سیدعبدالله زبرجد
| شناسنامه | |
|---|---|
| زادروز | ۱۳۲۰ ش |
| شهر تولد | شیراز |
| کشور تولد | ایران |
| تاریخ درگذشت | ۱۳۹۱ ش |
| شهر درگذشت | شیراز |
| آرامگاه | حرم سیدعلاءالدین حسین |
| نام همسر | صبیه دستغیب |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | روحانی |
| اطلاعات سیاسی | |
| پست‌ها | مدرس مدرسه آقاباباخان- مسئول حوزه علمیه محمودیه- تولیت آستانه امامزاده سیدعلاءالدین حسین- |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | امام‌خمینی • سیدمحمد محقق داماد |
سیدعبدالله زبرجد، از شاگردان درس خارج امام‌خمینی؛ او در سال ۱۳۲۰ ش در شیراز متولد شد [۱].
تحصیلات
درباره تحصیلات زبرجد اطلاعات زیادی در دست نیست. خبرگزاری‌های حوزوی در بهمن ۱۳۹۱ و پس از درگذشت سیدعبدالله زبرجد اخباری درباره تحصیلات او منتشر کردند و بر اساس آن اخبار، سیدعبدالله زبرجد تحصیلات حوزوی خود را ابتدا در مدرسه آقاباباخان شیراز و زیر نظر مرحوم موحد آغاز کرد. سپس به شهر قم عزیمت نمود و دروس خارج فقه را در محضر علما و استادان طراز اول حوزه علمیه این شهر ازجمله آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد و حضرت امام‌خمینی تلمذ کرد. او پس از اتمام تحصیلات به شیراز بازگشت [۲].
در ۱۳۴۲ ش در قم در حال تحصیل بود، بنابراین می‌توان احتمال داد که در نخستین سال‌های دهه ۱۳۴۰ ش و پیش از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس ایشان که در مسجد اعظم قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است.
فعالیت‌های سیاسی
زبرجد در سال ۱۳۴۲ ش در انتقال اعلامیه‌های امام‌خمینی و دیگر روحانیان مبارز به شیراز نقش داشت. به همین سبب در همان سال به اتهام پخش اعلامیه و اقدام علیه امنیت کشور بازداشت شد و زیر شکنجه قرار گرفت. او پس از ۵۷ روز حبس آزاد شد.
دستگیری امام‌خمینی
در روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ وقتی خبر دستگیری امام‌خمینی به شیراز رسید، علمای شیراز ازجمله آیات سیدعبدالحسین دستغیب و بهاءالدین محلاتی با اعلامیه‌ای بازاریان را به بستن بازار در اعتراض به اقدام رژیم ترغیب کردند و وی از طرف علمای مزبور مأمور ابلاغ پیام علما به بازاریان شد. در ۱۶ خرداد ۱۳۴۲ در حالی که در بازار پیام علما را به بازاریان می‌‌‌‌‌‌‌‌رساند و آنان را به بستن مغازه‌ها تشویق می‌کرد، توسط مأمورین رژیم در مدرسه باباخان که محل توزیع اعلامیه‌ها بود دستگیر شد. وی ابتدا در زندان شهربانی و سپس در زندان ارگ کریمخانی محبوس شد و مورد شکنجه قرار گرفت تا اینکه پس از دو ماه حبس آزاد شد [۳].
در اسفند ۱۳۴۳ ش و پس از تبعید امام‌خمینی (ره) به خارج از کشور، همراه با جمعی از علما و فضلای شیرازی حوزه علمیه قم چون عبدالرحیم ربانی شیرازی، ناصر مکارم شیرازی و... در نامه‌ای خطاب به امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت، به تبعید امام‌خمینی (ره) اعتراض کردند و آن را بر خلاف نص صریح قانون اساسی دانستند و خواستار آزادی معظم‌له از تبعید و بازگرداندن ایشان به کشور و همچنین آزادی دیگر زندانیان سیاسی دربند رژیم شدند [۴]. با انتقال امام‌خمینی (ره) به نجف اشرف نیز همراه با روحانیت مبارز سراسر کشور با ارسال نامه‌ای به معظم‌له ضمن اعتراض به تبعید معظم‌له، از حضور ایشان در نجف اشرف اظهار مسرت کرد [۵]. سیدعبدالله زبرجد به سبب این فعالیت‌ها چندین بار توسط شهربانی و ساواک احضار شد و مورد اعتراض و تذکر قرار گرفت [۶].
