علی‌پناه اشتهاردی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۹۵ |
| زادگاه | روستای فارچی‌آباد اشتهارد |
| تاریخ وفات | ۱۸ تیر ۱۳۸۷ |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه |
| شهر وفات | قم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی |
علی‌پناه اصلانی اشتهاردی، از شاگردان درس اخلاق و خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
تحصیل
علی‌پناه اصلانی اشتهاردی معروف به اشتهاردی در سال ۱۲۹۵ش در روستای فارچی‌آباد اشتهارد به دنیا آمد. او خواندن و نوشتن را در زادگاهش و نزد بانویی مکتب‌دار آموخت. از یازده‌سالگی به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات (ادبیات عرب، مقداری از قوانین‌الاصول و شرح لمعه) را نزد شیخ یحیی تقوی اشتهاردی خواند.[۱] سپس به یکی از روستاهای اشتهارد رفت و سه سال به تدریس قرآن در آن روستا پرداخت. آنگاه برای ادامه تحصیل به قم رفت، ولی به این علت که خدمت نظام‌وظیفه را انجام نداده بود، از تحصیل در آن حوزه منع شد. اصلانی اشتهاردی به سبب مخالفت با حکومت پهلوی، از انجام خدمت سربازی استنکاف ورزید و به همین سبب به تهران رفت و مدت کوتاهی در بازار تهران به کار مشغول شد. سپس به زادگاهش بازگشت و دوباره پای درس شیخ یحیی تقوی اشتهاردی در حوزه علمیه اشتهارد نشست. در سال ۱۳۲۰ ش دوباره راهی قم شد و در بدو ورود به حوزه علمیه قم، تهذیب‌المنطق را نزد امام‌خمینی که از ممتحنان حوزه بود، امتحان داد و پس از قبولی در آن آزمون، در حوزه علمیه قم پذیرفته شد و به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت. او دروس سطح را نزد آیات سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، شیخ مرتضی حائری یزدی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، شیخ عبدالرزاق قائنی، سیدمحمدعلی حائری کرمانی، سیداحمد حسینی زنجانی، سیدصادق شریعتمداری و سیداحمد موسوی خوانساری خواند.[۲]
هم‌زمان در درس اخلاق امام‌خمینی که در غروب روزهای پنجشنبه و جمعه در مدرس زیر کتابخانه مدرسه فیضیه تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد.[۳] وی در سال‌های ۱۳۲۰-۱۳۲۴ که جلسات درس اخلاق امام‌خمینی دایر بود، در آن درس‌ها حضور می‌یافت. در کنار تحصیل دروس اخلاق، در درس فلسفه و حکمت اسلامی آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری هم شرکت می‌کرد. علاوه بر آن، از درس فلسفه و همچنین تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی بهره‌مند می‌شد.[۴]
اصلانی اشتهاردی سپس در درس آیات سیدصدرالدین صدر، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمدتقی موسوی خوانساری، سیدحسین طباطبایی بروجردی، امام‌خمینی و شیخ محمدعلی اراکی شرکت کرد.[۵] وی به احتمال زیاد از شاگردان دوره اول درس خارج اصول ایشان بود که در سال‌های ۱۳۳۷-۱۳۳۰ ش در مسجد سلماسی تشکیل می‌شد. وی این درس را که به ترتیب از مباحث کتاب کفایه‌الاصول بود، تقریر کرد و این تقریر منتشر نشده است.[۶] او مورد توجه امام‌خمینی بود و از طرف استادش، لقب «فقیه سیار» را دریافت کرده بود.[۷]
اصلانی اشتهاردی همچنین از طلاب مورد توجه آیت‌الله بروجردی بود و در تدوین کتاب وسایل الشیعه با آن مرجع همکاری داشت. اصلاح این کتاب توسط جمعی ۱۵-۱۶ نفره صورت می‌گرفت که از اعضای آن جمع علاوه بر اصلانی اشتهاردی، می‌توان به سیدابوالقاسم موسوی کرمانی، میرزا علی ثابتی همدانی، عبدالرحیم بروجردی و... اشاره کرد.[۸] از آن گذشته، او یکی از پیشگامان تحقیق و احیای کتب دینی بود و نخستین بار با همکاری برخی از بزرگان ازجمله سیدابوالقاسم موسوی کرمانی، کتاب‌های روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه اثر علامه محمدتقی مجلسی و ایضاح الفوائد و مجمع الفائده فخرالمحققین را تصحیح کرد و به چاپ رساند.[۹] از دیگر تقریرات او می‌توان به درس خارج فقه آیت‌الله بروجردی (کتاب الصلوه، صلوه الجمعه، کتاب الضمان، کتاب الغصب، ارث الزوجه، منجّزات المریض، مشتقات، حجیت و اجماع) و خارج فقه آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی (از مباحث صلاه الجمعه و مقداری از کتاب صوم) اشاره کرد.
