محمدعلی امینیان
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مختار امینیان |
| اطلاعات علمی | |
محمدعلی امینیان، از شاگردان درس اخلاق و خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
تولد
مختار معروف به محمدعلی امینیان در سال ۱۳۰۵ش در روستای فتیده از توابع لنگرود (استان گیلان) به دنیا آمد. پدربزرگش، شیخ حسن معین‌العلما، و پدرش عبدالحسین امینیان از خرده‌مالکان آن روستا بود (رخ نگار در صفای آستانه، ص۲-۳).
تحصیل
محمدعلی امینیان خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش آموخت. سپس نزد شیخ اسماعیل، از عالمان آن روستا، به فراگیری علوم شرعی پرداخت (رخ نگار در صفای آستانه، ص۷). دوران ابتدایی را هم در مدرسه‌ای در چهار کیلومتری زادگاهش گذراند (خبرگان ملت، ج۱، ص۹۵-۹۶). او در سال ۱۳۲۳ش برای تحصیل علوم حوزوی به قم رفت (خاطرات آیت‌الله...، ص۹) و در درس اخلاق امام‌خمینی (در سال ۱۳۲۴ش) که روزهای پنج‌شنبه و جمعه در مدرس زیر کتابخانه مدرسه فیضیه تشکیل می‌شد، حاضر می‌شد (سلسله موی... ص۳۲؛ صحیفه دل، ج۲، ص۲۹) و سه ماه از آن درس بهره برد (رخ نگار در...، ص۱۱۷-۱۱۸). امینیان درباره حضور در آن درس و ویژگی‌های آن می‌گوید: «با توجه به اینکه طلبه بسیار ابتدایی بودم، مع‌الوصف از بیانات شیوا و روانشان بهره کافی می‌بردم. به معیار «کلّم الناس علی قدر عقولهم» مطالب بسیار عالی را با بیانی بسیار ساده و روان بیان می‌فرمودند و تمام حضار مجلس از خواص و عوام استفاده می‌کردند» (صحیفه دل، ج۲، ص۲۸). او هم‌زمان، مقدمات دروس حوزوی را در حوزه علمیه قم نزد میرزا قاسم نحوی و میرزا جواد سدهی اصفهانی خواند (همان، ۲۶). لمعه را هم پیش شیخ محمد صدوقی یزدی فراگرفت (انصاری قمی، ص۱۲۷) و در درس منطق هم از شاگردان شیخ محمد صادقی تهرانی بود. سپس در درس «ارث» سیدمحمد حسینی بهشتی حاضر شد و مکاسب محرمه را نزد شیخ مرتضی حائری یزدی و محمدتقی بهجت و قوانین‌الاصول را هم پیش شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی خواند. در درس رسایل هم از شاگردان میرزا علی‌اکبر مشکینی و شیخ محمد فکور یزدی بود و در کفایتین از محضر سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی سود برد. درس منظومه ملاهادی سبزواری را نزد شیخ حسینعلی منتظری خواند (انصاری قمی، ص۳۵-۳۸) و مطول را هم نزد شیخ مرتضی مطهری آموخت (انصاری، ص۱۲۷)
محمدعلی امینیان از سال ۱۳۳۲ ش به تحصیل درس خارج پرداخت و از همان سال در درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی حضور یافت. هم‌زمان در درس خارج فقه امام‌خمینی که در مسجد محمدیه برگزار می‌شد شرکت می‌کرد که ده سال از آن درس بهره‌مند شد (انصاری قمی، ص۴۲) و آن درس را تقریر کرد (خبرگان ملت، ج۱، ص۹۷). وی درباره درس خارج فقه امام‌خمینی می‌گوید: «کیفیت درس ایشان بسیار عالی و جالب بود: اولاً با مقدمات مناسب وارد بحث می‌شدند، ثانیاً مطالب را زنجیروار بیان می‌فرمودند که در نوشتن سهولت داشت، ثالثاً مشکلات مباحث را با بیانی ساده و روان بیان می‌کردند، لذا بسیار سهل التناول بود و رابعاً خداوند یک بیان کافی و شافی به ایشان عنایت کرده بودند که می‌توانستند همه گونه مطالب را شیرین و با جاذبه بیان نمایند. بالاتر از همه، با توجه به اینکه معظم‌له موقعیت هر عالمی