عبدالکریم بخردیان
عبدالکریم بخردیان، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
او در سال ۱۳۱۷ش در بهبهان متولد شد. دوران ابتدایی را در بهبهان گذراند. آنگاه به فراگیری دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را در زادگاهش و نزد سیدمحمد مرتضوی و سیدفرج‌الله مصطفوی خواند. سپس به شیراز رفت و در حوزه علمیه آنجا به مدت پنج سال در درس سطح سیدمحمدباقر آیت‌اللهی شرکت کرد.[۱] بخردیان از روحانیانی بود که در سال‌های نخست نهضت اسلامی، رویکرد انتقادی شدیدی نسبت به حکومت پهلوی داشت.[۲] او پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به سخنرانی در بهبهان پرداخت و به صراحت از امام‌خمینی دفاع کرد. این سخنرانی خشم مقامات محلی را برانگیخت و او را به شهربانی احضار و سپس بازداشت کردند. این اقدام انعکاس زیادی در بهبهان داشت و مردم با اطلاع از دستگیری او دست به تظاهرات زدند و گسترش دامنه آن تظاهرات، مقامات شهربانی را وادار به آزادی بخردیان کرد.[۳] عبدالکریم بخردیان در سال ۱۳۴۳ش به عراق رفت و به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت. او با آغاز تدریس درس خارج فقه امام‌خمینی در مسجد شیخ انصاری معروف به مسجد ترک‌ها، در آن درس حاضر شد و ۱۸ ماه در آن درس شرکت داشت. هم‌زمان در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی نیز حضور می‌یافت. وی در اواخر دهه ۱۳۴۰ش به بهبهان بازگشت و به تدریس در مدارس دینی آن شهر پرداخت. یکی از اقدامات او در بهبهان، تشکیل «مکتب محمدیه» در مسجد سبزپوشان بهبهان بود. بخردیان مکتب فوق را با همکاری جمعی از جوانان مذهبی آن شهر تأسیس و آن را به پایگاهی برای مبارزه با حکومت پهلوی تبدیل کرد. در سال ۱۳۵۵ش نیز صندوق قرض‌الحسنه حضرت محمد (ص) را با هدف کمک به نیازمندان در بهبهان بنیان نهاد.[۴]
او پس از درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی در آبان ۱۳۵۶، همراه با جمعی از روحانیان مبارز بهبهان چون سیدمحمدحسین موسوی بلادی و سیدمحمدحسین مجتهدی، اعلامیه‌ای صادر کردند و از مردم خواستند در مجلسی که به این مناسبت در نهم آبان ۱۳۵۶ در مسجد سیدفقیه آن شهر برگزار خواهد شد، شرکت کنند.[۵] وی در آن مجلس به سخنرانی پرداخت و در سخنانی کوبنده و انقلابی، حکومت پهلوی را عامل «آن جنایت» معرفی کرد (حسن‌زاده و ابوعلی،۱۹۷). بخردیان که به باور حسن‌زاده و ابوعلی، از دیدگاه‌های انتقادی علی شریعتی تأثیر پذیرفته بود.[۶] در خیزش مردم آن شهر نقش داشت.[۷] و در اغلب تظاهرات و راه‌پیمایی‌ها رهبری تظاهرات مردم آن شهر را بر عهده می‌گرفت (نظرلو، ص۲۱). یکی از مهم‌ترین اقدامات او با هدف مبارزه علیه حکومت پهلوی، تأسیس «گروه ضربت» در بهبهان بود؛ وی با ساختن انواع نارنجک و بمب‌های انفجاری، درصدد ترور برخی از مقامات نظامی آن شهر برآمد و با چنین اقداماتی، در گسترش فضای انقلابی در بهبهان حضوری مؤثر داشت.[۸] وی در کنار فعالیت در بهبهان، در بندر دیلم و ماهشهر و روستاهای اطراف آن شهرها نیز دست به تبلیغ می‌زد و نقش مؤثری در آگاهی توده‌های مردم ایفا می‌کرد. به خاطر این‌گونه فعالیت‌ها بارها توسط مأموران حکومت پهلوی بازداشت و زندانی شد.[۹]
