نبوت: تفاوت میان نسخه‌ها

نبی با کلماتی چون رسول و ولی مرتبط است. برخی بر این اعتقادند رسول اخص از نبی است و رسول صاحب شریعت و کتاب است.<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، 5/6.</ref> از این جهت گفته شده هر رسولی نبی است اما هر نبی‌ای رسول نیست.<ref>مفید، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، 45؛ جرجانی، سیدشریف، التعریفات، 49.</ref> از سوی دیگر، نبی کسی است که وحی به او نازل می‌شود<ref>بغدادی، عبدالقاهر، اصول الایمان، 126.</ref>اما [[ولایت]]، باطن نبوت است و ولیّ کسی است که مخاطب فرشتگان و مورد الهام واقع می‌شود.<ref>فیض کاشانی، علم الیقین، 1/489.</ref> {{{ببینید|ادامه مقاله}}

بحث از نبوت یکی از مباحث اساسی در علم کلام است که متکلمان در آن دربارهٔ مسائلی چون ضرورت نبوت و ارسال رسل<ref>خواجه‌نصیر طوسی، تلخیص المحصل، 455 ـ 457 و 474.</ref>، فرق [[رسول]] و [[نبی]]<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، 5/5.</ref>، [[عصمت]] و [[معجزات انبیا(ع)]]<ref>مفید، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، 62؛ جرجانی، شرح المواقف، 8/222.</ref>و نبوت ختمی<ref>لاهیجی، گوهر مراد، 371.</ref>بحث کرده‌اند. فیلسوفان اسلامی نیز مسائلی چون وحی، اعجاز و نبوت عامه را از دیدگاه عقلی بررسی کرده‌اند؛ چنان‌که ابن‌سینا در کتاب الاشارات و التنبیهات(144) به اثبات ضرورت نبوت پرداخته است. همچنین فارابی نخستین فیلسوفی است که نبوت را از طریق نفس نبوی و تکامل آن تحلیل و بررسی کرده است.<ref>ابن‌عربی، فصوص الحکم، 72؛ ابونصر، آراء اهل المدینه، 109؛ قراملکی، آیین خاتم، 52.</ref> در آثار عرفانی از نبوت به معنای عام آن که شامل انباء و اخبار در صقع ربوبی است، بحث شده و علاوه بر جنبه ظاهری نبوت به رویکرد باطنی آن نیز توجه شده است.<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، 146؛ آملی، انوار الحقیقه، 269 ـ 278.</ref>

از دیدگاه متکلمان، ضرورت بعثت انبیا(ع)یکی از بنیادی‌ترین مسائل بحث نبوت است و بسیاری از متکلمان به آن پرداخته‌اند.<ref>سید مرتضی، الذخیرة فی علم الکلام، 323؛ تفتازانی، شرح المقاصد، 5/6؛ بیاضی، اربع رسائل کلامیه، ۱۰۴.</ref> از نخستین متکلمان شیعی که به طور صریح از ضرورت بعثت انبیا(ع)بحث کردند، شیخ مفید(44) از علمای قرن پنجم و به تبع او خواجه‌نصیرالدین طوسی<ref>خواجه‌نصیر طوسی،  تجرید الاعتقاد، 211.</ref>و ابن‌میثم بحرانی(122) از علمای قرن هفتم بودند. برخی از متکلمان مانند اشاعره وجوب بعثت را نفی می‌کنند؛ زیرا حسن و قبح عقلی را نمی‌پذیرند.<ref>آمدی، سیف‌الدین، ابکار الافکار فی اصول الدین، 2/121 ـ 124 و 4/45 ـ 46.</ref> بعضی از معتزله بر این باورند که بعثت در هر زمان واجب نیست و تنها وقتی واجب می‌شود که مصلحت ایجاب کند.<ref>قاضی‌عبدالجبار همدانی، شرح الاصول الخمسه، 388.</ref> امامیه بر این اعتقادند که بعثت در همه زمان‌ها تا زمان ختم نبوت واجب است.<ref>فاضل مقداد، اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیه، 243.</ref> از دیدگاه متکلمان با توجه به اینکه آدمی در یافتن راه و هدف، دچار اشتباه می‌شود، لطف و عنایت خداوند اقتضا می‌کند هادی و رهبری که متصل به منبع وحی است، برای مردم بفرستد. از این نکته به «قاعده لطف» تعبیر می‌شود.<ref>خواجه‌نصیر طوسی،  تجرید الاعتقاد، 211 ـ 212؛ حلی، الألفین، 295 و 360؛ تفتازانی، شرح المقاصد، 5/240.</ref>

