شهوت: تفاوت میان نسخه‌ها

== معنی ==

از مفاهیم مرتبط با شهوت، [[عفت]]، لذت، شوق، شره و خمودی است. به گفته امام‌خمینی هنگامی که شهوت تحت مراقبت و تربیت [[عقل]] و [[شرع]] قرار گیرد و از سرکشی و [[افراط و تفریط]] خارج شود، قوه اعتدالی برای نفس پیدا می‌شود که جهت عقلی و الهی پیدا می‌کند و از آن به عفت تعبیر می‌شود.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۷۸.</ref> لذت، ادراک و رسیدن به چیزی است که نزد مدرک، کمال و خیر محسوب می‌شود.<ref>مدنی، ریاض السالکین، ۳/۵۱۸.</ref> بعضی فرق آن را با شهوت در این می‌دانند که شهوت گرایش نفس به آنچه مطابق میل اوست، می‌باشد و لذت، چیزی است که نفس به سوی آن میل می‌کند.<ref>عسکری، الفروق فی اللغه، ۱۱۶.</ref> شوق میل و حرکت نفس است.<ref>فیومی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ۳۲۷؛ طریحی، مجمع البحرین، ۵/۱۹۷.</ref> بعضی شوق را به نفس حیوانی و شهوت را به طبع حسی متعلق دانسته‌اند.<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۳/۲۴۶.</ref> شره افراط در تبعیت از قوه شهوت<ref>نراقی، مهدی، جامع السعادات، ۲/۴.</ref> و خمودی، تفریط در آن<ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، ۵۴ و ۳۲۱.</ref> است.

شهوت غریزه‌ای بسیار نیرومند در بشر است که همواره او را به تحرک واداشته است؛ به گونه‌ای که لازمه زندگی بشر در دنیا و برآوردن نیازهای مختلف روحی، جسمی و وسیله ارتباط با دوستان است.<ref>ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۵۶۸؛ فلسفی، گفتار، ۳۵۱.</ref> ادیان الهی با برحذر کردن مردم از استفاده بی‌محدودیت از این غریزه انسانی از سویی و بیان فایده‌های دنیوی و پاداش‌های اخروی، سعی کرده‌اند این قوه را در مسیر صحیح خود قرار دهند<ref>سبزواری، مواهب الرحمن، ۵/۱۱۲.</ref>؛ البته در بعضی از ادیان، مانند [[مسیحیت]]، اعتقاد به [[رهبانیت]] سبب شد که نسبت به ارضای غریزه شهوت، دید منفی ایجاد شود؛ اما [[اسلام]] هرگز به نیروی شهوت، همچنین غرایز دیگر بشر، دید منفی ندارد، بلکه با لجام‌گسیختگی و اسارت انسان در برابر غرایز و غفلت از بُعد فطری و طبیعی این نیروی خدادادی مخالف است<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱/۵۶۲–۵۶۳ و ۱۹/۷۹.</ref>؛ از این‌رو [[قرآن کریم]] بر استفاده صحیح از نیروی شهوت تأکید جسته و پیروی از شهوت جنسی را نکوهش کرده‌است<ref>نساء، ۲۷؛ مریم، ۵۹.</ref>؛ همچنین با بیان داستان [[قوم لوط]] که در استفاده از قوه شهوانی انحراف داشتند، به آثار دنیوی و اخروی آن توجه داده‌است.<ref>عنکبوت، ۲۸–۳۵؛ هود، ۷۷–۸۳.</ref> در روایات نیز به این مهم توجه شده و ابوابی به آن اختصاص یافته‌است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۵/۲۰۹؛ مجلسی، بحار الانوار، ۶۸/۳۵۸.</ref> در روایتی از [[امیرالمؤمنین علی(ع)]] یکی از روح‌هایی که در تمام اصناف بشر مشترک است، روح شهوت شمرده شده که کار آن کسب لذت طعام و نکاح است.<ref>کلینی، الکافی، ۲/۲۸۲–۲۸۳.</ref>

== حقیقت و ویژگی‌ها ==

== حکمت و ضرورت قوه شهوت ==

امام‌خمینی معتقد است قوه شهوت از قوای شریفی است که حق‌تعالی، در حیوان و انسان، برای حفظ و بقای شخص و نوع آنان به ودیعه نهاده‌است<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۷۹–۲۸۰.</ref> و در صورت نبود این قوه، اصل وجود انسان به واسطه حوادث خارجی و داخلی، رو به فنا و زوال می‌رود. به باور ایشان، شهوت، ذاتی بشر است و انسان نیز ناگزیر از به‌کاربستن آن است؛ ولی در چگونگی به‌کارگیری آن، نیازمند هدایت انبیاست.<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۳/۳۳۶–۳۳۷.</ref>

اندیشمندان الهی اعتدال در قوه شهویه را امری لازم شمرده‌اند که به واسطه اطاعت از قوه عاقله و اطاعت نکردن از دستورهای قوه شهویه به دست می‌آید.<ref>ابن‌مسکویه، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، ۱۳۸–۱۳۹؛ خواجه‌نصیر، اخلاق ناصری، ۵۳–۵۴؛ مدنی، ریاض السالکین، ۳/۳۳۷.</ref> به اعتقاد آنان، اعتدال در قوا سبب رسیدن به فضایل اخلاقی و سعادت می‌شود.<ref>ارسطو، علم الاخلاق، ۲/۱۶۱؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۷/۶۲.</ref>

علمای اخلاق با تأکید بر مقدم‌بودن پیشگیری و مهار نفس در این امور، دو راه علمی و عملی برای تعدیل قوه شهویه نشان داده‌اند: درمان علمی، اندیشیدن در عاقبت زشت و یادآوری معایب افراط در شهوت<ref>نراقی، احمد، معراج السعاده، ۳۱۵.</ref> و درمان عملی، محدودکردن قوه شهوت، مانند کم‌کردن غذا، مواظبت از نگاه‌های آلوده، کنترل خیال، پرهیز از سخن بیهوده و دوری کردن از خلوت با زنان است.<ref>غزالی، احیاء علوم الدین، ۱۲/۵۷–۵۸؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، ۳۱۸.</ref>

== پیامدهای شهوت‌گرایی ==

نتیجه آن نیز آلودگی [[قلب]] به شهوت افراطی، نقش‌بستن منیّت و خودخواهی در قلب آدمی و انجام اعمال در جهت رضای نفس است؛ تا جایی که به درجه حیوانیت خواهد رسید و از فطرت خود سقوط می‌کند<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۳/۱۱۵.</ref> و تمام اعمال ظاهری و باطنی آدمی رنگ شیطانی به خود می‌گیرد.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۲۷.</ref> به باور ایشان، انسان مطیع شهوت، بنده و فرمانبری است که با کمال [[خضوع]]، از شهواتش پیروی می‌کند؛ تا کار به جایی می‌رسد که اطاعت شهواتش را بر اطاعت خداوند مقدم می‌دارد؛ در این صورت، عزت، آزادگی و آزادمردی از قلبش بیرون می‌رود و غبار ذلت و [[فقر]] بر نفس وی می‌نشیند.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۲۵۵.</ref>

== پانویس ==