اشتهاردی با تأسیس حوزه علمیه کمالیه توسط روح‌الله کمالوند، با دعوت کمالوند به خرم‌آباد رفت و به تدریس در آن حوزه پرداخت. در مدت حضور در آن شهر، مدارک العروه را در سی جلد نوشت. پس از چند سال حضور در آن شهر به قم بازگشت[۱۰] و به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت و چند دوره دروس سطح را تدریس کرد. مدتی هم به تدریس درس خارج فقه پرداخت. هم‌زمان از سوی آیت‌الله گلپایگانی به‌عنوان یکی از ممتحنان طلاب در دوره سطح انتخاب شد.
حمایت از نهضت امام‌خمینی
او در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ ش با حضور در بیت امام‌خمینی، از نهضت اسلامی حمایت می‌کرد. در جریان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، طلابی را که در آن واقعه آسیب‌دیده بودند، مورد حمایت قرار داد.[۱۱] همچنین پس از انتقال امام‌خمینی از ترکیه به نجف اشرف، همراه با جمعی از طلاب حوزه علمیه قم با ارسال تلگرافی ورود ایشان را به نجف اشرف تبریک گفت.[۱۲] سپس همراه با دیگر مدرسان حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امام‌خمینی، ضمن ابراز خوشوقتی از حضور آن مرجع در نجف اشرف، «افسردگی شدید عموم» مردم ایران را به سبب محروم شدن از حضور ایشان در کشور به ایشان یادآور شدند.[۱۳] در سال ۱۳۴۴ ش و پس از سخت‌گیری حکومت پهلوی علیه آیت‌الله سیدحسن طباطبایی قمی و دستگیری یکی از فرزندان آن عالم مبارز، همراه با برخی از روحانیان و مدرسان حوزه علمیه قم نامه‌ای به ایشان نوشتند و ضمن تجلیل از مجاهدت‌های آیت‌الله قمی، تأثرات خود را از پیشامدها علیه ایشان ازجمله دستگیری فرزندشان اعلام کردند.[۱۴] او در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ ش، ضمن تدریس در قم، از سوی آیت‌الله اراکی، به جای ایشان در مسجد امام حسن عسکری نماز جماعت را اقامه می‌کرد و هم‌زمان به تبلیغ دین می‌پرداخت و در موسم تبلیغ، به اشتهارد، تهران، زرین‌شهر، تویسرکان و... سفر می‌کرد.[۱۵]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی
اشتهاردی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های علمی ـ تبلیغی در قم ادامه داد. در طول جنگ تحمیلی بارها با حضور در جبهه‌های جنگ، به تشویق رزمندگان پرداخت[۱۶] و از سال ۱۳۶۸ ش، پاسخگوی مسائل شرعی در بیت امام‌خمینی بود و هم‌زمان به اقامه نماز جماعت ظهر و عصر در حرم حضرت معصومه و نماز مغرب و عشا در مدرسه فیضیه می‌پرداخت. اشتهاردی تدریس درس لمعه را در حوزه علمیه قم ادامه داد و سال‌ها کتاب لمعه را تدریس می‌کرد و تا پایان عمر تدریس آن را ترک نکرد.[۱۷] درس‌های او آمیخته با مباحث اخلاقی بود و به همین سبب، طلاب از آن بحث‌ها بهره‌مند می‌شدند.[۱۸] علاوه بر آن، به مدت چهل سال به‌صورت متمادی در روزهای پنجشنبه و پس از اقامه نماز مغرب و عشا، در مدرسه فیضیه به بحث‌های اخلاق می‌پرداخت. در روزهای جمعه نیز جلسات تدریس درس اخلاق را در دفتر مقام معظم رهبری در قم برگزار می‌کرد و مدتی هم در بیت امام‌خمینی به تدریس همان درس می‌پرداخت.[۱۹]
تألیفات
در آن مدت به تألیف آثار علمی نیز می‌پرداخت و برخی از آثار او، علاوه بر تقریرات درس استادانش عبارت است از: مدارک العروة الوثقی در ۳۰ مجلد، رسالتان مجموعتان، فتاوای ابن جنید، اربعون حدیث (چهل حدیث) از چهارده معصوم، تعلیمات اخلاقی، هفت‌ساله چرا صدا درآورد (در پاسخ شبهات وهابیت علیه تشیع)، لغات القرآن، کشکول، کتاب و رساله‌ای در بیان و اثبات حکومت انبیاء، رساله‌ای در وظایف مجلس خبرگان، رساله‌ای در وظایف مجلس شورای اسلامی، رساله‌ای با عنوان غرب‌گرایی چرا؟، رساله‌ای در بیان و معرفی برخی دستاوردهای انقلاب اسلامی، رسم پارسایی. تعلیقات او نیز عبارت است از: تعلیقه علی العروه الوثقی، تعلیقه علی وسیلة النجاه، تعلیقه، تحقیق و تصحیح ایقاع الفوائد فی حل اشکالات القواعد در چهار مجلد، تعلیقه، تحقیق و تصحیح روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه در چهارده جلد، تعلیقه، تحقیق و تصحیح و تفسیر شریف القرآن و العقل اثر حاج‌آقا نورالدین اراکی در سه جلد، تعلیقه، تحقیق و تصحیح کشف الرموز در دو مجلد[۲۰] و کتاب تعلیق و تصحیح مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان که این اثر در دوره دوم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان کتاب سال برگزیده شد.[۲۱]
درگذشت
علی‌پناه اصلانی اشتهاردی سرانجام در شامگاه ۱۸ تیر ۱۳۸۷ هنگام اقامه نماز جماعت مغرب و عشا در مدرسه فیضیه درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۲۲]
پانویس
- ↑ جواهرکلام، «درگذشتگان: آیت‌الله اشتهاردی»، ص۱۷۵.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۶۵-۴۶۷.
