۲۱٬۱۷۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
از سوی دیگر، پس از انقلاب صنعتی در غرب، با اختراعات گسترده در فناوری تسلیحاتیِ زمینی، دریایی و هوایی ابزار متعارفی چون تانک‌ها، هواپیماها، موشک‌ها و ناوهای جنگی و ابزار نامتعارفی چون سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای تولید شد.<ref>ازغندی، جنگ و صلح، ۴۷؛ محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۷–۱۷۹.</ref> در پی آن هرچند استفاده از ابزار متعارف، نقض حقوق بشردوستانه شمرده نشد،<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، حقوق بشر دوستانه، ۸۰.</ref> اما ممنوعیت استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در تعداد زیادی از معاهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی درج گردید.<ref>هنکر تز و دیگران، حقوق بین‌المللی، ۳۹۵.</ref> از مهم‌ترین اسناد حقوقی و بین‌المللی در زمینه منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، [[پروتکل ژنو]] مورخ ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵م/ ۱۳۰۴ش است که از سال ۱۹۲۸م به اجرا درآمده و تا به امروز به امضای اکثر کشورهای جهان رسیده و [[ایران]] نیز در تاریخ ۱۸/۴/۱۳۰۸ آن را تصویب کرده‌است. بعدها در راستای تکمیل این سند معاهده‌ای در مورخ ۱۹۶۸م/ ۱۳۴۷ش معروف به N.P.T در منع و گسترش [[سلاح هسته‌ای|سلاح‌های هسته‌ای]] به تصویب رسید<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۵.</ref> و کنوانسیون‌هایی در ۱۰ آوریل ۱۹۷۲م<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۵.</ref> و ۱۳ ژانویه ۱۹۹۳م<ref>لطفی و دیگران، تسلیحات کشتار جمعی، ۳/۲۷۳–۲۷۶.</ref> تصویب شد. | از سوی دیگر، پس از انقلاب صنعتی در غرب، با اختراعات گسترده در فناوری تسلیحاتیِ زمینی، دریایی و هوایی ابزار متعارفی چون تانک‌ها، هواپیماها، موشک‌ها و ناوهای جنگی و ابزار نامتعارفی چون سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای تولید شد.<ref>ازغندی، جنگ و صلح، ۴۷؛ محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۷–۱۷۹.</ref> در پی آن هرچند استفاده از ابزار متعارف، نقض حقوق بشردوستانه شمرده نشد،<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، حقوق بشر دوستانه، ۸۰.</ref> اما ممنوعیت استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در تعداد زیادی از معاهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی درج گردید.<ref>هنکر تز و دیگران، حقوق بین‌المللی، ۳۹۵.</ref> از مهم‌ترین اسناد حقوقی و بین‌المللی در زمینه منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، [[پروتکل ژنو]] مورخ ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵م/ ۱۳۰۴ش است که از سال ۱۹۲۸م به اجرا درآمده و تا به امروز به امضای اکثر کشورهای جهان رسیده و [[ایران]] نیز در تاریخ ۱۸/۴/۱۳۰۸ آن را تصویب کرده‌است. بعدها در راستای تکمیل این سند معاهده‌ای در مورخ ۱۹۶۸م/ ۱۳۴۷ش معروف به N.P.T در منع و گسترش [[سلاح هسته‌ای|سلاح‌های هسته‌ای]] به تصویب رسید<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۵.</ref> و کنوانسیون‌هایی در ۱۰ آوریل ۱۹۷۲م<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۵.</ref> و ۱۳ ژانویه ۱۹۹۳م<ref>لطفی و دیگران، تسلیحات کشتار جمعی، ۳/۲۷۳–۲۷۶.</ref> تصویب شد. | ||
