خاطرات آیت‌الله پسندیده (کتاب)
خاطرات آیت‌الله پسندیده؛ گفته‌ها و نوشته‌ها کتابی است که به‌قلم و بیان سیدمرتضی پسندیده، پیرامون توصیف شهر خمین و رخدادهای آن در دوره قاجار، شرح حال خاندان و مبارزات آنان علیه خان‌ها و حاکمان وقت و شرح حال امام‌خمینی، است.
نویسنده
سیدمرتضی پسندیده (تولد ۸ فروردین ۱۲۷۴ش/ ۱۷ شوال ۱۳۱۳ق؛ فوت ۲۲ آبان ۱۳۷۵ش)، از روحانیون مبارز، برادر ارشد و وکیل تام‌الاختیار امام‌خمینی (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، ص ۷۴ و ۹۹؛ کاظمی، خمین و فعالیت‌های سیاسی، ص ۳۶؛ حضور، ش ۱۷، ص ۳۴۲ و ۳۶۳؛ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۱)، از علما و مدرسان علوم حوزوی خمین و از نخستین استادان امام‌خمینی به شمار می‌آید (پسندیده، خاطرات، ص ۱۲۲ و ۱۵۸ـ۱۶۰؛ امام‌خمینی، ج ۱۹، ص ۴۲۶).
اهمیت
اهمیت این اثر به این است که: ۱. نویسنده، برادر ارشد امام‌خمینی، هفت سال از ایشان بزرگتر و هفت سال هم پس از ایشان از دنیا رفتند و این نشانگر اشراف کامل او بر همه ابعاد و جزئیات زندگی امام‌خمینی است؛ ۲. خاطرات به‌قلم نویسنده است و تنها به خاطرات شفاهی اکتفا نکرده است؛ ۳. بخش نخست این اثر دارای اطلاعات گسترده و منحصربه‌فردی درباره شجره‌نامه خاندان امام، بسترهای شکل‌دهنده شخصیت امام و جغرافیای تاریخی و سیاسی شهرستان خمین است؛ ۴. خاطرات سید مرتضی پسندیده از دوران کودکی و نوجوانی امام دربردارندۀ دریافتی دقیق و روشن از شخصیت و ساختار رفتاری اوست. به‌ویژه که سرپرست دوران کودکی امام را نیز برعهده داشته است (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، سخن ناشر، پیشگفتار و مقدمه).
محتوا
کتاب با فهرست تفصیلی آغاز و با سخن ناشر، پیشگفتاری از سیدحسن خمینی و مقدمۀ نویسنده ادامه می‌یابد (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، صفحات الف تا ز). درون‌مایۀ آن در چهار بخش هماهنگ شده است: بخش نخست به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر خمین در دوران قاجار پرداخته است (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، ص ۳ـ۴). بخش دوم، شرح حال خاندان و فرزندان سید مصطفی خمینی آمده است (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، ص ۴۱ـ۱۳۸). بخش سوم، خاطراتی از دوران ظهور حکومت پهلوی در ایران، و شرح حال کوتاهی از امام‌خمینی است (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، ص ۱۳۹ـ۲۵۳). بخش چهارم شامل پیوست‌هاست: مختصری از شجرنامۀ خاندان امام‌خمینی به‌قلم حشمت‌الله ریاضی یزدی، فهرست اعلام، اسناد و نمونه دست‌خط سیدمرتضی پسندیده و تصاویر (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، ص ۲۵۹ـ۳۱۲) کتاب گاهی دارای پاورقی، و در پایان هر بخش نیز برای توضیح بیشتر محتوا پی‌نوشت‌هایی آمده است (پسندیده، خاطرات، ۱۳۸۴، ص ۳۷ـ۴۰؛ ۱۳۵ـ۱۳۸؛ ۲۵۳ـ۲۵۸).
آثار پیرامونی
کتاب، مقاله، مصاحبه و یادداشت‌های بسیاری در پیوند با این کتاب منتشر شده است که برخی با بخشی از این کتاب همپوشانی دارند. از جمله، کتاب‌های: ۱. خسروشاهی، سیدهادی، خاطرات مستند سیدهادی خسروشاهی درباره آیت‌الله پسندیده ، قم، کلبه شروق، اول، ۱۳۹۸ش. ۲. مرادی‌نیا، محمدجواد، خاطرات آیت‌الله پسندیده، تهران، حدیث، اول، ۱۳۷۴ش. ۳. مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت‌الله پسندیده به روایت اسناد ساواک، تهران، وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد، اول، ۱۳۸۰ش.
وضعیت نشر
کتاب در واحد خاطرات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی گردآوری شده و توسط همین مؤسسه نیز برای نخستین بار در سال ۱۳۸۴ش در ۳۳۸ صفحه با ۳۰۰۰ شمارگان چاپ و منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- پسندیده، سیدمرتضی، خاطرات آیت‌الله پسندیده، گفته‌ها و نوشته‌ها، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- پسندیده، سیدمرتضی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- حضور، مجله، شماره ۱۷، ۱۳۷۵ش،
- کاظمی، معصومه، خمین و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی آیت‌الله پسندیده، خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، اول، ۱۳۹۳ش.