محمدحسین بهجتی اردکانی
بهجتی اردکانی، محمدحسین؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. محمدحسین بهجتی اردکانی در سال ۱۳۱۳ ش در اردکان به دنیا آمد. او از هفت ۷ سالگی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در اردکان فراگرفت. سپس کلاس‌های اول تا پنجم دبستان را به‌صورت متفرقه خواند. آنگاه وارد حوزه علمیه اردکان شد و مقدمات ادبیات عرب را در آنجا و نزد استادان آن حوزه خواند. محمدحسین بهجتی در سال ۱۳۳۱ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی به قم رفت. استادان او در حوزه علمیه اردکان و یزد (درس‌های مقدمات و سطح) عبارت بودند از: آقایان سید روح‌الله خاتمی، ملامحمد حایری، شیخ احمد علومی و سیدعلی کازرونی. او در سال ۱۳۳۱ ش به توصیه شیخ مرتضی حائری یزدی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر تحصیلات حوزوی خود را پی گرفت. وی کتاب قوانین میرزای قمی و بخشی از لمعه شهید ثانی را نزد سید موسی صدر خواند. رسایل شیخ انصاری را هم پیش سید موسی شبیری زنجانی و میرزا علی مشکینی فراگرفت و در درس مکاسب از شاگردان شیخ محمد فکور یزدی و شیخ عبدالجواد جبل‌عاملی اصفهانی و شیخ مرتضی حائری یزدی بود. کفایه‌الاصول را نیز نزد سید محمدباقر سلطانی طباطبایی خواند. هم‌زمان در جلسات تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی که در روزهای تعطیل هفته تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد. در درس فلسفه هم از شاگردان علامه طباطبایی و حسینعلی منتظری بود. هم‌زمان در درس اخلاق هم از بحث‌های آقایان سید رضا صدر، سید حسین فاطمی قمی و شیخ عباس تهرانی استفاده می‌کرد. بهجتی اردکانی در میانه دهه ۱۳۳۰ ش به دعوت شیخ علی‌اصغر کرباسچیان مؤسس مدارس علوی و همراه با برادرش علی بهجتی به تهران رفت و در دوره تابستانی آموزش علوم جدید به روحانیان شرکت کرد. آنگاه به قم بازگشت و در دبیرستان دین و دانش که سید محمد حسینی بهشتی تأسیس کرده بود، به آموختن زبان انگلیسی پرداخت. سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و شیخ مرتضی حائری یزدی شرکت می‌کرد. او به پیشنهاد یکی از دوستانش به درس خارج امام خمینی راه یافت و یک دوره کامل در آن شرکت کرد. در خلال همین درس‌ها بود که با سید علی حسینی خامنه‌ای که در یک جلسه ادبی آشنا شده بود، هم‌درس و هم‌مباحثه شد و این انس و الفت‌ها به دوستی عمیقی مبدل گشت که تا آخرین روزهای حیاتش ادامه یافت. پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور نیز در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید محمد محقق داماد شرکت کرد (مدرسی، ج ۱، ۱۴۷). او در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی وارد جریان مبارزه با حکومت پهلوی شد. بهجتی که با تخلص شفق، اشعاری را می سرود، در مخالفت با تصویب‌نامه فوق قصیده‌ای با مطلع: «درود باد بر این انقلاب پاک، درود که زیر سایه آن جان ملّتی آسود» سرود و می‌توان آن را نخستین شعر انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی دانست. این شعر در منزل امام خمینی و در حضور جمعیت حاضر توسط بهجتی قرائت شد و تحسین امام خمینی و علمای حوزه را برانگیخت و شوری دیگر در مردم پدید آورد و سپس با کمک اکبر هاشمی رفسنجانی و محمدتقی مصباح یزدی منتشر شد. پس از پخش و تکثیر این اشعار، شهربانی و ساواک قم به‌سرعت واکنش نشان دادند و بهجتی را دستگیر و مورد اذیت و آزار و بازجویی قرار دادند. از آن پس هرگاه شعری در حمایت از امام خمینی و انقلاب پانزده خرداد منتشر می‌شد، بهجتی جزو متهمان ردیف اول بود.