- ↑ جواهرکلام، «درگذشتگان: آیت‌الله اشتهاردی»، ص۱۷۵؛ صحیفه دل، ج۲، ص۴۸؛ فراهانی، سلسله موی دوست، ص۱۳۶.
- ↑ جواهرکلام، «درگذشتگان: آیت‌الله اشتهاردی»، ص۱۷۵.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۶۷-۴۶۸.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۷۲
- ↑ اشتهاردی، حقیقت معجزه از انبیا و ائمه، ص۲۰.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی کرمانی، ص۵۰-۵۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی کرمانی، ص۵۳-۵۴.
- ↑ «پرونده‌ای در بزرگداشت...»، ص۷-۸.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۶۹.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۷۲؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۵، ص۱۶۳-۱۶۴؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ص۴۸، ۲۲؛ روحانی، ج۱، ص۸۷۸.
- ↑ خسروشاهی، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، ص۹۳؛ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ص۶۳-۶۴.
- ↑ مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۱۷۲.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۶۸-۴۶۹.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۶۸-۴۶۹.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۶۷-۴۶۸؛ فتحی، «فقیه سیار»، ص۱۴.
- ↑ جواهرکلام، «درگذشتگان: آیت‌الله اشتهاردی»، ص۱۷۵.
- ↑ اشتهاردی، حقیقت معجزه از انبیا و ائمه، ص۱۸.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، ص۴۷۲-۴۷۳؛ ««نگاهی به زندگی آیت‌الله حاج شیخ علی‌پناه اشتهاردی»»، ص۴.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۸، ص۲۳.
- ↑ جواهرکلام، «درگذشتگان: آیت‌الله اشتهاردی»، ص۱۷۶.
منابع
- آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- اشتهاردی، علی‌پناه (۱۳۸۹)، حقیقت معجزه از انبیا و ائمه اطهار علیهم‌السلام، قم، زائر.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «پرونده‌ای در بزرگداشت آیت‌الله شیخ علی‌پناه اشتهاردی در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصرالدین انصاری قمی: حق فقاهت ایشان ادا نشده است»، هفته‌نامه حریم امام، سال پنجم، شماره ۲۲۴، ۱۷ تیر ۱۳۹۵.
- جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۷)، «درگذشتگان: آیت‌الله اشتهاردی»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۱۰-۱۱۱
- خاطرات آیت‌الله سیدحسین موسوی کرمانی (۱۳۸۴)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- خسروشاهی، سیدهادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- صحیفه دل، خاطرات مکتوب از شاگردان امام‌خمینی(س) (۱۳۷۹)، به کوشش حمید بصیرت‌منش و احمد میریان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر امام‌خمینی(س).
- سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی(س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی، مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س).
- سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد ساواک (۱۳۸۶)، ج ۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- فتحی، علی‌اشرف (۱۳۸۸)، «فقیه سیار»، روزنامه¬ اعتماد ملی، شماره ۹۵۳، ۴ تیر.
- سلمانی آرانی، حبیب (۱۳۸۶)، «شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، گلشن ابرار: خلاصه‌ای از اسوه‌های علم و عمل، ج۷، تهیه و تدوین جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باقرالعلوم، قم، نور السجاد.
- صحیفه دل (۲): خاطرات مکتوب از شاگردان امام‌خمینی (۱۳۸۸)، به کوشش حمید بصیرت‌منش و احمد میریان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر امام‌خمینی(س).
- مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- «نگاهی به زندگی آیت‌الله حاج شیخ علی‌پناه اشتهاردی»، پگاه حوزه (ویژه حوزه‌های دینی)، شماره ۵۴، ۱۳ مرداد ۱۳۸۷
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، کتاب ۴۸: آیت‌الله‌العظمی محمد فاضل لنکرانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.