محمد فکور یزدی
محمد فکور یزدی، از شاگردان درس فلسفه و خارج فقه و اصول امام خمینی.
محمد فکور یزدی فرزند آقا حسین یزدی احمدآبادی (ریحان یزدی، ص۳۹۶) در سال ۱۲۸۵ش در روستای احمدآباد در شهرستان اردکان یزد دیده به جهان گشود (مدرسی، ص۵۲۷). نام اصلی او محمدناصر بود، ولی به محمد معروف شده بود (جعفریان، ج۱۰، ص۸۲).
او خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در زادگاهش آموخت. آنگاه به شاگردی در مغازه‌ای در اردکان پرداخت. هم‌زمان با کار، به تحصیل در حوزه علمیه اردکان پرداخت و همین علاقه سبب شد با هزینه حاج عبدالصمد وکیلی، مغازه‌دار اردکانی، راهی یزد شود و در مدرسه عبدالرحیم خان آن شهر تحصیل دروس حوزوی را پی بگیرد. وی پس از مدتی تحصیل در یزد، در سال ۱۳۰۵ش راهی قم شد و در حوزه علمیه نوبنیاد آن شهر ابتدا در درس سطح میرزا محمد همدانی شرکت کرد و سپس در سلک شاگردان درس خارج فقه و اصول شیخ عبدالکریم حائری یزدی درآمد. یکی از ویژگی‌های او، تفکر و تأمل در مسائل و مباحث علمی بود و به همین سبب شیخ عبدالکریم حائری یزدی لقب «فکور» را به او داد و پس از آن به همین نام موسوم شد (مدرسی، ص۵۲۷-۵۲۸).
فکور یزدی پس از فوت آیت‌الله حائری یزدی، از درس خارج فقه و اصول سید محمد حجت کوه‌کمری، سید صدرالدین صدر، میرزا محمدعلی قمی، سید حسین بروجردی طباطبایی، سید محمدتقی خوانساری، امام خمینی، سید محمدرضا گلپایگانی و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی بهره‌مند شد و در آن دوران هم‌مباحثه شیخ محمد صدوقی یزدی بود (مدرسی، ص۵۲۷). درباره کم و کیف حضور او در درس خارج فقه یا اصول امام خمینی اطلاع دقیقی در دست نیست و در منابع رجالی صرفاً از حضور او در آن درس‌ها سخن گفته‌اند، ولی تاریخ و ماده درسی را مشخص نکرده‌اند. به نظر می‌رسد او در نخستین دوره درس خارج فقه و اصول امام خمینی که در مسجد محمدیه و سپس مسجد سلماسی قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است. وی همچنین از شاگردان درس فلسفه امام خمینی بود (اردبیلی، ص۱۵) و همراه با سید رضا صدر و شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی در درس اسفار امام خمینی شرکت می‌کرد که این درس ده سال ادامه داشت («فلسفه پی‌جویی حقیقت و هستی»، ص۱۰۴؛ سلسله موی دوست، ص۶۸). فکور یزدی هم‌زمان با تحصیل، به تدریس در حوزه علمیه قم اشتغال داشت و از مدرسان برجسته و بلندآوازه حوزه علمیه قم به شمار می‌رفت. ساواک در سال ۱۳۳۵ش در گزارشی دراین‌باره، او را یکی از مدرسان حوزه علمیه قم نامید که بالغ بر ۵۰ نفر در درس او شرکت می‌کردند (مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ص۵). جلسات تدریس خارج فقه و اصول و فلسفه او سال‌ها در صحن بزرگ حضرت معصومه(س) تشکیل می‌شد و از مهم‌ترین جلسات درسی در قم بود و افراد زیادی در آن شرکت می‌کردند. از مهم‌ترین شاگردان او می‌توان به سید مصطفی خمینی، سید عباس خاتم یزدی، غلامرضا رضوانی، حسین راستی کاشانی و... اشاره کرد (مدرسی، ص۵۲۸). او همچنین از دوستان امام خمینی بود و بین آنان انس و الفتی برقرار بود (مدرسی، ص۵۲۸) و امام خمینی احترام زیادی برای او قائل بود (خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین...