هاشم هاشم‌زاده هریسی

هاشم هاشم‌زاده هریسی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.

هاشم هاشم‌زاده هریسی در سال ۱۳۱۷ در شهر هریس استان آذربایجان شرقی به دنیا آمد. او در سن ۷ سالگی به مکتب‌خانه رفت با فراگیری قرآن تحصیلاتش را آغاز کرد. پس از آن در سال ۱۳۳۵ راهی مدرسه طالبیه تبریز شد و در آنجا مقدمات را در نزد استادان آن مدرسه فراگرفت. سپس در درس تفسیر شیخ حسین شنب غازانی شرکت کرد و بخشی از شرح لمعه را هم پیش سیدعلی مولانا و شیخ جعفر اشراقی خواند. وی در سال ۱۳۳۹ به قم رفت و در حوزه علمیه آنجا شرح لمعه را نزد سیدجواد خطیبی تبریزی به پایان رساند و مکاسب و رسائل را پیش ناصر مکارم شیرازی و جعفر سبحانی و کفایةالاصول را نزد سیدمحمدباقر سلطانی خواند. میرزا محمد مجاهدی تبریزی، آیت‌الله حسینعلی منتظری و میرزا باقر ملکی میانجی و محمدتقی ستوده از دیگر استادان او در دوره سطح بودند. او سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت. هاشم زاده هریسی در زندگینامه خودنوشت برای خبرگان ملت سخنی درباره حضور در درس امام‌خمینی نگفته است، اما در مصاحبه با هفته‌نامه حریم امام، از حضور در درس امام‌خمینی سخن گفته است: «وقتی وارد حوزه علمیه شدم، امام در حوزه معروف بود. حتی قبل از این قیام هم در حوزه معروف بود. چون امام فقط یک فقیه و فیلسوف نبود. ایشان یک قامت رشید، یک قیافه زیبا و یک جذبه و جذابیتی داشت. همین جذابیت امام در ذهن ما بود. به ایشان حاج‌آقا روح‌الله می‌گفتند. حاج‌آقا روح‌الله جذابیت داشت. همه مراجع فقیه و محترم بودند، اما امام عنوان‌های دیگری هم داشت. بزرگ‌ترین و فاضل‌ترین شاگردها به درسشان می‌رفتند. این جذبه در ذهن من بود و به‌مجرد ورودم مرا جذب کرد. در آن حد که بعداً یک مقدار به درسشان می‌رفتم. منتها امام زود تبعید شد و رفت و دیگر دستم از دامنش کوتاه شد. زیاد در محضرشان درس نخواندم. چون بنده اواخر سال ۳۹ وارد حوزه علمیه قم شدم. سال ۴۰ حضرت آیت‌الله‌العظمی بروجردی از دنیا رفت. حضرت امام هم چون رساله و این‌ها نداشت به مرجعیت وارد نشد. بعد هم کسانی دیگر اجازه گرفتند و فقط رساله ایشان را چاپ کردند. آن هم خیلی بعد بود. ایشان اجازه نمی‌داد و وارد مرجعیت نمی‌شد. تا اینکه امام وارد این مسائل شد و تبعید پیش آمد و بنده مدت کمی از وجودشان استفاده کردم» (پرونده‌ای در بزرگداشت حوزه و علمای آذربایجان، ص۱۳). علاوه بر آن محمد الوانساز خویی هم در گلشن ابرار آذربایجان از امام‌خمینی به‌عنوان یکی از استادان درس خارج هاشم زاده نام برده است، بنابراین با استناد به این مصاحبه و منبع فوق‌الذکر می‌توان گفت که حضور او در درس امام‌خمینی کوتاه بود و احتمالاً در سال ۱۳۴۳ در درس‌های امام‌خمینی در مسجد اعظم قم شرکت می‌کرد.

هاشمزاده پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، تحصیلات دروس خارج فقه و اصول را در از محضر اساتیدی همچون آیت‌الله سیدشهاب‌الدین نجفی مرعشی، آیت‌الله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و آیت‌الله محمدعلی اراکی پی گرفت. در همان سال‌ها نویسندگی را با انتشار کتاب حقایق تحریف شروع کرد. وی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در فعالیت‌های انقلابی شرکت می‌کرد و پیام‌ها و اعلامیه‌های امام‌خمینی و سایر مراجع را در استان‌ها و شهرستان‌ها به دست هسته‌های انقلابی می‌رساند و تصمیمات حوزه علمیه و رهبری و سایر اخبار انقلاب اسلامی را به مردم و علمای بزرگ شهرستان‌ها ابلاغ می‌کرد. همچنین در ایام محرم، صفر، ماه رمضان و ایام فاطمیه برای تبلیغ به شهرهای مختلف سفر می‌کرد و بیشترین فعالیتش بر مسائل سیاسی و انقلابی متمرکز بود. به همین خاطر بارها توسط ژاندارمری و ساواک احضار شد و مورد بازجویی قرار گرفت. از جمله در سال ۱۳۴۳ وقتی در مسجد مقبره تبریز به سخنرانی پرداخت، توسط ساواک دستگیر و مدتی زندانی شد و در زندان انفرادی محبوس شد.

