آزادی در اندیشه امام‌خمینی، دفتر بیست و هفتم از آثار موضوعی تبیان‌ها است که توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی استخراج و تنظیم شده و توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج به چاپ رسیده است. کلیات، جایگاه آزادی، حدود آزادی، آزادی در بین قشرهای مختلف، رابطه آزادی با مفاهیم بنیادین حکومت، عناوین مباحث این مجموعه می‌باشد.
محتوا
تبیان مجموعه آثاری است که در هر مجلد از آن مواضع و رهنمودهای امام‌خمینی با استناد به تألیفات ایشان، صحیفه امام و صحیفه نور درباره موضوع خاص، گردآوری و منتشر شده است (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، دانشنامه امام‌خمینی، ۱۴۰۰ ش، ج۳، ص۲۳۶؛ مستوفی، حسین، تبیان‌ها، مجله حضور، ۱۳۹۱ ش، شماره ۸۳) و دفتر بیست و هفتم آن به «آزادی در اندیشه امام‌خمینی» اختصاص دارد. امام‌خمینی ضمن پذیرش و جانبداری از آزادی، بخصوص آزادیهای سیاسی، اجتماعی، آن را به مثابه یکی از حقوق فطری و طبیعی مردم در عرصه‌های مختلف فردی و اجتماعی، از جمله حقوق غیر اکتسابی می‌شمارند، زیرا، آزادی از مقوله حقوق موضوعی نیست تا انسانی به انسان دیگر اعطا کند، بلکه پاره‌ای از طبیعت آدمی و از جمله حقوق طبیعی اوست، حتی اگر دولت و حکومت آن را برسمیت نشناسد. در عین حال، جامعه به منظور حفظ ارکان خود و تأمین نظم و امنیت، می‌تواند حدود، شرایط و قیودی در استفاده از آزادی مقرر نماید؛ اما ایجاد تزلزل در اساس و پایه آن از حدود صلاحیت دولت، حکومت و جامعه بیرون است. امام‌خمینی کوشیده‌اند تا به مدد مصادیق، معنای آزادی را تا حدود زیادی تبیین و مشخص نمایند؛ تأکید بر حضور مردم در روند حاکمیت و نقش آنان در ساختار قدرت انتخابات و گزینش حاکم، نظارت و... را می‌توان از جمله مصادیقِ تبلور آزادی در بیانات ایشان دانست. ایشان ضمن برسمیت شناختن آزادیهای فردی و سیاسی، اندیشه و بیان، احزاب و اجتماعات، عقیده و مذهب، مشارکت آزادانه مردم در تصمیم گیریها و... مواردی چون شرع و عقل، اخلاق و سنت‌های انسانی، قانون، عدم توطئه چینی، عدم فسادانگیزی و عدم ضرررسانی را تحت عنوان حدود آزادی مطرح کرده‌اند. (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۹۲ش، آزادی در اندیشه امام‌خمینی، مقدمه، ب).
ساختار
این مجموعه که در گروه سیاسیِ حوزه معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و به همت علی داستانی بیرکی استخراج و تنظیم شده است، مشتمل بر پنج فصل می‌باشد: فصل اول، با عنوان «کلیات»، به مباحثی پیرامون معنا و مفهوم آزادی، آزادی موهبتی الهی، ارزش والای آزادی و نقش انسان ساز آن، آزادی، امنیت، عدالت و ویژگی‌های آزادی پرداخته است. فصل دوم، تحت عنوان «جایگاه آزادی»، به اندیشه‌های امام‌خمینی درباره ضرورت ایجاد فضای سالم برای آزادی اندیشه، آزادیهای فردی و سیاسی، آزادی بیان، آزادی احزاب و اجتماعات و آزادی عقیده و مذهب اختصاص داده شده است. در فصل سوم، «حدود آزادی»، مبانی شرع و عقل، اخلاق و سنت‌های انسانی، حدود قانونی، عدم توطئه چینی، عدم فسادانگیزی و عدم ضرررسانی به عنوان حدود آزادی در بیانات امام‌خمینی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم، به آزادیهای قشرهای مختلف جامعه اختصاص دارد؛ و مطالبی درباره آزادی زن، آزادی در دانشگاه‌ها و فعالیتهای دانشجویی، آزادی حوزه‌های علمیه و حقوق و آزادیهای اقلیتهای مذهبی را شامل می‌شود. فصل پنجم، «رابطه آزادی با مفاهیم بنیادین حکومت»، مواضع امام را در مورد حاکمیت اسلامی، آزادی و قانون اساسی، آزادی انتخابات، مشارکت آزادانه مردم در تصمیم گیریها و آزادی و استقلال شوراها بیان می‌کند (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۹۲ش، آزادی در اندیشه امام‌خمینی، مقدمه، ج).
ویژگی
در تنظیم قطعات منتخب هر یک از فصول و عنوان‌های فرعی، ترتیب و توالی تاریخی صدور آنها از طرف امام ملاک عمل بوده است نه توالی منطقی مطالب و مشخصات کامل مآخذ براساس شماره مسلسل مندرج در پایان هر فیش در انتهای کتاب آورده شده است (پرتال امام‌خمینی، آزادی در اندیشه امام‌خمینی، ص صفر). این کتاب بارها چاپ شده و چاپ پنجم آن سال ۱۳۹۲ش می‌باشد.
پانویس
منابع
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، آزادی در اندیشه امام‌خمینی- تبیان آثارموضوعی (دفتر بیست و هفتم)، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ پنجم، ۱۳۹۲ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پرتال امام‌خمینی، http://www.imam-khomeini.ir
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، دانشنامه امام‌خمینی، به کوشش سیدضیاء مرتضوی، تهران، ۱۴۰۰ش.
- مستوفی، حسین، تبیان‌ها، مجموعه‌ای ارزشمند، از سخنان امام‌خمینی، مجله حضور، شماره ۸۳، ۱۳۹۱ش.