محسن حرم‌پناهی
محسن حرم‌پناهی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
محسن حرم‌پناهی در سال ۱۳۰۸ در قم و در خانواده‌ای با پیشینه درخشان علمی به دنیا آمد. پدرش شیخ مهدی حرم‌پناهی و جدش شیخ حسن حرم‌پناهی و جد اعلایش ملاحسین مجتهد قمی از مجتهدان برجسته قم و از شاگردان صاحب جواهر بود و نسبش به ملامحمد کبیر از عالمان برجسته آن سامان می‌رسید.[۱] پدربزرگ مادری‌اش هم آیت‌الله سیدصادق روحانی از مجتهدان برجسته قم بود. محسن حرم‌پناهی در چنین خانواده‌ای به دنیا آمد و از چهار سالگی خواندن و نوشتن را پیش پدرش که از مدرسان دروس حوزوی در قم بود فراگرفت و قرآن و کتب فارسی ازجمله گلستان سعدی را نزد او آموخت. سپس وارد حوزه علمیه قم شد و مقدمات را پیش شیخ غلامحسین فاضل کاشی خواند. در درس قوانین از شاگردان سیدرضا بهاءالدینی بود و شرح لمعه را نزد مرحوم شیخ یوسف احدی فراگرفت. در همان زمان به مشهد رفت و مدتی هم در درس شرح لمعه سیداحمد مدرس شرکت کرد. آنگاه به قم بازگشت و کتاب مکاسب را نزد آقایان سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و سیدمحمدصادق شریعتمداری آموخت. در کفایةالاصول هم از شاگردان آقایان سیدمحمدصادق شریعتمداری و میرزا محمد مجاهدی بود.[۲]
حرم‌پناهی پس از پایان دوره سطح وارد درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی شد و مدت ۱۴ سال از درس‌های ایشان بهره برد. در کنار حضور در درس‌های ایشان، از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمدتقی خوانساری، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و شیخ محمدعلی اراکی بهره می‌برد.[۳]مدتی هم از درس خارج اصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد استفاده می‌کرد.[۴] شریف‌رازی در زندگینامه مجمل حرم‌پناهی اشاره‌ای به این موضوع نکرده است.[۵]و در زندگینامه حرم‌پناهی، درج‌شده در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم به این موضوع اشاره نشده است،.[۶] ولی سیدحمید روحانی در کتاب بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی از حرم‌پناهی به‌عنوان یکی از شاگردان امام‌خمینی نام برده.[۷] و این فهرست به تأیید امام‌خمینی رسیده بود.[۸] ناصر باقری بیدهندی هم در مقاله‌ای با عنوان «نجوم امت» درباره امام‌خمینی، فهرست دیگری از شاگردان امام‌خمینی ارائه داده و حرم‌پناهی را از شاگردان امام دانسته است،.[۹] بنابراین می‌توان گفت حضور او در درس امام‌خمینی قطعی است. با وجود این، درباره حضور او در درس‌های خارج فقه و اصول یا اخلاق امام‌خمینی گزارشی در دست نیست و می‌توان احتمال داد که او از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی بوده و هم‌زمان با حضور در درس‌های آیت‌الله بروجردی، در درس‌های امام‌خمینی هم شرکت می‌کرده است. در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، در درس‌های فلسفه و همچنین تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبایی هم شرکت می‌کرد.
حرم‌پناهی در کنار تحصیل، به تدریس در حوزه علمیه قم هم می‌پرداخت و مقدمات، شرح لمعه، شرح منظومه و شرح تجرید، رسائل، مکاسب و کفایه را بارها تدریس کرد. سپس به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت. در همان زمان همراه با عبدالرحیم ربانی شیرازی و به دستور آیت‌الله بروجردی به تحقیق پیرامون کتاب وسایل‌الشیعه پرداخت.[۱۰] وی با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، به مبارزه با حکومت پهلوی روی آورد و به‌ویژه با سفر به شهر ورامین، در آنجا به افشاگری علیه حکومت پهلوی دست زد و همچنین با جریان‌های انحرافی مبارزه می‌کرد. به سبب همین سخنرانی‌ها و مبارزات بود که به شهربانی احضار شد و نسبت به ادامه فعالیت‌ها مورد تهدید قرار گرفت. همچنین به شهر آشتیان و رستم‌آباد شمیران سفر کرد و به فعالیت‌های تبلیغی در آن مناطق پرداخت.[۱۱] پس از آن هم به مبارزاتش ادامه داد و همراه با مدرسان حوزه علمیه قم، اعلامیه‌هایی را در حمایت از امام‌خمینی و یا انتقاد از حکومت پهلوی امضا می‌کرد.[۱۲]
حرم‌پناهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تدریس در حوزه علمیه قم ادامه داد و از مدرسان درس خارج فقه و اصول بود. همچنین در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم عضویت داشت. کتاب‌های سفینةالهدی فی شرح وسیلةالنجاه، تصحیح مسائل‌الشیعه، شرکت در تألیف جامع احادیث الشیعه، مساکن و ملابس، تفسیر آیات‌الاحکام، شرح خطبه همام، حاشیه بر کفایةالاصول، قاعده لاضرر، فوائد رجالیه، رساله در تقیه، رساله در امامت، تقریرات درس فقه آیت‌الله بروجردی ـ طهارت و صلاة، تقریرات درس فقه برخی از استادان.
محسن حرم‌پناهی در دوم مهرماه ۱۳۸۱ در قم از دنیا رفت و پیکرش پس اقامه نماز توسط آیت‌الله محمدتقی بهجت، در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۱۳]
پانویس
- ↑ شریف‌رازی، ج۲، ص۱۳۴ـ۱۳۵؛ «درگذشتگان»، ص۱۳۰.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۳، ص۱۲۸.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۳، ص۱۲۸؛ شریف‌رازی، ج ۲، ص۱۳۴.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص۱۲۸.
- ↑ شریف‌رازی، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج ۳، ص۱۲۹.
- ↑ روحانی، ج ۱، ص۶۳.
- ↑ صحیفه امام، ج ۳، ص۲۱۳ـ۲۱۴.
- ↑ باقری بیدهندی، ص۱۳۱.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص۱۲۹.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۰.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۸۸، ۲۲۲، ۲۳۹، ۲۵۱، ۲۷۲، ۴۳۴، ۴۳۹، ۴۵۰، ۴۵۲، ۴۶۲، ۴۷۶، ۴۹۱، ۴۷۸، ۴۷۹، ۵۰۷.
- ↑ «درگذشتگان»، ص۱۳۱.
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- باقری بیدهندی، ناصر (۱۳۶۸)، نجوم امت ۲۸: حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، نور علم، شماره ۳۱، تیر.
- جامعه مدرسین حوزه علمیه قم (۱۳۸۵)، ج۳ (زندگینامه اعضای جامعه مدرسین)، تدوین: سیدمحسن صالح، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «درگذشتگان» (۱۳۸۱)، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۷۶، مهر و آبان.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۸۱)، نهضت امام‌خمینی، ج۱، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامیه.