محمدباقر آخوندی
آخوندی، محمدباقر؛
از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. محمدباقر آخوندی در مرداد ۱۳۰۴ ش در روستای علی بیگلو شهرستان شبستر به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در زادگاهش گذراند و سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و بخشی از مقدمات را در حوزه علمیه بندر شرفخانه نزد شیخ جعفر مختارپور فراگرفت. آنگاه به تبریز رفت و در مدرسه علمیه طالبیه آن شهر به تحصیل ادامه داد. درباره استادان او در آن مدرسه علمیه اطلاعاتی در دست نیست. آخوندی پس از تکمیل مقدمات و بخشی از دروس سطح در مدرسه طالبیه تبریز، در سال ۱۳۲۴ راهی قم شد و در مدرسه فیضیه به تحصیل ادامه داد. او دروس عالی سطح را نزد میرزا محمد مجاهدی تبریزی فراگرفت. آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیات سید محمد حجت کوه‌کمری، سید محمد محقق داماد، سید حسین طباطبایی بروجردی و امام خمینی شرکت کرد (عباس‌زاده، ۳۳-۳۵؛ الوانساز خویی، ج ۱، ۱۶). درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال ورودش به قم و حضور در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله حجت کوه‌کمری (درگذشته به سال ۱۳۳۱) می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۳۰ ش در درس خارج فقه امام خمینی که صبح‌ها در مسجد سلماسی و خارج اصول ایشان که عصرها در همان مسجد برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. آخوندی در دوره تحصیل در قم، به لحاظ درسی از طلابی بود که به سبب جدیت در تحصیل، از سوی آیت‌الله بروجردی تشویق شد. او در ادامه و هم‌زمان با تحصیل، به تدریس در مسجد علی‌اصغر قم می‌پرداخت و دروس سطح ازجمله مکاسب و کفایه‌الاصول را در آنجا تدریس می‌کرد. در تعطیلات تابستان هم به زادگاهش بازمی‌گشت و به آموزش احکام و قرائت قرآن می‌پرداخت (عباس‌زاده، ۳۳-۳۵). او از سال ۱۳۴۳ ش به اقامه نماز جماعت در مسجد چهل‌اختران قم پرداخت و در آن مسجد با ایراد سخنرانی‌های انتقادی، وارد جریان مبارزه با حکومت پهلوی شد (همان، ۴۳). یکی از جلوه‌های مبارزاتی آخوندی، ارسال نامه‌ای به امام خمینی پس از انتقال ایشان از ترکیه به نجف اشرف (همراه با جمعی از علما و طلاب علوم دینی حوزه علمیه قم) بود. آنان در آن نامه، بر غیرقانونی بودن تبعید امام خمینی به خارج از کشور اشاره و بر ضرورت بازگشت ایشان به کشور تأکید کرده بودند (دوانی، ج ۵، ۱۶۸-۱۷۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۶۸ و ۱۷۲ ـ ۱۷۴). آخوندی در آبان ۱۳۴۴ در آستانه سالروز تبعید امام خمینی به خارج از کشور، همراه با جمعی از فضلا، مدرسان و محصلان حوزه علمیه قم با ارسال نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، تبعید امام خمینی به خارج از کشور را محکوم کردند. او در آن نامه (همراه با دیگر امضاکنندگان نامه فوق)، تصویب لایحه مصونیت قضایی مستشاران آمریکایی در ایران (کاپیتولاسیون) را تقبیح کردند و با اشاره به سیاست‌های سرکوبگرانه حکومت پهلوی، خواستار بازگشت امام خمینی به کشور و خاتمه دادن به حبس، شکنجه و اعدام مخالفان حکومت پهلوی شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۸۵ـ۱۹۱). وی پس از آن با ایراد سخنرانی‌های انتقادی در مسجد چهل‌اختران، به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه داد. هم‌زمان با سفر به شهرستان شبستر، در آنجا نیز به سخنرانی علیه حکومت پهلوی می‌پرداخت. در یکی از سخنرانی‌هایش در شبستر با اشاره به اقدامات خلاف دین حکومت پهلوی، به‌شدت از حکومت پهلوی انتقاد کرد. پس از این سخنرانی دستگیر و زندانی شد (الوانساز خویی، ج ۱، ۱۶؛ عباس‌زاده، ۳۷). درباره مدت‌زمان حبس او اطلاعاتی در دست نیست. همچنین او کارخانه کوره‌پزخانه در اطراف قم تأسیس کرده بود و هر شب جمعه به بیان اخلاق و احکام به کارگران آن کوره‌پزخانه می‌پرداخت و در حل مشکلات آنان می‌کوشید (عباس‌زاده، ۳۹-۴۰). آخوندی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در جهاد سازندگی پرداخت. یکی از فعالیت‌های او در آن نهاد انقلابی، تشکیل انجمن اسلامی صنف کوره‌پزخانه‌ها بود. او در سال ۱۳۶۳ ش در دومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، از طرف مردم شبستر به نمایندگی مجلس شورای اسلامی برگزیده شد (معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی...، ۱۵۶). پس از پایان دوره دوم مجلس به قم بازگشت و به اقامه نماز جماعت و تدریس در مسجد چهل‌اختران و مسجد حضرت علی‌اصغر (ع) قم ادامه داد. از وی آثار فراوانی منتشر شده است که از آن جمله می‌توان به مجمع‌الاحادیث اشاره کرد. راه‌سازی بین شبستر و سلماس، احداث سدهای مختلف خاکی در منطقه شبستر و... ازجمله فعالیت‌های او در دوران نمایندگی است. او همچنین کانون فرهنگی توحید را در قم تأسیس کرد و کتابخانه‌هایی را هم در آن شهر بنیان نهاد. فعالیت‌های کانون فرهنگی توحید در خیابان آذر قم زیر نظر مستقیم آخوندی قرار داشت و اجرای مراسم خاص در ایام عید، تشویق جوانان برای شرکت در راهپیمایی‌ها، برگزاری مجالس سوگواری در محرم، صفر و...، برگزاری مراسم قرائت قرآن در ماه مبارک رمضان و... از فعالیت‌های این کانون به شمار می‌آمد. این کانون فرهنگی همچنین یک هیئت برای نوجوانان تشکیل داده بود که در ایام محرم، به برگزاری جلسات عزاداری می‌پرداخت. علاوه بر آن، یک جلسه اخلاق برای جوانان برگزار می‌کرد. دو کتابخانه امام خمینی و توحید هم در خیابان آذر قم تأسیس شده بود و زیر نظر کانون فرهنگی توحید اداره می‌شد. کتابخانه امام خمینی مخصوص برادران و کتابخانه توحید برای استفاده خواهران در نظر گرفته شده بود (عباس‌زاده، ۳۵-۳۶).
آخوندی در ۲۴ آبان ۱۳۷۷ ش پس از اقامه نماز مغرب و عشا و تدریس در مسجد حضرت علی‌اصغر (ع)، در راه بازگشت به منزل، براثر سانحه رانندگی به بیمارستان نکویی قم انتقال یافت و پس از چند روز درگذشت. پیکر او در قم تشییع و در امامزادگان چهل‌اختران قم به خاک سپرده شد (الوانساز خویی، ۱۸؛ عباس‌زاده، ۴۷-۵۰). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۶، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ عباس‌زاده، ولی (۱۳۸۳)، «محمدباقر آخوندی معلّم مهربان»، ستارگان حرم، ج ۱۸، قم، زائر؛ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و تبلیغات مجلس شورای اسلامی.