عبدالعلی آخوندی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| اطلاعات علمی |
عبدالعلی آخوندی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
او در سال ۱۲۹۶ ش در خانواده‌ای روحانی در شهر اهر دیده به جهان گشود. پدرش میرزا عبدالحسین از روحانیان اهر و مادرش دختر سیدجعفر بنی‌هاشم اهری از روحانیان شاخص همان شهر بود. عبدالعلی آخوندی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌های اهر و نزد سیدآقا آل محمد و آقا میرزا ابراهیم آموخت. سپس تحصیل را رها کرد و به خدمت سربازی رفت. پس از اتمام خدمت سربازی، از سال ۱۳۲۳ ش به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را نزد جد مادری‌اش آیت‌الله سیدجعفر آقا بنی‌هاشم و شیخ حسین برقی اهری خواند.
معالم‌الاصول و شرح لمعه را هم پیش شیخ حسین نجفی و شیخ حسین برقی خواند و در سال ۱۳۲۶ ش برای ادامه تحصیل راهی قم شد. او در حوزه علمیه قم جلد اول کفایه الاصول و مکاسب شیخ انصاری را نزد آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی فراگرفت و جلد دوم کفایه الاصول را هم پیش میرزا محمد مجاهدی تبریزی آموخت. آنگاه پس از قبولی در امتحان دروس سطح، در درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد و شش سال از درس ایشان بهره برد. هم‌زمان به فراگیری خارج فقه (کتاب طهارت) نزد آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری پرداخت و خارج متاجر را هم پیش آیت‌الله سیدصادق روحانی فراگرفت. آخوندی در درس خارج اصول از شاگردان امام‌خمینی بود و مدت دو سال از درس ایشان بهره برد و درس‌های فوق را تقریر کرد. او در سال ۱۳۳۸ ش به زادگاهش بازگشت (دوستی، ۱۴۲ ـ ۱۴۳)، بنابراین می‌توان گفت به احتمال فراوان در سال‌های ۱۳۳۶-۱۳۳۸ ش در درس خارج اصول امام‌خمینی که در مسجد سلماسی برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است. یکی از تألیفات او ذروه الاصول، تحقیق امام‌خمینی (ره) از اجتماع امرونهی تا حجیت سنّ خارج کفایه است که با استناد به آن می‌توان گفت در مبحث‌های فوق از درس خارج اصول امام‌خمینی بهره برده است. عبدالعلی آخوندی از آیات شیخ عبدالنبی اراکی، سیدصادق روحانی، سیدمحمد شیرازی و شریعتمداری اجازه اجتهاد و از آیات بروجردی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدعبدالهادی شیرازی و سیداحمد موسوی خوانساری اجازه‌نامه تصرفات در امور حسبیه دریافت کرد. او پس از بازگشت به اهر، کتاب‌هایی چون جامع‌المقدمات، سیوطی، معالم‌الاصول و شرح لمعه را تدریس می‌کرد.
آخوندی با آغاز نهضت اسلامی از سال ۱۳۴۱ ش، به فعالیت علیه حکومت پهلوی پرداخت (همان). یکی از جلوه‌های مبارزاتی او، امضای اعلامیه‌هایی علیه حکومت پهلوی بود. ازجمله در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همراه با برخی از علمای برجسته اهر نامه‌ای به آیت‌الله سیدمحمد بهبهانی ارسال و از تصویب‌نامه فوق انتقاد کردند و تصویب آن را در غیاب مجلسین شورای ملی و سنا مغایر با قانون اساسی دانستند و نگرانی خود را از آن ابراز کردند. آنان در ادامه از آیت‌الله بهبهانی خواستند موارد فوق را به دولت وقت اعلام کند و آن را از مخالفت با شرع مقدس و قانون اساسی بازدارد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۴۵). سپس همراه با جمعی از عالمان اهر، در نامه‌ای به آیت‌الله شریعتمداری، امام‌خمینی و آیت‌الله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی را مخالف شرع اعلام کردند و خواستار لغو آن شدند (همان، ۴۶). او در مهر سال ۱۳۴۲ ش و در آستانه افتتاح مجلسین شورای ملی و سنا نیز همراه با جمعی از روحانیان برجسته آذربایجان با ارسال تلگرافی به آیات امام‌خمینی، سیدمحمدهادی حسینی میلانی، شریعتمداری و مرعشی نجفی، مخالفت خود را با آن ابراز و اعلام کردند که در اعتراض به آن مجالس غیرقانونی، بازار را تعطیل خواهند کرد و مراتب انزجار خود را علیه حکومت پهلوی ابراز خواهند کرد. آنان همچنین در آن نامه، بر عدم صلاحیت نمایندگان مجلسین فوق تأکید نمودند (دوانی، ج ۴، ۱۳۲). او به‌نوعی رابط علمای اهر با قم بود و پس از آزادی امام‌خمینی از حصر و بازگشت به قم در فروردین ۱۳۴۳ ش، یکی از روحانیان از او خواست که خبر فوق را به اطلاع دیگر روحانیان اهر برساند (قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۷، ۵۸). آخوندی پس از آن با ایراد سخنرانی‌های انتقادی علیه حکومت پهلوی به مبارزات سیاسی خود ادامه داد. به همین سبب بارها توسط نیروهای ساواک تحت نظر قرار گرفت و گزارش‌هایی از سخنرانی‌های او به ساواک ارسال شد. او پس از رحلت شیخ حسین نجفی، مدیریت حوزه علمیه امام صادق (ع) اهر را بر عهده گرفت و به مدت ۱۵ سال اداره آنجا را بر عهده داشت. تألیفات او عبارت است از: ۱- ذروه الاصول، تحقیق امام‌خمینی از اجتماع امر و نهی تا حجیت سنّ خارج کفایه. ۲- مرعاة الاحکام، تحقیق کتاب طهارت فقه تا دفن میّت از ابواب تحقیق آیت‌الله شریعتمداری. ۳- حاشیه مکاسب، تحقیق حاشیه مکاسب آیت‌الله روحانی. ۴- شرح تفسیر صافی به زبان فارسی، به تعداد ۸ جلد مسمّا به کتاب شافی در تفسیر صافی. ۵- حلیة المنابر، در بیانات منبرشان و تألیفات متفرقه در ابواب رشته‌های هیئت و طب ائمه (ع) (دوستی، ۱۴۲ ـ ۱۴۳).
منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، ج ۱، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۴، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دوستی، حسین (۱۳۸۸)، ستارگان درخشان آسمان علم و فقاهت اهر و ارسباران، با مقدمه عقیقی‌بخشایشی، قم، نوید اسلام؛ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد (۱۳۸۷)، ج ۷، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.