الحجة البالغة فی عینیة العلم و الاراده (کتاب)
الحجة البالغة فی عینیة العلم و الاراده: تحلیلی از پاسخ امام‌خمینی به یک نامه فلسفی؛ کتابی به قلم علی‌اکبر ضیایی است که پاسخ‌های امام‌خمینی از حیث مبانی و روش فلسفی به یک نامه فلسفی می‌باشد و تحلیل‌های فلسفی ایشان را روشن می‌سازد. این کتاب در سال ۱۳۸۱ش توسط انتشارات بین‌المللی امین، منتشر شده است.
مؤلف
علی‌اکبر ضیایی، متولد ۱۳۴۳ش، نویسنده و دکترای فرهنگ و تمدن اسلامی، مدیر پژوهشکده حج و زیارت می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا و ساختار
این کتاب تحلیلی از پاسخ امام‌خمینی به یک نامه فلسفی است که نویسنده در ابتدای متن نامه سؤال‌کننده را آورده و سپس پاسخ امام را آورده که هر دو متن عربی است. سائل براهین زیادی را مورد دقت و بررسی قرار داده؛ ولی با این وجود شبهه فلسفی برای او حلّ نشده؛ از این رو از استاد خود یعنی امام‌خمینی می‌خواهد به این شبهه عویصه پاسخ دهد. از جمله این شبهات فلسفی بحث پیرامون علم خداوند به ذاتش می‌باشد. امام‌خمینی برای اثبات علم حق به ذات خودش به دو طریق فلسفی و عرفانی پرداخته و معتقد است در مرتبه ذات، تمام کثرات و وجودات برای حق تعالی معلوم و مکشوف است[۱] همچنین از جمله این شبهات فلسفی، اراده خداوند متعال است. در مواردی جواب به این شبهه بر اساس مسلک مشاء می‌باشد و در مواردی بر اساس مسلک اشراق و در مواردی که هم بر اساس مسلک صوفیه و حکمت متعالیه به این شبهتشکیک در وجوه جواب داده است. همچنین امام‌خمینی دو دلیلی را که سائل برای اثبات علم خداوند به شرور و اعدام در مرتبه احدیت آورده، ردّ کرده‌اند و معتقد است که علم اولاً و بالذات به وجود تعلق می‌گیرد و ثانیاً و بالعرض به مفاهیم و ماهیات تعلق می‌گیرد و از آنجا که وجود خیر است و شرور امری عدمی هستند، پس اراده به امور عدمی و شرور بالعرض تعلق می‌گیرد.[۲]
در این کتاب حاضر بیان شده که امام با مبانی و مقدمات و اصول خاصی چون اصالت وجود، د، بساطت وجود و قاعده بسیط الحقیقه به تقریر علم خداوند به ذات و علم حق تعالی به ماسوای ذات پرداخته و اراده خداوند و نقد کلام متکلمان و مسلک‌های فلسفی و اینکه تعلق اراده به امور عدمی بالعرض می‌باشد.
این کتاب در یک مقدمه که شامل متن نامه سائل به امام‌خمینی و پاسخ امام به نامه می‌باشد و در دو فصل تنظیم شده است. فصل اول به بیان اهمیت شبهه و فصل دوم به بیان شبهه علم خداوند و عینیت اراده حق تعالی پرداخته که شامل چهار مسئله است؛ مسئله اول درباره علم خداوند به ذاتش، مسئله دوم درباره علم خداوند به اشیاء، مسئله سوم درباره عینیت صفات کمالی با ذات احدی و مسئله چهارم درباره اراده خداوند متعال می‌باشد. مسئله چهارم خود دارای چند مبحث است: اراده در روایات و اخبار، اراده از نظر متکلمان، اراده از نظر حکما و نقد نظریه متکلمان و اراده از نظر ملاصدرا.
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب الحجة البالغة فی عینیة العلم و الاراده، در سال ۱۳۸۱ش توسط انتشارات بین‌المللی امین، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- ضیایی، علی‌اکبر، الحجة البالغة فی عینیة العلم و الاراده، تهران، انتشارات بین المللی امین، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ بیست و سوم، ۱۳۸۰ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الطب و الاراده، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.