، ص۲۱۵-۲۱۶). فکور یزدی همچنین از افراد مورد اعتماد امام خمینی بود و ایشان به برخی از افراد معرفی‌شده توسط او، اجازاتی در امور حسبیه و شرعیه داده بود (صحیفه امام، ج۱، ص۴۵۲، ۴۶۴، ۴۷۰، ۴۷۵، ۴۹۶، ۵۰۱). فکور یزدی علاوه بر امام خمینی، با سید مصطفی خمینی هم مناسبات دوستانه‌ای داشت (خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین...، ص۲۱۶؛ خاطرات سال‌های نجف، ص۸۴) و در سفرهای سالانه‌اش به عتبات عالیات (جعفریان، ص۸۲) با سید مصطفی خمینی ملاقات می‌کرد (خاطرات سال‌های نجف، ص۸۴) و در انتقال اخبار نجف به‌ویژه اخبار مرتبط با امام خمینی به قم نقش داشت (سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد، ج۵، ص۳۷۷-۳۷۸؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: استان یزد، کتاب اول، ص۱۱۴؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۲، ص۲۵).
فکور یزدی در استخاره کردن شهرت زیادی داشت (شریف‌رازی، ج۲، ص۲۲۴) و اشتهارش در آن از مرزهای ایران فراتر رفته و حتی در عراق نیز به آن معروف شده بود (جعفریان، ص۸۲). از آثار او می‌توان به دو جزوه در تقریرات درس آیت‌الله حائری یزدی و سید محمد حجت کوه‌کمری اشاره کرد (رازی، ج۲، ص۱۰۸؛ احمدیان، ص۲۱۷). وی در ۸ آذر ۱۳۵۳ (۱۴ ذی‌القعده ۱۳۹۴ق) در قم از دنیا رفت و پیکرش با حضور گسترده مردم و روحانیان پس از تشییع به روضه فاطمیه منتقل شد (جعفریان، ج۱۰، ص۸۲) و پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله گلپایگانی (احمدیان، ص۲۱۷)، در گلزار شیخان و در جوار قبر زکریا بن آدم اشعری و علامه میرزا ابوالقاسم قمی، صاحب قوانین‌الاصول در سمت شمال شرقی آن قبرستان به خاک سپرده شد (شریف‌رازی، ج۷، ص۴۴۹).
پانویس
منابع
- احمدیان، مینا (۱۳۸۳)، شیخان قم: بزرگان مدفون در شیخان کبیر (گلزار شیخان)، قم، دلیل ما.
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان یزد، کتاب اول (۱۳۹۳)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- جعفریان، رسول (۱۳۷۸)، میراث اسلامی ایران، ج۱۰، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
- خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید منیرالدین حسینی هاشمی (۱۳۸۳)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خاطرات سال‌های نجف (۱۳۸۹)، جلد اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- رازی، محمد (۱۳۳۳ ش)، آثار الحجه یا اولین دائره‌المعارف حوزه علمیه قم، قم، کتابفروشی برقعی.
- ریحان یزدی، علیرضا (۱۳۷۲)، آینه دانشوران، مقدمه و تعلیق: ناصر باقر بیدهندی، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
- سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام خمینی(س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی و با مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامیه.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۴)، گنجینه دانشمندان، ج۷، قم، پیروز.
- «فلسفه پی‌جویی حقیقت و هستی» (۱۳۷۴)، نامه فرهنگ، شماره ۱۷، بهار.
- مدرسی، سید محمدکاظم (۱۳۸۲)، مفاخر یزد، به کوشش سید محمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، یزد، ریحانه‌الرسول.
- سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۲، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۲: شهید آیت‌الله حاج شیخ محمد صدوقی یزدی (۱۳۷۷)، به کوشش مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.