محمدهادی یوسفی غروی

محمدهادی یوسفی غروی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.

محمدهادی یوسفی غروی در سال ۱۳۲۷ ش در خانواده‌ای روحانی در نجف اشرف به دنیا آمد. پدرش محمود یوسفی غروی از شاگردان امام‌خمینی و از اعضای هیئت استفتای ایشان و مصحح حاشیه امام‌خمینی بر عروه‌الوثقی بود. محمدهادی یوسفی غروی در زندگینامه خود در سایت شخصی‌اش، اطلاعاتی درباره تحصیلات ابتدایی در نجف اشرف ارائه نداده است. او از سال ۱۳۴۱ ش به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در همان‌جا و نزد پدرش که از مدرسان حوزه علمیه نجف اشرف بود، فراگرفت. دروس سطح را هم در همان حوزه و نزد استادانی چون آقایان محمدعلی مدرس افغانی، سیدمحمد فیروزآبادی و شیخ محمود داوری نجف‌آبادی خواند (قاسمی، ج ۵، ۵۱۹). سپس در درس خارج فقه (عبادات و صلات الجماعة) آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی و خارج اصول (استصحاب) ایشان شرکت کرد («محمدهادی یوسفی غروی: زندگی‌نامه»، www.alyousofi.ir). او در جریان ورود امام‌خمینی به عراق در مراسم استقبال از ایشان شرکت داشت و در مجلسی که به همین مناسبت در نجف اشرف برگزار شده بود، قصیده‌ای را قرائت کرد و شرکت‌کنندگان را تحت تأثیر قرار داد («مصاحبه با آیت‌الله شیخ محمود یوسفی غروی»، ۴۷-۵۰). امام‌خمینی از سال ۱۳۴۴ ش تحصیل درس خارج فقه را در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف آغاز کرده بود و محمدهادی یوسفی غروی در آن درس (معاملات و بیع و خیارات) حاضر شد. درباره سال آغاز حضور او در درس امام‌خمینی گزارشی در دست نیست، ولی با استناد به مناسبات پدرش با امام‌خمینی می‌توان احتمال داد که از اواسط دهه ۱۳۴۰ ش در آن درس شرکت می‌کرد. یوسفی غروی در سال ۱۳۵۱ به قم منتقل شد، بنابراین می‌توان گفت که تا آن سال در درس خارج فقه امام‌خمینی شرکت می‌جست. وی هم‌زمان با تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف، به تدریس در آنجا هم می‌پرداخت و کتاب‌های ادبی نحوی و صرفی و منطق و اصول و فقه تبصره و المختصر النافع و شرح لمعه را تدریس می‌کرد. محمدهادی یوسفی غروی پس از بازگشت به کشور در قم مقیم شد و در حوزه علمیه آن شهر مدتی در درس فقه و اصول سیدمحمدصادق حسینی روحانی و سیدکاظم حسینی حائری حاضر شد. علاوه بر آن، از درس‌های خارج فقه و اصول شیخ حسین وحید خراسانی استفاده می‌کرد (قاسمی، ج ۵، ۵۱۹). هم‌زمان در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی و معهد الدراسات الاسلامیه قم دروس نحو و عقاید و مفاهیم اسلامی و تاریخ اسلام را تدریس می‌کرد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی تدریس در مدرسه حجتیه و سپس مدرسه امام‌خمینی را پی گرفت و درس‌هایی چون تاریخ اسلام و حدیث و نهج‌البلاغه و علوم قرآن و اصول فقه و حلقات شهید صدر و مکاسب را تدریس می‌کرد. مدتی هم در دانشکده تربیت مربی عقیدتی سیاسی و دانشکده اصول‌الدین و قرآن و حدیث در قم به تدریس اشتغال داشت. سپس به تدریس فقه مکاسب و اصول حلقات ۳ در مدرسه امام‌خمینی ادامه داد. وی در سال ۱۳۶۰ ش به دزفول رفت و در دادگاه ارتش آن شهر به فعالیت پرداخت. سپس به ریاست دادگستری آن شهر منصوب شد و تا سال ۱۳۶۳ ش در آن سمت بود. هم‌زمان ریاست دادگاه انقلاب اسلامی آن شهر را بر عهده داشت. او به تدریس در حوزه‌های علمیه آنجا نیز می‌پرداخت. یوسفی غروی در سال ۱۳۶۳ ش به قم بازگشت و به فعالیت‌های علمی در آن شهر ادامه داد که از آن جمله می‌توان به تدریس فقه و اصول (سطح چهار) در مدرسه عالی امام‌خمینی و تدریس و تقریر خارج فقه عبادات در مدرسه شهیدین و مدرسه رضویه، راهنمایی پایان‌نامه‌ها به‌عنوان استاد مشاور و راهنما در مدرسه عالی دارالشفاء، مدرسه عالی فقه و معارف، مدرسه امام‌خمینی و جامعه العلوم الاسلامیه، تدریس، تحقیق و ارزیابی کتاب و پایان‌نامه‌ها در حوزه و مرکز جهانی علوم اسلامی و مجمع جهانی اهل‌بیت اشاره کرد. یوسفی غروی در شوراهای علمی دیگری هم عضویت داشت که عضویت در شورای کتاب مجمع جهانی اهل‌بیت (ع)، عضویت در شورای علمی گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، عضو شورای تحصیلات تکمیلی گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، عضویت در حلقه تاریخ اسلام گروه تاریخ و تمدن در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عضویت در شورای سیاست‌گذاری آموزشی پژوهشی دوره‌های عربی دانشکده علوم حدیث، عضویت در کمیته حوزه‌ای فقه و مبانی حقوق، علوم قرآن و حدیث و ادبیات عرب، گروه علوم حوزه و دانشگاهی وابسته به دفتر گسترش آموزش عالی (معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری)، عضویت در شورای علمی دانشنامه سیره نبوی (ص) پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عضویت در شورای علمی دانشنامه فرهنگ فاطمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عضویت در انجمن تاریخ‌پژوهان کشور، عضویت در شورای برنامه‌ریزی رشته تخصصی تاریخ اسلام حوزه علمیه قم و عضویت در مجمع اندیشه اسلامی (مجمع الفکر الاسلامی) از آن جمله است. مشاور علمی گروه تخصصی تاریخ اسلام در حوزه علمیه قم، مشاور علمی مجله اندیشه تقریب مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و مشاور علمی مجله تاریخ‌پژوهان و مجله تاریخ در آیینه پژوهش از دیگر فعالیت‌های علمی او به شمار می‌رود («محمدهادی یوسفی غروی: زندگی‌نامه»، www.alyousofi.ir).

