نقش عاشورا در انقلاب اسلامی

نقش عاشورا در انقلاب اسلامی: بررسی تأثیر قیام و نهضت امام حسین (ع) بر انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷

نهضت عاشورا الهام‌بخش بسیاری از قیام‌هایی بوده‌است که در دوره‌های بعد از آن بر ضد حکومت‌های ستمگر شکل گرفته‌است. به عقیده امام‌خمینی واقعه عظیم عاشورا سال ۶۱ هجری تا خرداد ۱۳۴۲ و تا قیام جهانی حضرت بقیةالله(ع) در هر مقطع، انقلاب‌ساز است. در طول تاریخ با الهام‌گرفتن از نهضت عاشورا قیام‌های متعددی مانند قیام مردم مدینه در سال ۶۲ق. قیام توابین کوفه در سال ۶۵ق، قیام مختار ثقفی در سال ۶۶ق و قیام‌های فراوان سادات حسنی و حسینی در دوران حکومت بنی‌امیه و بنی‌عباس مانند قیام زید و پسرش یحیی و قیام شهدای فخ شکل گرفتند. انقلاب اسلامی ایران با عاشورا در پیوند است و به عنوان تداوم نهضت عاشورا، کارکرد «احیای اسلام» را پس از چهارده قرن به بهترین شکل نشان داد؛ زیرا عوامل تعیین‌کننده در پیروزی انقلاب اسلامی سه عامل کلیدی، مکتب اسلام، رهبری امام‌خمینی و حضور مردم بود که همه آنها متأثر از فرهنگ نهضت عاشورای امام‌حسین (ع) بود و مبارزان با رژیم پهلوی نهضت عاشورا را سرلوحه کار خود قرار داده بودند. ماهیت انقلاب اسلامی ایران مانند نهضت عاشورای امام‌حسین (ع) احیای اسلام و ارزش‌های اسلامی و حاکمیت اسلام است. امام‌خمینی خود با اشاره به قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ معتقد است الهام‌گرفتن از عاشورا آن قیام کوبنده را به وجود آورد و اگر گرمی و شور عاشورا نبود، معلوم نبود چنین قیامی واقع می‌شد. ایشان پیش از محرم ۱۳۴۲ش با اشاره به اینکه خطر امروز برای اسلام کمتر از خطر بنی‌امیه نیست اعلام کرد مبلغان، خطیبان و هیئت‌های مذهبی باید فداکاری در راه خدمت به اسلام را از امام‌حسین (ع) یاد بگیرند و بدانند که تعهد و التزامی‌که رژیم پهلوی دربارهٔ سخن‌نگفتن از انقلاب در دهه عاشورا از آنان می‌گیرد، ارزش قانونی ندارد.

امام‌خمینی خود در ۹ خرداد ۱۳۴۲ برابر ۶ محرم ۱۳۸۳ق در جمع گروهی از بازاریان با تأکید بر تاسی به امام‌حسین(ع) و خانواده حضرت که به اسارت برده شدند، خاطرنشان کرد که یکی از کسانی که باید به خون خود آغشته شود «خمینی» است و باید روز عاشورا را در قم کربلا قرار داد و کربلای دوم ساخت و مردم برای زیارت آن به قم بیایند. ایشان در پی این تاکیدها در عصر روز عاشورا برابر ۱۳ خرداد در یک سخنرانی عمومی و معروف خود با مخاطب قراردادن محمدرضا پهلوی، به او نصیحت و اخطار کرد دربارهٔ اعمال اطرافیان خود هوشیار باشد و از آنچه بر پدرش رضاخان رفت، عبرت بگیرد و کاری نکند که اگر روزی قرار شد برود، مردم خوشحال باشند. ایشان در این سخنرانی، محمدرضا پهلوی را تحت تأثیر بهائی‌ها و اسرائیل خواند و دربارهٔ توطئه‌هایی که ممکن است از سوی بهائیت و اسرائیل علیه او در جریان باشد، به او هشدار داد. بازداشت امام‌خمینی و پس از آن، قیام خونین پانزده خرداد ۱۳۴۲، که آغاز نهضت اسلامی بود پیامد این اتفاقات بود (ببینید: پانزده خرداد و دستگیری امام‌خمینی).

به عقیده امام‌خمینی بزرگداشت عاشورا علاوه بر دارابودن پاداش اخروی، مسئله‌ای سیاسی و در پیشبرد انقلاب اسلامی اثرِ بسزایی داشت؛ از همین‌رو ایشان معتقد بود اگر مجالس عزاداری نبود، معلوم نبود قیام مردم در پانزده خرداد واقع شود؛ چنان‌که راهپیمایی‌های میلیونی مردم در روزهای تاسوعا، عاشورا و اربعین ۱۳۵۷ بود که به بزرگ‌ترین همه‌پرسی علیه رژیم پهلوی تبدیل شد (ببینید: تاسوعا و عاشورا). در دوران مبارزات علیه رژیم پهلوی، شعارها شعارهای عاشورایی بود، مانند «خمینی، خمینی، تو وارث حسینی»، «ارتش ایران حسینی شده، رهبر ایران خمینی شده»، «نهضت ما حسینیه، رهبر ما خمینیه»، «روز عاشوراست امروز، پهلوی رسواست امروز» (ببینید: شعار).