هاشمزاده در سال ۱۳۵۴ با سیدمحمدحسینی بهشتی در تهران مرتبط شد و در جلسات ایشان حضور یافت. این جلسات در شب‌های چهارشنبه در تهران برگزار و مسائل مهم نهضت اسلامی در آنجا مطرح می‌شد. او همچنین در تحصن روحانیان در دانشگاه تهران در بهمن۱۳۵۷ که در اعتراض به بسته شدن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف ممانعت از بازگشت امام‌خمینی به کشور، صورت گرفته بود، حضور داشت . وی پس از ورود امام‌خمینی (س) به تهران در مراسم استقبال ایشان حاضر شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با حکم نظارت و بازرسی از سوی دفتر پیگیری شورای انقلاب اسلامی و سپس از سوی اکبر هاشمی رفسنجانی و محمدرضا مهدوی کنی (وزرای کشور در سال‌های ۱۳۵۸ـ۱۳۶۰)، به‌عنوان بازرس آن وزارتخانه به شهرستان‌های آذربایجان شرقی و غربی سفر می‌کرد. در جریان بحران نقده در آذربایجان غربی و جریان حزب خلق مسلمان در تبریز در سال ۱۳۵۸، گزارش‌هایی تهیّه و به مراکز ذی‌ربط ارسال نمود. وی در سال ۱۳۶۰ طی مأموریتی از قم به تبریز رفت و مسئولیت سازمان تبلیغات اسلامی و همچنین نمایندگی امام‌خمینی(س) در سپاه پاسداران را به عهده گرفت. در دوران جنگ تحمیلی نیز به نمایندگی از سوی امام‌خمینی در سپاه در جبهه‌های جنگ حضور فعّال داشت. هاشمزاده هریسی از سال ۱۳۶۱ در دانشگاه تبریز، دانشکده الهیات دانشگاه تهران و نیز دانشگاه صنعتی سهند تدریس می‌کرد. و هم‌زمان تحصیلات خود را نیز ادامه داد و توانست در سال ۱۳۶۹ مدرک دکترای خود را در رشته علوم قرآنی از دانشگاه آزاد اسلامی دریافت کند.

عضویت در هیئت نظارت بر اجرای فرمان امام‌خمینی، نمایندگی امام‌خمینی در سپاه پنجم عاشورا، سپاه یکم ثارالله و سپاه نیروی مقاومت و نمایندگی ولی فقیه در بسیج دانشجویی دانشگاه‌های کشور از دیگر سمت‌های هاشمزاده هریسی بود. وی در سومین و پنجمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تبریز به نمایندگی برگزیده شد. در آن دوره‌ها ریاست کمیسیون اصل نود و ۸۸ مجلس شورای اسلامی را برعهده داشت. همچنین نماینده قوه مقننه در هیئت نظارت بر مطبوعات کشور نیز بود. عضویت در کمیسیون فرهنگ عمومی کشور، عضویت در کمیسیون شورای عالی جوانان و عضویت در هیئت نظارت بر اجرای قانون اساسی از دیگر مسئولیت‌های وی در دوران نمایندگی بود. مدتی هم مشاور آموزشی وزارت آموزش و پرورش بود. او در سومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری به نمایندگی از مردم استان آذربایجان شرقی به نمایندگی برگزیده شد. و در دوره‌های چهارم و پنجم مجلس خبرگان رهبری هم نمایندگی مردم آن استان را برعهده داشت.از جمله آثار و تألیفات هاشم زاده هریسی می‌توان به طرح نوین، طرح نو، خودآموز قرآن، همه با هم به‌سوی قرآن، در مکتب قرآن، فرهنگ قرآن (سه جلد)، شناخت سوره‌های قرآن (سه جلد)، اعلام و علوم قرآن، شناسنامه سوره‌های قرآن، شناخت قرآن، قرآن‌شناسی علّامه طباطبائی، طرح تبویب قرآن، طرح پروژه‌های آموزشی و تحقیقاتی، قرآن و عترت، علم الاخلاق (دو جلد)، در مکتب پیشوایان، خداشناسی در کلاس درس، حقایق تحریف شده، اسلام و مسئله شفاعت، بهداشت و درمان در اسلام، حقوق و وظایف زن در اسلام، پیام خون، سفیران انقلاب، تکرار تاریخ، دو تاریخ همگون، صدای عدالت، رساله احکام آموزشی، وظایف مسئولین، وظایف نمایندگان مجلس شورای اسلامی، قضا و دستگاه قضا در اسلام (وظایف قضات)، مجموعه مقالات، آیین انتخاب و گزینش در اسلام، بررسی خطوط و جریانات سیاسی، صدای دوستی و تعادل، ترجمة البیان، افسانه عبدالله بن سبا، نقش عایشه در تاریخ اسلام، مجموعه کلام حضرت امام(س) در مورد مجلس و نمایندگان، تلخیص الوظائف، آیات‌الاحکام، تبویب آیات قرآن مجید، منابع علوم قرآنی و کتاب‌شناسی قرآن، فرهنگ احادیث، سیره و اخلاق عملی اسوه‌های انسانیت، تعلیم و تربیت اسلامی و تفاهم بین‌المللی، نماز در قرآن و... اشاره کرد.