بحث حکم استفاده از سلاح‌های متعارف سابقه فقهی دارد؛ اما حکم استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در [[فقه]] سابقه چندانی ندارد؛ هرچند حکم آن از برخی از مباحث و مصادیقی که در کتاب‌های فقهی آمده، قابل استخراج است؛ چنان‌که برخی از فقهای معاصر به بحث از ابزار جنگی و حکم استفاده و نگهداری از آنها پرداخته‌اند.<ref>خوانساری، جامع المدارک، ۳/۹؛ گلپایگانی، هدایة العباد، ۱/۳۳۹؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۲۹۱–۳۰۱؛ سبزواری، ۱۶/۷۱؛ فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۲۸.</ref> | بحث حکم استفاده از سلاح‌های متعارف سابقه فقهی دارد؛ اما حکم استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در [[فقه]] سابقه چندانی ندارد؛ هرچند حکم آن از برخی از مباحث و مصادیقی که در کتاب‌های فقهی آمده، قابل استخراج است؛ چنان‌که برخی از فقهای معاصر به بحث از ابزار جنگی و حکم استفاده و نگهداری از آنها پرداخته‌اند.<ref>خوانساری، جامع المدارک، ۳/۹؛ گلپایگانی، هدایة العباد، ۱/۳۳۹؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۲۹۱–۳۰۱؛ سبزواری، مهذّب الاحکام، ۱۶/۷۱؛ فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۲۸.</ref> | ||
== حکم ابزار جنگی متعارف == | == حکم ابزار جنگی متعارف == | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
=== ساخت و نگهداری سلاح === | === ساخت و نگهداری سلاح === | ||
از حکم حرمت حمل سلاح برای مُحرِم و حرمت بیع سلاح به [[دشمن]] در زمان جنگ روشن می‌شود تولید، نگهداری و حمل سلاح، به خودی خود امری جایز است،<ref>یزدی طباطبایی، العروة الوثقی، ۴/۳۳۳ و ۳۷۰؛ امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۲۶؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۲۸/۵۱۲.</ref> بلکه به مقتضای آیه «وَ اَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ»،<ref>انفال، ۶۰.</ref> ساخت سلاح به قصد تقویت مسلمانان و ترساندن دشمن، امری مطلوب است،<ref>سبحانی، ۳۳۵.</ref> جز در صورتی که ذیل عناوین بازدارنده مانند [[اضرار]]، [[فتنه]]، جنگ با مسلمان، جرح و قتل به ناحق قرار گیرد.<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة، ۱۳/۲۸۷؛ هاشمی شاهرودی، قراءات فقهیة، ۱/۳۹۰.</ref> امام‌خمینی مقتضای اطلاق برخی روایات را جواز بیع سلاح در غیر فتنه می‌داند، هرچند این اطلاق را خالی از اشکال ندانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۳۳.</ref> حکم تولید و نگهداری آن برای دادن به دشمنان، از رهگذر حکم فروش سلاح به آنان و ممنوعیت آن روشن می‌شود. | از حکم حرمت حمل سلاح برای مُحرِم و حرمت بیع سلاح به [[دشمن]] در زمان جنگ روشن می‌شود تولید، نگهداری و حمل سلاح، به خودی خود امری جایز است،<ref>یزدی طباطبایی، العروة الوثقی، ۴/۳۳۳ و ۳۷۰؛ امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۲۶؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۲۸/۵۱۲.</ref> بلکه به مقتضای آیه «وَ اَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ»،<ref>انفال، ۶۰.</ref> ساخت سلاح به قصد تقویت مسلمانان و ترساندن دشمن، امری مطلوب است،<ref>سبحانی، المواهب، ۳۳۵.</ref> جز در صورتی که ذیل عناوین بازدارنده مانند [[اضرار]]، [[فتنه]]، جنگ با مسلمان، جرح و قتل به ناحق قرار گیرد.<ref>اردبیلی، مجمع الفائدة، ۱۳/۲۸۷؛ هاشمی شاهرودی، قراءات فقهیة، ۱/۳۹۰.</ref> امام‌خمینی مقتضای اطلاق برخی روایات را جواز بیع سلاح در غیر فتنه می‌داند، هرچند این اطلاق را خالی از اشکال ندانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۳۳.</ref> حکم تولید و نگهداری آن برای دادن به دشمنان، از رهگذر حکم فروش سلاح به آنان و ممنوعیت آن روشن می‌شود. | ||