را به‌جای خود حفظ می‌نمودند و کمال احترام را برای تمام علمای اعلام قائل بودند، مع‌الوصف انتقادات بسیاری از علمای اصول مخصوصاً نسبت به خِرّیط (تبحر) این فن، مرحوم آیت‌الله‌العظمی آقای آقا میرزا حسین نائینی(ره) داشتند و همچنین در مباحث فقهی کاملاً به ظواهر آیات کریمه و روایات شریفه متعبد بودند. هیچ‌گاه ظواهر شرع را با سلیقه‌های شخصی یا مطالب فلسفی مخلوط نمی‌کردند» (صحیفه دل، ج۲، ص۳۲-۳۳). امینیان هم‌زمان با حضور در درس خارج فقه امام‌خمینی، در درس خارج اصول امام‌خمینی نیز که در مسجد سلماسی برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد و هفت سال و نیم در آن درس حضور داشت (رخ نگار در...، ص۴۲-۴۳) و آن درس را هم تقریر کرد (رخ نگار، ص۶۴-۶۵)، ولی این تقریرات انتشار نیافته است. پس از آن، در درس خارج اصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد و خارج فقه و اصول آیات میرزا هاشم آملی، سیدکاظم شریعتمداری، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، عبدالنبی اراکی، سیدمرتضی مرتضوی لنگرودی، محمدتقی بهجت و سیدمحمدهادی حسینی میلانی (مدت کوتاهی در مشهد) شرکت می‌کرد (رخ نگار، ص۴۱-۴۵). یک سال هم از درس اسفار و تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبایی بهره برد (رخ نگار، ص۵۰). آنگاه به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت و درس‌هایی چون منظومه ملاهادی سبزواری، منطق مظفر، قوانین، مکاسب، مطول و... را در حوزه علمیه قم تدریس می‌کرد (رخ نگار، ص۵۴-۵۵). او سپس از طرف آیت‌الله گلپایگانی، سرپرستی امتحانات طلاب علوم دینی را به عهده گرفت و همراه با حسن تهرانی و مرتضی بنی‌فضل در ساماندهی به امتحانات کتبی و شفاهی حوزه علمیه قم نقش ایفا کرد (رخ نگار،، ص۱۵۱-۱۵۲؛ کاظمینی، ص۱۱۱).
حمایت از نهضت امام‌خمینی
امینیان دوم فروردین ۱۳۴۲ و در جریان حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه، در آن مدرسه حضور داشت و مورد ضرب و شتم مأموران قرار گرفت (رخ نگار در...، ص۱۲۷). در خرداد آن سال در شهر نراق به سخنرانی پرداخت و پس از دستگیری امام‌خمینی، همراه با جمعی از علمای گیلان، اعلامیه تأیید مرجعیت امام‌خمینی را امضا کرد (رخ نگار، ص۱۳۴-۱۳۵). وی همچنین در انتقال اعلامیه‌ها و اطلاعیه‌های روحانیان مبارز قم به استان گیلان نقش داشت. پس از بازگشت امام‌خمینی به قم در فروردین ۱۳۴۳، با ارسال تلگرافی به علمای مبارز رشت، ضمن اطلاع‌رسانی در این باره، از اقدام آنان در حمایت از امام‌خمینی تقدیر کرد (انقلاب اسلامی به...، استان گیلان، ج۱، ص۵۲). پس از تبعید امام‌خمینی به عراق، همراه با طلاب لاهیجانی و لنگرودی حوزه علمیه قم با ارسال نامه‌ای به امام‌خمینی، ورود ایشان را به عتبات عالیات تبریک گفت و آرزو کرد ایشان هر چه زودتر به وطن بازگردد (روحانی، ج۲، ص۱۳۱). امینیان در سال‌های تبعید امام‌خمینی در انتقال اخبار حوزه علمیه قم به زادگاهش نقش داشت (انقلاب اسلامی...، استاد گیلان، ج۱، ص۲۹۵) و در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ ش در برگزاری تظاهرات و راهپیمایی‌های اعتراضی در زادگاهش فعال بود و در اغلب تجمعات به سخنرانی می‌پرداخت. به همین دلیل از سوی ساواک مورد تهدید قرار گرفت (خبرگان ملت، ج۱، ص۹۹؛ کاظمینی، ج۱، ص۱۱۱).
