روح‌الله شاه‌آبادی
شاه‌آبادی، روح‌الله؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. او در سال ۱۳۱۰ ش در قم به دنیا آمد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۲۵). پدرش آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی از مدرسان برجسته دروس عقلی و فقه و اصول بود که به دلیل اقامت در منطقه شاه‌آباد تهران (جمهوری اسلامی فعلی)، به شاه‌آبادی معروف شد و فرزندانش نیز به همین نام موسوم شدند (مدرس تبریزی، ج ۳، ۱۷۶-۱۶۸). آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی در سال ۱۳۰۶ ش به قم مهاجرت کرد و تا ۱۳۱۴ ش در قم بود و در آن سال به تهران بازگشت؛ بنابراین روح‌الله شاه‌آبادی از چهارسالگی در تهران مقیم شد و دوران ابتدایی را در مدرسه توفیق تهران گذراند. او سپس به تحصیل دروس دینی پرداخت و ادبیات عرب را نزد روحی اصفهانی، معالم‌الاصول را نزد سید محمود طالقانی و شرح لمعه را نزد محمدعلی مدرس تبریزی خواند. سپس در درس خارج فقه آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی حاضر شد. آنگاه در سال ۱۳۲۸ ش به قم رفت و در حوزه علمیه قم شرح اشارات را نزد حسینعلی منتظری و رسایل را نزد علی مشکینی آموخت. سپس در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی حضور یافت (یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۲۵). مدتی هم از درس خارج فقه آیات سید محمد حجت کوه‌کمری، شیخ محمدعلی اراکی («آیت‌الله روح‌الله...»، ۱)، سید احمد موسوی خوانساری و سید محمدتقی خوانساری سود برد. بخشی از دروس عقلی را هم نزد علامه طباطبایی فراگرفت («آیت‌الله حاج...»، ۱). در سال ۱۳۴۱ ش به نجف اشرف رفت و از درس خارج آیات سید ابوالقاسم موسوی خویی، سید محسن طباطبایی حکیم و سید محمود حسینی شاهرودی بهره برد (یاران امام به...، ۱۲۵ ـ ۱۲۶). مدتی هم در حوزه علمیه کربلا به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت (رازی، ج ۳، ۴۸۵). درباره حضور روح‌الله شاه‌آبادی در درس خارج فقه یا اصول امام خمینی در قم اطلاعی در دست نیست، ولی وی از افراد مورد اعتماد امام خمینی بود و در ۱۳۴۱ هنگام عزیمت به نجف اشرف، نامه امام خمینی را درباره تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به حوزه علمیه نجف برد و مراجع و روحانیان آن حوزه را در جریان قرار داد. این نامه موجب واکنش آنان علیه تصویب‌نامه فوق شد (یاران امام به...، ۱۲۶). او در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و پس از دستگیری امام خمینی، همراه با جمعی از طلاب علوم حوزوی، به بیت آیت‌الله خویی رفت و خواستار اقدام مراجع تقلید نجف برای استخلاص امام خمینی شد. وی در آن مجلس با بیان وضعیت امام خمینی و گریه و زاری، حضار را تحت تأثیر قرار داد (خاطرات ۱۵ خرداد...، ج ۵، ۳۰؛ «پانزده خرداد در شهرستان‌ها»، ۶۰؛ «در خدمت نهضت...« ۳۰۵). او پس از عزیمت امام خمینی به نجف اشرف در سال ۱۳۴۴ ش و آغاز تدریس در مسجد شیخ انصاری آن شهر، در درس خارج فقه ایشان حضور یافت و از شاگردان نزدیک امام خمینی بود و تا تبعید ایشان به پاریس ادامه یافت (شاه‌آبادی، ۴). هم‌زمان به مبارزه سیاسی علیه حکومت پهلوی ادامه می‌داد. در ایامی که در نجف اشرف بود مورد توجه امام خمینی بود و به همکاری با نهضت اسلامی و روحانیون مبارز می‌پرداخت (یاران امام به...، ۱۲۵ ـ ۱۲۶). همچنین مناسبات خانوادگی با بیت امام خمینی داشت (قدس ایران...، ۲۴۰).
