صدور انقلاب: تفاوت میان نسخه‌ها

«صدور» در برابر «ورود» به معنای بیرون‌رفتن یا بیرون‌بردن و انتقال چیزی به جای دیگر است و موضوع آن اعم از امور مادی مانند اجناس یا غیر مادی مانند اندیشه و فرهنگ است. صدور انقلاب به معنای انتقال ارزش‌ها، پیام‌ها و اهداف انقلاب و ایجاد زمینه پذیرش آنها در جوامع دیگر است و در اینجا مقصود از انقلاب، انقلاب اسلامی ایران است که خاستگاه اسلامی آن، بُعدی جهانی به آن داده است.

پدیده صدور انقلاب در درجه نخست، جزو ذات و ماهیت هر انقلابی است که به طور طبیعی گسترش می‌یابد <ref>مظهری، چه باید کرد، ۲۰۶.</ref>؛ اما علاوه بر گسترش طبیعی انقلاب‌ها و الگوشدن آن برای کشورهای تحت ستم و آزادی‌خواه، خود نظام‌های انقلابی نیز در صورت برخورداری از یک ایده و آرمان نو، برای صدور و گسترش انقلاب به دیگر کشورها تلاش می‌کنند <ref>نوازنی، صدور انقلاب اسلامی، ۵.</ref>. اصل صدور انقلاب موضوعی عمومی است که در دو سده گذشته در دانشگاه‌های اروپا و امریکا، بخشی از فعالیت‌های برون‌مرزی انقلاب‌ها شمرده و تدریس می‌شود <ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۵۹ ـ ۶۰.</ref> و در عمل، بیشتر کشورهای انقلابی با در پیش‌گرفتن روش‌های گوناگونی که از روح حاکم بر‌ ایدئولوژی آنان نشئت می‌گیرد، به صدور انقلاب خود می‌پردازند <ref>طاهری، بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان، ۷۱ ـ ۷۲.</ref>. تلاش فرانسه پس از انقلاب، برای گسترش آزادی و دموکراسی مورد نظر خود و تلاش اتحاد جماهیر شوروی برای توسعه جهانی حاکمیتِ طبقه کارگر، نمونه‌هایی از صدور انقلاب است <ref>نوازنی، صدور انقلاب اسلامی، ۵.</ref>. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز، صدور انقلاب، به معنای صدور افکار و آرمان‌های انقلابی به کشورهای دیگر جهان، سرلوحه اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت <ref>نوازنی، صدور انقلاب اسلامی، ۶ ـ ۷.</ref>.

ماهیت مکتب اسلام، جهانی است و منحصر به یک ملت، نژاد و سرزمین خاصی نیست و آیات متعدد قرآن کریم، گواه جهانی‌بودن رسالت پیامبر اسلام(ص) است. ‌این کتاب آسمانی، به صورت پیاپی همه انسان‌ها را مخاطب دین دانسته و این رسالت جهانی را گوشزد کرده است <ref>ابراهیم(ع)، ۱؛ سبأ، ۲۸.</ref>. از نگاه قرآن، دین اسلام در سراسر جهان گسترش خواهد یافت و حاکمیت زمین به مستضعفان و بندگان صالح خداوند خواهد رسید <ref>قصص، ۵، ۶؛ توبه، ۳۳؛ انبیاء، ۱۰۵؛ نور، ۵۵.</ref>. بر اساس روایاتی که به تفسیر وعده‌های قرآنی پرداخته‌اند، اسلام در مسیر حرکت خود با قیام امام‌ زمان(ع) در آخرالزمان به تمام جهان گسترش می‌یابد و آن حضرت، حکومتی جهانی و بر پایه قسط و عدل تشکیل می‌دهد <ref>ابن‌بطریق، عمده عیون صحاح الاخبار، ۴۳۳ ـ ۴۳۴.</ref>.

به اعتقاد امام‌خمینی انقلاب اسلامی به دلیل برخورداری از ماهیت اسلامی، دارای رسالتی جهانی است <ref> امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۴۶.</ref> و اندیشه صدور انقلاب، برآمده از آموزه‌های مکتب اسلام و رسالت جهانی آن در جهت گسترش افکار و اندیشه‌های اسلامی و‌ آشناساختن ملت‌های آزادی‌خواه جهان با سیاست‌ها، اهداف و راهبردهای انقلاب و حتی شیوه‌های اجرایی آن است <ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۲ و ۷۱؛ نوازنی، صدور انقلاب اسلامی، ۵.</ref>. صدور انقلاب در واقع به معنای صدور ارزش‌های انسانی، اسلامی، برابری، عدالت، نفی اشرافی‌گری، تبعیض و نژادپرستی، حرکت به سوی استقلال، خودکفایی و حمایت از مستضعفان و محرومان است <ref>باهنر، مباحثی پیرامون فرهنگ انقلاب اسلامی، ۳۶۶ ـ ۳۶۷.</ref>.

از آغاز انقلاب و بحث بازتاب و صدور انقلاب اسلامی ایران در جوامع و کشورهای دیگر، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شد. برخی از انقلابیان مرزهای ملی را ساخته و پرداخته استعمار دانستند و معتقد بودند که جهان اسلام یک کل یکپارچه است. ‌این دیدگاه، منافع ملی با منافع آرمانی را یکی می‌دانست و اولویت در سیاست خارجی را به منافع ایدئولوژیک می‌داد. در نظر این گروه، از آنجاکه انقلاب اسلامی دارای رسالت جهانی است، باید به هر قیمتی حتی با روش‌های قهرآمیز، ‌اندیشه خود را در جهان گسترش دهد <ref>اداره کل، صورت مشروح مذاکرات مجلس، ۱/۷۴؛ فارسی، زوایای تاریک، ۴۸۷.</ref>. در برابر، برخی مخالف اصل صدور انقلاب بودند و آن را خلاف شئون بین‌المللی می‌دانستند. آنان بر ‌این باور بودند که ارزش‌های انقلاب تنها در چارچوب مرزهای ملی قابل پیگیری است و انقلاب نباید در برابر محیط پیرامون خود موضع تعارضی در پیش گیرد. ‌این گروه برای کمرنگ‌کردن بحث صدور انقلاب، ضرورت بازسازی داخلی را مطرح کردند و بر ‌این اساس معتقد بودند انقلاب کالا نیست که بتوان آن را صادر کرد. وظیفه مردم و مسئولان اداره جامعه خود طبق نیازهای کشور است، نه صدور افکار و اندیشه‌های خود <ref>← محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۳ ـ ۶۴؛ نهضت زنان مسلمان، ۱/۲۷.</ref>. گروهی دیگر با درهم‌آمیختن دو دیدگاه یادشده، معتقد بودند مادامی که حکومت در داخل موفق به تثبیت اوضاع نشده است، نباید در قبال جامعه جهانی دست به چنین کاری بزند؛ بلکه تنها پس از بهبود اوضاع داخلی و دستیابی به اهداف، به‌تدریج می‌توان وارد درگیری با جامعه جهانی و محیط پیرامون شد. این دیدگاه تا حدود زیادی در داخل متأثر از اندیشه انقلابی و در جامعه جهانی مدافع تفاهم با سیاست‌های دولت‌های قوی است <ref>محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۶۵ ـ ۶۶؛ لاریجانی، مقولاتی در استراتژی ملی، ۴۵ ـ ۵۵.</ref>.