بهجتی در اسفند ۱۳۴۲ همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم در تلگرافی به حسنعلی منصور به «کشتارهای وحشیانه، شکنجه‌های قرون وسطایی، سلب آزادی قلم و بیان و پر کردن زندان‌ها از افراد آزاده ملت» در دولت سابق (دولت اسدالله علم) اعتراض کردند و خواستار آزادی آیات امام خمینی، سید حسن قمی و سید محمود طالقانی شدند و در پایان تأکید کردند: «اگر بناست دولت شما به خواسته‌های ملی توجهی شود، باید همه زندانیان آزاد و تصویب‌نامه‌های ضددینی که به حکم قانون اساسی رسمیت ندارد، ملغی و اصول ضدانسانی و آزادی‌کش متروک و به وضع رقت‌بار اقتصاد مملکت رسیدگی شود» (آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ۲۷؛ مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ۸۶-۸۸؛ روحانی، ج ۱، ۶۴۲؛ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۲، ۲۳۳-۲۳۶). پس از انتخاب امیرعباس هویدا به سمت نخست‌وزیری در اسفند ۱۳۴۳ ش نیز همراه با جمعی از علما و محصلان یزدی حوزه علمیه قم، در نامه‌ای خطاب به او، تصویب مصوبه‌های خلاف شرع و قانون اساسی در دولت‌های سابق (دولت امیراسدالله علم و دولت حسنعلی منصور) را محکوم کردند و سپس با اشاره به تبعید امام خمینی به خارج از کشور، آن اقدام را برخلاف قانون اساسی و اصل مصونیت مراجع عظام دانستند و خواستار بازگرداندن ایشان به کشور، الغای قوانین مغایر شریعت و قانون اساسی و آزادی سایر زندانیان شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۵۶ ـ ۱۵۷). پس از انتقال ایشان از ترکیه به نجف اشرف نیز همراه با جمعی از علما و طلاب حوزه علمیه قم در نامه‌ای، به غیرقانونی بودن تبعید امام خمینی به خارج از کشور اشاره و بر ضرورت بازگشت ایشان به کشور تأکید کردند (دوانی، ج ۵، ۱۶۸-۱۷۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۶۸ و ۱۷۲ ـ ۱۷۴). وی همراه با جمعی از طلاب یزدی حوزه علمیه قم، نامه‌ای به امام خمینی ارسال کردند و از ایشان با عبارت «زعیم شیعه و حامی شریعه و قدوه الاعلام و ملاذ الانام آیت‌الله‌العظمی الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی» نام بردند و ضمن تأکید بر غیرقانونی بودن تبعید ایشان به خارج از کشور، خوشحالی خود را از حضور آن مرجع مبارز و مبرز در جوار حرم علوی (ع) ابراز نمودند (همان، ۱۸۳ ـ ۱۸۴).
محمدحسین بهجتی در ۲۶ فروردین ۱۳۴۹ اجازه تصدر در امور حسبیه و شرعیه (اعاشه خودشان به نحو اقتصاد و ایصال مازاد و دست‌گردان نمودن و امهال به قدر صلاح و اخذ و صرف ایصال) دریافت کرد (صحیفه امام، ج۲، ۲۶۶). امام خمینی ذیل معرف او هم عبارت «معروف هستند» را قید کرده بودند (همان، ج۱، ۵۰۰). وی در سال ۱۳۵۰ ش و به علت فشار شدید مأموران حکومت پهلوی در قم، به تهران هجرت کرد و امامت جماعت مسجد الرسول را بر عهده گرفت و در آنجا به توزیع نوارهای سخنرانی و اعلامیه‌های امام خمینی پرداخت. همچنین با مجله مکتب اسلام همکاری می‌کرد و همراه با شاعرانی چون حمید سبزواری، ناصری، شمسایی و... به فعالیت‌های ادبی می‌پرداخت. در کنار فعالیت‌های تبلیغی، همراه با سید محمد حسینی بهشتی و محمدجواد باهنر در گزینش و معرفی کتاب‌های مناسب فعالیت می‌کرد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های تبلیغی ادامه داد و وقتی در سال ۱۳۶۰ ش شیخ محمد صدوقی یزدی امام جمعه یزد ترور شد و سید روح‌الله خاتمی اردکانی امام جمعه وقت اردکان، امامت جمعه یزد را بر عهده گرفت، با حکم امام خمینی به امامت جمعه اردکان منصوب شد. هم‌زمان ریاست حوزه علمیه و همچنین ریاست انجمن شعر آن شهر را بر عهده داشت. از آثار او می‌توان به مجموعه اشعار بهار آزادی، سرود سحر، بارش نور و باده‌های ازلی اشاره کرد (مدرسی، ۱۴۷-۱۴۸). محمدحسین بهجتی اردکانی در ۲۹ مرداد ۱۳۸۶ در اردکان درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. شعر مشهور «هرچه که بیند دیده / خدایش آفریده» که در کتب ابتدایی آمده است، از اشعار اوست. منابع: آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۲، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۲، ۱۶٬۱۷، ۱۸ تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج ۱، تهران، برگ رضوان؛ مدرسی، سید محمدکاظم (۱۳۸۲)، مفاخر یزد، به کوشش سید محمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج ۱، یزد، نشر ریحانه‌الرسول