پس از مهاجرت امام خمینی به فرانسه، همراه با روحانیت مبارز نجف اشرف با ارسال نامه‌ای خدمت امام، از هجرت امام از نجف اظهار تأسف کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۴۰۶ ـ ۴۰۷). سپس همراه با جمعی از فضلا و مدرسان حوزه علمیه نجف اشرف با ارسال نامه‌ای به ژیسکاردستن رئیس‌جمهور فرانسه، از امام خمینی به‌عنوان روح و قلب ۳۵ میلیون ایرانی و دویست میلیون شیعه و بالغ بر هفتصد میلیون مسلمان جهان نام بردند و خواستار رفتار شایسته با ایشان شدند (همان، ۴۰۸ ـ ۴۰۹؛ دوانی، ج ۸، ۳۶۰). وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ ش توسط رژیم بعث عراق از آن کشور اخراج شد و به کشور بازگشت و به تدریس دروس دینی در حوزه علمیه قم پرداخت و به‌ویژه جلسات تفسیر قرآن او همواره دایر بود. او هم‌زمان با تدریس، به اقامه نماز جماعت در مدرسه فیضیه، مسجد امیرالمؤمنین و مسجد مدنی قم می‌پرداخت. شاه‌آبادی از امام خمینی اختیار تام در اخذ و مصرف وجوهات دریافت کرده و در رسیدگی به امور طلاب کوشا بود (شاه‌آبادی، ۴). وی ۶ شهریور ۱۳۹۶ درگذشت و پیکرش پس از تشییع در حرم حضرت معصومه (س) در قم به خاک سپرده شد («پیکر آیت‌الله...»، ۲).
منابع: «آیت‌الله حاج روح‌الله شاه‌آبادی دعوت حق را لبیک گفت» (۱۳۹۶)، روزنامه جمهوری اسلامی، شماره ۱۰۹۵۷، ۷ شهریور؛ «آیت‌الله روح‌الله شاه‌آبادی دار فانی را وداع گفت» (۱۳۹۶)، نشریه افق حوزه، سال شانزدهم، شماره ۵۲۲، ۸ شهریور؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «پانزده خرداد در شهرستان‌ها» (۱۳۷۰)، نشریه یاد، شماره ۲۴، سال ششم، پاییز؛ «پیکر آیت‌الله شاه‌آبادی در قم تشییع شد» (۱۳۹۶)، روزنامه جمهوری اسلامی، شماره ۱۰۹۵۸، ۸ شهریور؛ خاطرات ۱۵ خرداد (۱۳۷۶)، به کوشش علی باقری، دفتر پنجم، انتشارات حوزه¬ هنری دفتر ادبیات انقلاب اسلامی؛ «در خدمت نهضت امام خمینی» (۱۳۹۶)، تدوین، صادق علیپور و سهراب مقدمی شهیدانی، پانزده خرداد، دوره سوم، سال چهاردهم، شماره ۵۱، بهار؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۶، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ رازی، محمد شریف (۱۳۵۳)، گنجینه دانشمندان، ج ۴، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه؛ شاه‌آبادی، محمدرضا (۱۳۹۵)، «روح تعبد و توکل: نگاهی به زندگی مرحوم آیت‌الله حاج شیخ روح‌الله شاه‌آبادی»، هفته‌نامه حریم امام، سال ششم، شماره ۲۸۶، ۳۰ شهریور؛ قدس ایران، بانوی بزرگ انقلاب (۱۳۸۸)، تهیه و تنظیم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ مدرس تبریزی، محمدعلی (۱۳۷۴)، ریحانه الادب، ج ۳، تهران، خیام؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۲)، کتاب سی‌ودوم، شهید حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی شاه‌آبادی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.