صادر نخستین از منظر امام‌خمینی و عرفا (کتاب)
صادر نخستین از منظر امام‌خمینی و عرفا کتابی به قلم مرضیه رمضانی است که به آشنایی با اندیشه‌های فلسفی و عرفانی امام‌خمینی و مقایسه و تطبیق بین آن‌ها می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
مؤلف
مرضیه رمضانی، متولد ۱۳۶۲ش، دکترای علوم تربیتی و استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا و ساختار
اهمیت موضوع از حیث بیان کیفیت کثرات و پیوند با مبدأ هستی می‌باشد[۱] کتاب صادر نخستین از منظر امام‌خمینی و عرفا به مسئله «صادر نخستین» از منظر فلاسفه و عرفا با تکیه بر آراء فلسفی امام‌خمینی پرداخته است. مسئله صادر نخستین، مسئله‌ای که در تکاپوی شناخت، نخستین موجودی است که بدون واسطه از مبدأ هستی صادر شده است. امام‌خمینی با دو رویکرد مهم فلسفی و عرفانی در تقریر این مطلب پرداخته است. ایشان در ابتدا به تقریر بحث نظام مشائی در مورد صادر نخستین می‌پردازد و بدون تاکید بر نظام ثنایی، معتقد است برخی فلاسفه مشاء اعتبارات و جهاد تکثر در عقل اول را دو چیز دانسته‌اند: یکی جهت وجودی و دیگری جهت نقص که از جهت اول عقل ثانی و از جهت دوم فلک اول موجود می‌شود؛[۲] البته این نظر نهایی امام نیست بلکه نظر نهایی ایشان رویکرد عرفانی است. ایشان بسیار سریع و آشکار در بحث نظام فیض از تئوری جهان‌شناختی مشایی و اشراقی به صورت کامل فاصله می‌گیرد و تمایلات عرفانی خود را به منصه ظهور می‌رساند. بنابراین امام‌خمینی با توجه به اصالت وجود و تشکیک مراتب وجود، صادر نخستین در نظام فلسفی را عقل اول می‌داند؛[۳] امّا در نگاه عرفانی صادر نخستین را وجود منبسط و نفس رحمانی می‌داند [۴] امام‌خمینی میان آراء فلسفه و مشهودات عارفان درباره مصداق صادر نخستین جمع کرده است.
در این کتاب با اشاره به مبانی و اصول فلسفی امام‌خمینی در صادر نخستین، آمده که ایشان بر این باور است که فلاسفه بر اساس اعتقاد به مراتب وجود و تشکیک در وجود بحث از کثرات را مطرح می‌کنند؛ زیرا صدور در فضای اعتقاد به اندیشه سبب و مسبب و علت و معلول است و از آنجا که حکما و فلاسفه حکم نظر به کثرت و تعینات، ترتیب علل و معالیل و چینش فلسفی عوالم دارند، بحث صادر اول را نیز از این منظر بررسی کرده‌اند و مصداق آن را عقل اول می‌دانند؛ امّا عرفا از آنجا که نظر به وحدت وجود دارند و با دید وحدت‌بین به عالم نگاه می‌کنند و کثرات را نمی‌بینند، لذا به تعینات عوالم نظر ندارند و از این جهت صادر اول را فیض منبسط حق تعالی می‌دانند.[۵]
این کتاب در یک مقدمه و در چهار بخش سامان یافته است:
بخش اول؛ کلیات مطالب مطرح می‌باشد که در دو فصل به موضوع فلسفه، روش فلسفی امام‌خمینی و حیات فلسفی امام پرداخته است.
بخش دوم؛ درباره صادر نخستین در هستی‌شناسی فلسفی است که در سه فصل سامان یافته است، فصل اول درباره وحدت و کثرت، فصل دوم درباره علت و معلول و اقسام جعل می‌باشد و در فصل سوم به مصداق صادر نخستین در نظام فلسفی پرداخته است.
بخش سوم درباره صادر نخستین در هستی‌شناسی عرفانی است که در دو فصل سامان یافته است.
بخش چهارم به جمع‌بندی نظریه فلاسفه و عارفان پرداخته و در دو فصل به نظریه جمع و ارزیابی آن سخن به میان آمده است.
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب صادر نخستین از منظر امام‌خمینی و عرفا در سال ۱۳۹۲ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- رمضانی، مرضیه، صادره نخستین از منظر امام‌خمینی و عرفا، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
- امام‌خمینی، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- امام‌خمینی، سید روح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.