او در کنار تحصیل، به تألیف آثار علمی هم می‌پرداخت و در نجف اشرف مقالاتی علمی و عقیدتی در مجله أجوبه المسائل الدینیه می‌نوشت. تألیفات او اعم از ترجمه، تألیف و تصحیح عبارت است از ترجمه وقعة الطف به زبان فرانسوی، تألیف آشنایی با منابع تاریخ اسلام و تشیع و روش نقد اخبار، عصر الامام السجاد؛ سیاسیاً و اجتماعیاً، علوم قرآنی، کلیات تاریخ تمدن و فرهنگ اسلامی، تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، منهاج الحیاة فی الأدعیة و الزیارات عن اهل‌بیت الهداة، عصر الإمام المجتبی علیه‌السلام؛ اجتماعیاً و سیاسیاً، فرهنگ شهادت معصومین، دائرة المعارف صحابه پیامبر اعظم (ص)، عصر النبی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد نخست: العصر النبوی - العهد المکی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد ۲: العصر النبوی - العهد المدنی (تا پایان سال دوم هجری)، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد ۳: العصر النبوی - العهد المدنی؛ سال سوم تا ششم هجری، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد ۴؛ حوادث سال هفتم تا یازدهم هجری، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد ۵: عهد امیرالمؤمنین - عهد الامام المجتبی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد ۶، عهد امام حسین و امام سجاد علیهماالسلام، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد ۷، عهد امام باقر و امام صادق و امام کاظم و امام رضا علیهم‌السلام، موسوعة التاریخ الاسلامی، جلد ۸، مولد فاطمه، حیاة محمد، المرأة فی الجاهلیة والإسلام، من تاریخ الحدیث حتی عهد معاویة، النجاة فی القیامة فی تحقیق أمر الإمامة، حاجة الانام الی النبی و الامام، الاسلام و ایران عطاء و اسهام، الاسلام و الحضارة الغربیة، وقعة الطف لأبی مخنف، رساله الاخلاق فی تکامل الانسان، اصول العقائد فی الاسلام (جلدهای اول و چهارم)، فی رحاب نهج‌البلاغه، القضاء و القدر فی القرآن و الحدیث، دراسة فی المشاکل الاخلاقیة والنفیسة، المشکاة فی خلل الصلاة، تصحیح جلد اول بهجة الامال فی شرح زبدة المقال (فی الرجال) تألیف ملاعلی علیاری تبریزی در ۷ جلد، تصحیح کتاب سفینة الجواهر فی صلات المسافر، تصحیح کتاب تبصرة المتعلمین فی احکام الدین و تصحیح نهج المسترشدین فی اصول‌الدین. علاوه بر آن، وی ده‌ها مقاله در نشریات علمی و تخصصی نگاشته است («محمدهادی یوسفی غروی: کتاب‌ها و مقالات»، www.alyousofi.ir).

منابع: «محمدهادی یوسفی غروی: زندگینامه» (۱۳۹۸)، www.alyousofi.ir؛ «محمدهادی یوسفی غروی: کتاب‌ها و مقالات» (۱۳۹۸)، www.alyousofi.ir؛ قاسمی، رحیم (۱۳۹۳)، دره الصدق فیمن تلمذ من علما اصفهان بالنجف، ج ۵، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه؛ «مصاحبه با آیت‌الله شیخ محمود یوسفی غروی» (۱۳۹۸)، مجله حوزه، شماره ۴۸.