قرآن کریم هدف انبیا(ع)را بشارت و انذار<ref>مائده، 19؛ فاطر، 24.</ref>و اقامه عدل و قسط در جامعه<ref>حدید، 25.</ref>، تربیت و رشد<ref>غافر، 38.</ref>و هدایت مردم<ref>توبه، 33.</ref>معرفی می‌کند. اندیشمندان اسلامی نیز هدف از بعثت انبیا(ع)را ابلاغ پیام الهی و بیان مصالح و مفاسدی می‌دانند که غیر از خداوند، دیگری از آن اطلاع ندارد۔<ref>حلبی، ابوالصلاح، تقریب المعارف، 153.</ref> برخی نیز هدف بعثت را بیان احکام و قوانین، تعلیم اخلاق فاضله و بیان کارهای نیکو و زشت برشمرده‌اند۔<ref>فخر رازی، محمدبن‌عمر، المحصل، 517 ـ 519.</ref> امام‌خمینی هدف انبیا(ع)را بسط [[توحید]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 19/284.</ref>و معارف الهی و قطع ریشه [[کفر]] و [[شرک]] می‌داند که باقی وظایف، مقدمه آن محسوب می‌شود۔<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 153.</ref> به اعتقاد ایشان [[انبیا]](ع)آمده‌اند تا با تربیت انسان‌ها، تمام ابعاد وجودی آنان را الهی کنند۔<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 4/189 و 8/62.</ref> همچنین مقصد انبیا(ع)[[تهذیب و تزکیه]] انسان‌ها و تحصیل سعادت برای مردم است<ref>سرّ الصلاة، 39؛ امام‌خمینی، تقریرات، 3/461؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، 57؛ صحیفه، 8/267 و 17/98.</ref>که از راه تقویت جهت عقلانی و تضعیف توجه به طبیعت و جهت نفسانی انسان حاصل می‌شود۔<ref>امام‌خمینی، تقریرات، 3/31؛ امام‌خمینی، تفسیر حمد، 122.</ref> بدین طریق پیامبران(ع)می‌توانند انسان‌ها را از [[حجاب‌های ظلمانی|حجاب‌]]<nowiki/>ها خارج کرده، به عالم [[حجاب‌های نورانی|نور]] منتقل کنند۔<ref>امام‌خمینی، تفسیر حمد، 141.</ref> در حقیقت این همان دعوت به [[صراط مستقیم]] و کمال مطلق است۔<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 14/153 ـ 154.</ref>

عارفان ضرورت نبوت را از طریق ضرورت وجود [[انسان کامل]] که تجلی‌گاه و مظهر [[اسم اعظم]] الهی است، اثبات می‌کنند<ref>آشتیانی، سیدجلال‌الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، 858 ـ 860.</ref>؛ بدین بیان که اگر انسان کامل به‌عنوان نبی یا ولی، میان واجب و ممکن وجود نداشته باشد، هرگز عالم هستی فیض الهی را بی‌واسطه وجود او دریافت نمی‌کند.<ref>قونوی، صدرالدین، الفکوک، 248.</ref> {{{ببینید| مقاله انسان کامل}}

از این‌رو وی در کتاب معراج‌نامه خود، معراج جسمانی را محال می‌شمارد.(19) این نظر مورد نقد حکمایی چون قاضی‌سعید قمی است.<ref>قاضی‌سعید قمی، شرح توحید الصدوق، 2/308.</ref>

امام‌خمینی همسو با استاد خود [[سیدابوالحسن رفیعی قزوینی]](37) و با تأکید بر جسمانی‌بودن معراج و اینکه بدون اثبات تجرد نفس نمی‌توان به آسانی معراج جسمانی را اثبات کرد، معتقد است معنای جسمانی‌بودن معراج این است که روح مجرد تام خاتم(ص)که خواست تمام عوالم را سیر کند، جسم آن حضرت مجذوب روح شریف ایشان بود و به تبعیت و جذبه آن روح، معراج جسمانی اتفاق افتاد.<ref>امام‌خمینی، تقریرات، 3/51 ـ 52.</ref> طبق این اصل منظور از معراج این نبود که جسمانیات عالم، اجسام علّوی و کُرّات جسمانی را ببیند، بلکه نظر به عوالم مجرد و عقول قادسه بوده است و مَرکب براق پیامبر(ص)هم یک مَرکب مادی و معمولی نبود، بلکه براق از موجودات مجرد بوده<ref>امام‌خمینی، تقریرات، 2/52.</ref>که از بهشت نازل شده بود.<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 288.</ref>  

محمدامین صادقی ارزگانی _ باقر صاحبی، [https://books.khomeini.ir/books/10010/8/ نبوت] دانشنامه امام‌خمینی(ره)، ج۱۰، ص 8-18.