فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام (کتاب)
فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام از نگاه امام خمینی(س) و علامه طباطبایی(ره) کتابی به قلم محمدامین صادقی ارزگانی است که به تبیین و توضیح انسان شناسی با توجه به مبانی و آراء دو حکیم معاصر، امام خمینی و علامه طباطبائی می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۵ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است.
مؤلف
محمدامین صادقی ارزگانی، متولد ۱۳۴۱ش، محقق و پژوهشگر حوزه علمیه، مؤسسات و مراکز مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی و دفتر تبلیغات اسلامی از جمله فعالیت‌های وی است. علاوه بر تدریس دروس حوزوی، کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده است.
محتوا
اهمیت شناخت سرآغاز و سرانجام انسان و آنچه آدمی در میانه آغاز و انجام طی می‌کند از مهمترین مباحث انسان شناختی است. در کتاب فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، مهمترین و بنیادی‌ترین مسائل انسان شناختی مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده که با تکیه بر دیدگاه دو حکیم معاصر -امام خمینی و علامه طباطبایی- کار نو و بایسته‌ای صورت بگیرد تا از این رهگذر از یک سو، آموزه‌های وحیانی و فلسفی در باب شناخت انسان بازخوانی و بازشناسی گردد و از سوی دیگر ره‌آورد فکری و معرفتی این دو حکیم معاصر که نقش بی‌بدیل در معارف انسان شناسی دارند، مورد دقت و تبیین قرار بگیرد [۱] نویسنده این پژوهش مدعی است که تحلیل تطبیقی گفته‌ها و نقطه نظرهای امام خمینی در این مسئله، نخستین بار است که در این کتاب طرح و تبیین می‌گردد [۲]
در این کتاب آمده که نگاه امام خمینی به بحث نفس با تکیه به مبانی فلسفی و عرفانی است؛ وجود پیشین نفس انسان را از دیدگاه افلاطونی مورد نقد قرار داده است.[۳] ایشان در مسئله حدوث و قدم نفس به حسب ظاهر گرایش به دیدگاه حادث بودن نفس دارد؛ از این رو نظریه افلاطونی را در این باب مورد نقد قرارداده است؛ ولی دیدگاه ارسطو را تقریر و تبیین می‌کند و در ادامه با اشاره به استدلال شیخ اشراق، نقد ملاصدرا را مطرح می‌کند و معتقد است همانطور که خود شیخ اشراق معتقد است انوار اسپهبدیه در مرتبه قبل از خلقت همانند انوار قاهره بدون ماهیت و جنس و فصل است و تغایرشان به هویت ذاتی و وجودی‌شان است.[۴]
در فرازی از کتاب حاضر آمده است که امام خمینی با استناد به برخی آیات الهی به صراحت فلسفه خلقت انسان را عبادت دانسته است و معتقد است سالک باید به خود بفهماند که دار طبیعت، مسجد عبادت است و او برای همین مقصد در این نشئه آمده است[۵] طبق کلام امام، عبادت عبودیت، انسان را به مقامی می‌رساند که خود و همه جهان و جهانیان را آیت و نشانه‌ای از وجود متعالی حق می‌بیند؛ از این رو عبادت عبودیت، یک فرایند تکاملی برای انسان است.[۶]
ساختار
ساختار این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و سه فصل می‌باشد: فصل اول درباره از کجا آمده‌ایم؟ عوالم کلی خلقت، انسان در عوالم پیشین، نگاه قرآنی و روایی به مسئله، نقد امام خمینی بر نظریه افلاطونی و تحلیل آن، تقریر امام خمینی از دیدگاه ارسطویی، تقریر امام خمینی از رویکرد صدرایی و حیات پیشین انسان کامل، سخن به میان آمده است. فصل دوم درباره به کجا و برای چه آمده‌ایم؟ شناخت فرودگاه روح و زادگاه تن، فلسفه آمدن انسان در عالم دنیا، بازخوانی نظریه افلاطون، دیدگاه سینوی، واسطه فیض بودن انسان در عالم، انسان و معرفت الهی، تحلیل نقش عبادت در فلسفه خلقت، سخن به میان آمده است. فصل سوم درباره به کجا می‌رویم و چگونه خواهیم بود؟ مرگ یا سرآغاز زندگی نوین، فرایند حیات برزخی انسان، آشنایی با عالم برزخ و شناخت قیامت و معاد می‌باشد.
نقدها بر نظریات مؤلف
برخی مطالب نفس شناسی و حدوث و قدم نفس و دیدگاه امام خمینی در این باره جای تأمل و دقت دارد.
وضعیت نشر
چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۵ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س))، منتشر شده است.
پانویس
- ↑ صادقی ارزگانی، فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، مقدمه.
- ↑ صادقی ارزگانی، فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، ص۷.
- ↑ امام خمینی، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۸۶؛ صادقی ارزگانی، فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، ص۲۵.
- ↑ امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۱۱۰؛ صادقی ارزگانی، فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، ص۳۱-۳۳.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۰۲؛ صادقی ارزگانی، فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، ص۱۰۶.
- ↑ صادقی ارزگانی، فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، ص۱۲۱.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دهم، ۱۳۸۰ش.
- امام خمینی، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- صادقی ارزگانی، محمدامین، فرایند وجودی انسان از آغاز تا انجام، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.