرد <ref>جمهوری اسلامی، 20/10/1363، 1 و 12.</ref>. حزب جمهوری اسلامی بر روی چند شاخه تمرکز ویژه داشت: واحدهای دانش‌آموزی، کارگری، امور خارج از کشور، دانشجویی، اصناف و روحانیان <ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، 166.</ref>. نشریه رسمی حزب روزنامه جمهوری اسلامی بود که نخستین شماره آن در 9/3/1358 منتشر شد <ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، 327 ـ 328.</ref>. دیگر نشریات حزب عبارت بودند از: مجله عروة الوثقی (نشریه دانش‌آموزی که ماهیانه و به ‌طور منظم منتشر می‌شد)، صالحان سازنده (نشریه کارگری حزب)، حبل‌الله (نشریه شاخه کارمندان حزب)، اسلام و جهاد (واحد خارج از کشور حزب) و دو نشریه به زبان‌های انگلیسی و عربی <ref>جمهوری اسلامی، ویژه‌نامه، 9.</ref>.