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
محمدعلی امینیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در پی درخواست مردم رشت و با دستور امام‌خمینی (صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۶۲)، به آن شهر رفت و امامت مسجد گلشن آنجا را بر عهده گرفت (رخ نگار در...، ص۱۵۲-۱۵۳). او در کنار تبلیغ دین و اقامه نماز جماعت در آن مسجد، به مبارزه با گروهک‌های معارض با جمهوری اسلامی می‌پرداخت (رخ نگار، ص۱۵۸-۱۶۳؛ خبرگان ملت، ج۱، ص۹۹-۱۰۰). سپس از طرف امام‌خمینی به ریاست دادگاه انقلاب اسلامی رشت منصوب شد، ولی پس از مدت کوتاهی، از آن سمت کناره گرفت. بعد از بازگشایی دانشگاه‌ها، به نمایندگی ولی‌فقیه در دانشگاه گیلان منصوب شد و هم‌زمان نمایندگی امام‌خمینی در دانشگاه علوم پزشکی گیلان را هم بر عهده گرفت و بیست سال در آن سمت بود. مدتی هم به‌عنوان امام جمعه موقت رشت (کاظمینی، ج۱، ص۱۱۱)، به اقامه نماز جمعه در رشت پرداخت (رخ نگار در...، ص۱۵۵-۱۵۸). او در ۱۳۶۱ با حکم امام‌خمینی به امامت جمعه شهر آستانه اشرفیه در استان گیلان منصوب شد (همان، ۱۶۹؛ کاظمینی، ۱۱۱). امینیان در دوره دوم مجلس خبرگان رهبری با رأی مردم استان گیلان به نمایندگی برگزیده شد و این انتخاب در دوره‌های سوم و چهارم مجلس خبرگان رهبری هم تکرار شد (کاظمینی، ص۱۱۰ـ۱۱۱ و نیز خبرگان ملت، ص۵۹۸). او در کنار اقامه نماز جمعه و جماعت در آستانه اشرفیه، در امور اجتماعی هم فعال بود و احیای حوزه علمیه آستانه اشرفیه، تأسیس مسجد جامع فتیده، بازسازی مسجد جامع آستانه اشرفیه (رخ نگار در...، ص۱۶۹-۱۷۱) و ساخت مسجد اهل‌البیت در آستانه اشرفیه، از اقدامات او در دوران مسئولیتش در آستانه اشرفیه است. همچنین در جریان زلزله شمال (به احتمال زیاد زلزله رودبار و منجیل)، در خانه‌سازی برای زلزله‌زدگان فعال بود (انصاری قمی، ص۱۲۸). برخی از تألیفات او عبارت است از: ۱- تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله‌العظمی بروجردی. ۲- تقریرات درس خارج فقه و اصول حضرت امام‌خمینی. ۳- کتاب تلخیص المنطق مرحوم مظفر که به درخواست شهید بزرگوار آیت‌الله قدوسی نگاشته شد. ۴- کتاب فاعول (در آتش‌سوزی منزلش طعمه حریق شد). ۵- مبانی اخلاق اسلامی. ۶- مبانی فلسفه اسلامی. ۷- از اسلام تا ارتداد. ۸- قره‌العین در نماز. آثار منتشرنشده: ۱- میزان اندیشه (در منطق). ۲- حسن الختام یا دروس فی الکلام (در علم کلام). ۳- رساله‌ای در سنخیت. ۴- رساله در عناوین ثانویه. ۵- مسائل مستحدثه (در مورد احکام اوّلی و ثانوی و موضوعات مختلفی چون: تقیه، روابط اجتماعی دختران و پسران، شرکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی و مسائل مستحدثه پزشکی). ۶- تفسیر آیات منتخبه. ۷- مبانی فلسفه اسلامی. ۸- میزان اندیشه. ۹- نفس الرحمان در تفسیر آیاتی از قرآن. ۱۰- عالم اسرار. ۱۱- گلستان خاطرات و عایدات. ۱۲- رساله اخذ اجرت در واجبات. ۱۳- مجموعه اشعار با عنوان شقایق (رخ نگار در...، ص۶۸-۷۹).
درگذشت
محمدعلی امینیان در ۲۰ خرداد ۱۳۹۴ در آستانه اشرفیه از دنیا رفت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط زین‌العابدین قربانی امام جمعه رشت، در صحن حرم سیدجلال‌الدین اشرف آستانه اشرفیه به خاک سپرده شد (انصاری قمی، ص۱۲۸).
پانویس
منابع
- انصاری قمی، ناصرالدین (۱۳۹۵)، «درگذشتگان: آیت‌الله امینیان»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال بیست و ششم، شماره دوم، خرداد و تیر
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان (۱۳۸۹)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- خبرگان ملت، شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- رخ نگار در صفای آستانه: خاطرات آیت‌الله محمدعلی امینیان (۱۳۹۵)، تدوین: محمدهادی فلاح، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- کاظمینی، میرزا محمد، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور (۱۳۸۴)، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.