=== کاربرد سلاح === | === کاربرد سلاح === | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
حکم استفاده از این‌گونه سلاح‌ها که در گذشته وجود نداشته، در سخنان فقهای پیشین مطرح نشده‌است؛ هرچند بر اساس برخی روایات [[مثله‌کردن]]، سوزاندن و غرق‌کردن دشمن، کشتن افراد غیرنظامی مانند زنان و اطفال، جز در مقام ضرورت، بستن آب یا زهرآلودکردن آن، مسموم‌کردن سرزمین مشرکان، آتش‌زدن مزارع، بریدن درختان و خلاصه تعدی از [[حدود الهی]] ممنوع است<ref>کلینی، الکافی، ۵/۲۷–۲۸؛ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۵/۶۲ و ۶۴.</ref> و [[قرآن کریم]] از تعدی از حدود بازداشته است<ref>بقره، ۱۹۰.</ref>؛ از این‌رو برخی از فقها این اعمال را جز در حال ضرورت ناپسند دانسته‌اند<ref>حلی، محقق، ۱/۲۸۳؛ حلی، علامه، منتهی المطلب، ۱۴/۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۲۱/۶۷–۶۸.</ref> و استفاده از ابزار غیر متعارف مانند سم را جایز نمی‌دانند.<ref>طوسی، الجمل، ۱۵۶–۱۵۷؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۲/۷.</ref> | حکم استفاده از این‌گونه سلاح‌ها که در گذشته وجود نداشته، در سخنان فقهای پیشین مطرح نشده‌است؛ هرچند بر اساس برخی روایات [[مثله‌کردن]]، سوزاندن و غرق‌کردن دشمن، کشتن افراد غیرنظامی مانند زنان و اطفال، جز در مقام ضرورت، بستن آب یا زهرآلودکردن آن، مسموم‌کردن سرزمین مشرکان، آتش‌زدن مزارع، بریدن درختان و خلاصه تعدی از [[حدود الهی]] ممنوع است<ref>کلینی، الکافی، ۵/۲۷–۲۸؛ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۵/۶۲ و ۶۴.</ref> و [[قرآن کریم]] از تعدی از حدود بازداشته است<ref>بقره، ۱۹۰.</ref>؛ از این‌رو برخی از فقها این اعمال را جز در حال ضرورت ناپسند دانسته‌اند<ref>حلی، محقق، ۱/۲۸۳؛ حلی، علامه، منتهی المطلب، ۱۴/۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۲۱/۶۷–۶۸.</ref> و استفاده از ابزار غیر متعارف مانند سم را جایز نمی‌دانند.<ref>طوسی، الجمل، ۱۵۶–۱۵۷؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۲/۷.</ref> | ||
در آثار فقهی [[امام‌خمینی]] دربارهٔ موارد و ممنوعیت به‌کارگیری ابزاری که غیر نظامیان، | در آثار فقهی [[امام‌خمینی]] دربارهٔ موارد و ممنوعیت به‌کارگیری ابزاری که غیر نظامیان، [[زنان]]، کودکان، حیوانات، مزارع و درختان را در معرض خطر قرار می‌دهند، سخنی نیامده است؛ ولی ایشان در بیانات خود همواره دربارهٔ خطر تجهیزات جنگیِ نوظهور، ابراز نگرانی و اعلام خطر کرده و توسعه‌طلبی [[ابرقدرت‌ها]] و انبارکردن سلاح‌های هسته‌ای را از معضلات و تهدیدات دنیای امروز به‌شمار آورده و استفاده از آنها را موجب نابودی نسل بشر دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۲۸ و ۱۷/۳۹۳.</ref> ایشان بر لزوم جلوگیری از این‌گونه جنگ‌افزارها تأکید کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۸۰–۸۱.</ref> ایشان مذاکرات سیاسی ابرقدرت‌ها را در محدودکردن سلاح‌های هسته‌ای جدی نمی‌گرفت و بر این باور بود آنها به‌ویژه [[آمریکا]]، همواره در صدد تولید و تکثیر این سلاح‌ها هستند؛ بنابراین تنها راه مهار سلاح‌های کشتار جمعی و جلوگیری از گسترش آنها ایستادگی و قیام ملت‌ها در برابر ابرقدرت‌هاست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۸۰–۸۱.</ref>؛ هرچند مسئله ساخت و به‌کارگیری این‌گونه سلاح‌ها دو موضوع مستقل است و تزاحمی با یکدیگر ندارند، اما ساخت این‌گونه سلاح‌ها به دلیل ضرورت و از جنبه بازدارندگی قابل توجیه است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||