تداوم این مبارزات باعث شد شهربانی بهبهان در گزارشی در ۲۷ فروردین ۱۳۵۷، او را یکی از محرکان مردم علیه حکومت پهلوی تشخیص دهد و خواستار دستگیری و تبعید او از بهبهان شود.[۱۰] به نظر می‌رسد این پیشنهاد عملی نشد، چراکه او همچنان به فعالیت در بهبهان ادامه می‌داد و در بعضی از راه‌پیمایی‌های اعتراضی مردم بهبهان حضور محوری داشت. از آن جمله می‌توان به سخنرانی او در تظاهرات شانزدهم شهریور ۱۳۵۷ اشاره کرد؛ بخردیان در آن سخنرانی بر تبعیت از دستورات مراجع تقلید و آزادی سه تن از روحانیان بازداشت‌شده در بهبهان تأکید کرد.[۱۱] همچنین سخنران تظاهرات مردم آن شهر در روز ۱۸ شهریور آن سال بود که با اشاره به سوءاستفاده کمونیست‌ها از تظاهرات مردم، خواستار پرهیز از خشونت و خویشتن‌داری شد.[۱۲]
عبدالکریم بخردیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تأسیس کمیته‌های انقلاب اسلامی در بهبهان نقش داشت.[۱۳] و سپس مسئولیت آن کمیته‌ها را بر عهده گرفت.[۱۴] همچنین مدتی مسئول بنیاد مستضعفان و جانبازان و بنیاد شهید آن شهر نیز بود. در کنار فعالیت‌های فوق، «مکتب زینبیه» را با هدف ارشاد بانوان تشکیل داد. او در ۱۲ مرداد ۱۳۶۰ مورد سوءقصد مخالفان جمهوری اسلامی قرار گرفت و به شهادت رسید[۱۵]
پانویس
- ↑ ربانی خلخالی، ج۲، ص۱۸۵.
- ↑ حسن‌زاده و ابوعلی، ص۱۸۴.
- ↑ حسن‌زاده و ابوعلی، ص۱۸۷.
- ↑ زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید، ۱۵۸؛ ربانی خلخالی، ج ۲، ص۱۸۵.
- ↑ آیت‌الله حاج سید...، ص۶۳۶.
- ↑ همان، ص۱۹۴)،
- ↑ همان، ۱۹۷.
- ↑ حسن‌زاده و بوعلی، ۱۸۴.
- ↑ ربانی خلخالی، ج ۲، ص۱۸۵.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام...، ج ۶، ص۳۳۴.
- ↑ همان، ج۱۱، ص۱۵۳-۱۵۴؛ انقلاب اسلامی به...، کتاب ۱۱، ص۲۷.
- ↑ همان، ص۹۹.
- ↑ ربانی خلخالی، ج ۲، ص۱۸۶.
- ↑ همان؛ نظرلو، ص۲۱.
- ↑ (زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید، ۱۵۹-۱۶۰؛ ربانی خلخالی، ج ۲، ص۱۸۶.
منابع
- آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک: امید اسلام (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۶)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۱)، ج۱۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- حسن‌زاده، اسماعیل و طاهره ابوعلی (۱۳۹۶)، «تحلیل مواضع سیاسی روحانیون بهبهان در تحولات انقلاب اسلامی»، دو فصلنامه تاریخ‌نامه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره اول، بهار و تابستان.
- ربانی خلخالی، (۱۴۰۳ق) شهدای روحانیت در یکصد سال اخیر، ج۲، قم، انتشارات مکتب الحسین.
- زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید (۱۳۸۶)، تهیه و تنظیم: گروه تحقیقات و مطالعات کاربردی مرکز رسیدگی به امور مساجد تهران، قم، ثقلین.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۱، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- نظرلو، مرضیه (۱۳۹۴)، ام کاکا: زندگینامه و خاطرات رزمنده جانباز حمید حکیم‌الهی (امیر کعبی)، تهران، موزه دفاع مقدس.