خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی (کتاب)
خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی (کتاب)
شناسه «خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی»، کاری از محمدرضا احمدی، به واکاوی خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، پیرامون زندگی‌نامه، شخصیت آیت‌الله بروجردی، شخصیت و نهضت امام‌خمینی و همگامی وی با نهضت امام‌خمینی پرداخته است. اهمیت کتاب به دلیل بیان وقایع مهم و ریز و دقیق از دوران نهضت امام‌خمینی و پس از آن، و نیز، گزارش اطلاعات ارزشمند از امام‌خمینی و شخصیت‌های مؤثر در انقلاب، از اهمیت بالایی برخوردار است. از امتیازات کتاب می‌توان به دارا بودن فهرست مطالب، توضیحات فراوان دربارۀ شخصیت‌ها و وقایع در پاورقی، اسناد و تصاویر و نمایه اعلام، اشخاص، اماکن، احزاب و گروه‌ها و کتب و نشریات، اشاره کرد (احمدی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی). ساختار کتاب، مشتمل بر فهرست تفصیلی و ریز مطالب، مقدمه، ۵فصل، اسناد، تصاویر و نمایه اعلام می‌باشد. فصل اول، تولد، خانواده، تحصیلات و استادان، تدریس و تألیف، فعالیت‌های علمی و فرهنگی، خاطراتی از برخی مراجع و علما (احمدی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، ص۱۹ـ۱۰۵)؛ فصل دوم، شخصیت آیت‌الله العظمی بروجردی، خصوصیات اخلاقی، کرامات اخلاقی، ادب و متانت، روحیه علم پروری، روش تدریس، موضع ایشان در قبال فلسفه و تدریس آن در حوزه، خط مشی وی در ادارۀ امور حوزه، ارتباط آیت‌الله بروجردی در قبال آیت‌الله کاشانی، خضوع شاه در برابر آیت‌الله بروجردی، برخورد آیت‌الله بروجردی با مسئلۀ اصلاحات ارضی، احترام متقابل امام‌خمینی و آیت‌الله بروجردی، اهتمام ایشان به وحدت بین تمام فرقه‌های اسلامی، تأسیس دارالتقریب بین المذاهب، اعزام مبلغ به خارج برای تبلیغ و ترویج تشیع، نواب صفوی، فدائیان اسلام، ترورهای فدائیان اسلام و مواضع آیت‌الله بروجردی، و لطمات و رنجش خاطر وی در قبال برخی تندی‌ها و تندروی‌ها (احمدی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، ص ۱۰۹ـ۱۶۳)؛ فصل سوم، شخصیت امام‌خمینی، تحصیل و تدریس امام‌خمینی، روش امام در تدریس فقه و تفاوت آن با علمای قم و نجف، جایگاه علمی امام‌خمینی، تدریس مسایل مستحدثه توسط امام‌خمینی، نظم امام در تدریس، تألیفات فقهی امام‌خمینی، تأثیرپذیری امام‌خمینی از استادش، محمدرضا اصفهانی، ذوق شعری امام، روحیات معنوی و اخلاقی امام و عبادت و زهد او، درس اخلاق امام، احترام به مراجع و علما، دوری از شهرت، علاقه متقابل کاشانی و امام‌خمینی به یکدیگر، سال ۱۳۴۸ش و آغاز مباحث ولایت فقیه و طرح و برنامه امام برای تشکیل حکومت (احمدی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، ص ۱۶۹ـ۲۰۷)؛ فصل چهارم، نهضت امام‌خمینی، رحلت آیت‌الله بروجردی و تلگراف شاه به مراجع، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، تلگراف امام‌خمینی به شاه و اسدالله عَلَم در اعتراض به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، وحدت نظر علما و مراجع، در قضیه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، تسلیم شاه در مقابل ارادۀ امام و سایر مراجع و پایمردی آنان، موضع امام‌خمینی در قبال انقلاب سفید و لوایح شش‌گانه و رفراندم، تحریم رفراندوم توسط علما، سخنرانی شاه در قم، در حرم حضرت معصومه، حمله به فیضیه در دوم فروردین ۱۳۴۲ش، واکنش امام به یورش ددمنشانه دژخیمان و عوامل رژیم پهلوی به فیضیه، اخلال در جلسات و سخنرانی‌های امام‌خمینی و آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری، دعوت آیت‌الله العظمی حکیم، از مراجع تقلید نجف، از علما و مراجع قم برای هجرت به نجف، در اعتراض به تعرضات رژیم شاه به ساحت حوزه و مرجعیت، اعزام طلاب به سربازی، سخنرانی امام در فیضیه، در روز عاشورا، دستگیری امام در محرمِ سال ۱۳۴۲ش، عزیمت علما و مراجع به تهران و بست‌نشینی در حرم عبدالعظیم حسنی، پس از دستگیری امام‌خمینی، آزادی امام از زندان و شادی و سرور مردم، دستور امام به خودداری از اسائل ادب نسبت به مراجع، ماجرای دارالتبلیغ اسلامی و موضع امام‌خمینی، کاپیتولاسیون، موضع امام و سخنرانی ایشان، دستگیری و تبعید امام خمینی به ترکیه در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ش، هیئت‌های مؤتلفه و اقدامات آنها، ترور حسنعلی منصور، نخست وزیر (احمدی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، ص ۲۱۱ـ۲۹۴)؛ فصل پنجم، همگام با نهضت امام‌خمینی، اعتراضات به آیت‌الله شریعتمداری، خاطراتی از زندان قزل قلعه، ارتباط با مرحوم آیت‌الله طالقانی، فعالیت‌های اجتماعی و انقلابی، در اثنای سفرهای تبلیغی، ماجرای کتاب شهید جاوید، نوشته مرحوم نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی و ماهیت آن، سازمان مجاهدین خلق و تغییر مواضع آنها، ارتباط دکتر شریعتی و شهید مطهری با حسینیه ارشاد، ویژگی‌های آیت‌الله حاج آقا مصطفی خمینی و مرگ مرموز وی، هجرت امام به پاریس، پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش، اولین انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب سیدابوالحسن بنی‌صدر به ریاست جمهوری (احمدی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، ص ۲۹۷ـ۳۹۱)؛ در پایان کتاب اسناد، تصاویر و فهرست اعلام آمده است (احمدی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، ص ۳۹۳ـ۴۶۳). وضعیت نشر چاپ اول کتاب در زمستان ۱۳۸۱ در ۴۷۶ صفحه، در ۲۵۰۰ نسخه، در تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است. منابع احمدی، محمدرضا، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.