تدریس در مدرسه آقاباباخان
او در ۱۳۴۵ ش به تدریس در مدرسه آقاباباخان شیراز پرداخت. زبرجد که در همان سال با صبیه دستغیب ازدواج کرده بود، همراه با ایشان مدرسه مزبور را توسعه داد و آنجا را به پایگاهی برای فعالیت‌های سیاسی تبدیل کرد [۷]. او در ۲۹ فروردین ۱۳۴۶ از امام‌خمینی اجازه‌ای درباره دریافت وجوهات شرعیه دریافت کرد [۸] و مسئولیت توزیع شهریه در مدرسه آقاباباخان شیراز را بر عهده گرفت [۹]. وی در سال ۱۳۵۰ ش همراه با برخی دیگر از روحانیان شیراز، با انتصاب برخی از روحانیان توسط اوقاف به مدیریت مدارس دینی شیراز مخالف بود و به‌خصوص با انتصاب مدیر مدرسه علمیه آقا بابا خان شیراز مخالفت می‌کرد و طلاب را به مخالفت با نماینده انتصابی سازمان اوقاف تشویق می‌کرد [۱۰]. ساواک در گزارشی دراین‌باره اعلام کرد: «سیدعبدالله زبرجد و چند نفر طلبه دیگر به‌طور غیرمحسوس مزاحمت‌هایی برای روحانیان وابسته اوقاف که اصطلاحاً «مروجین مذهبی» نامیده می‌شدند و سایر روحانیون طرفدار دولت ایجاد می‌نموده است» [۱۱] و در گزارشی دیگر از او به‌عنوان یکی از روحانیان «ناراحت‌تر و مؤثرتر» [۱۲] و از افراد «مخالف و افراطی» [۱۳] در مدرسه آقاباباخان نام برد و خواستار احضار او به ساواک [۱۴] و تذکر به او شد [۱۵].
زبرجد همچنین در دعوت برخی از روحانیان مبارز به آن مدرسه نقش داشت که از آن جمله می‌توان به دعوت ازآیت‌الله بهاءالدین محلاتی در جشن‌های مذهبی اشاره کرد [۱۶]. پس از دستگیری و تبعید مجدالدین محلاتی ـ فرزند آیت‌الله بهاءالدین محلاتی ـ که با هدف فشار بر آیت‌الله محلاتی صورت گرفته بود، همراه با روحانیان شیراز در خانه او حضور یافت و پشتیبانی خود را از ایشان اعلام کرد [۱۷]. بر اساس اسناد ساواک، او همراه با تنی چند از روحانیان شیراز پس از دستگیری دستغیب، با آیت‌الله محلاتی دیدار کردند. آیت‌الله محلاتی در آن دیدار صدور حکم جهاد را عملی ندانست [۱۸] و همین گزارش نشان می‌دهد که آنان چنان خواسته‌ای را از آیت‌الله محلاتی داشتند.
جشن هنر شیراز
او در مرداد آن سال و در آستانه برگزاری جشن هنر شیراز، در نامه‌ای به جمشید آموزگار نخست‌وزیر وقت و نصر اصفهانی، وزیر کشور وقت، با عنوان «تذکر علمای فارس به دولت وقت»، با اشاره به «افتضاح» پیش‌آمده در جشن هنر سال ۱۳۵۶ ش و انعکاس آن در نشریات و محافل عمومی، خواستار عدم برپایی آن جشن شدند [۱۹].
استیضاح دولت وقت
وی در ۱۳۵۷ ش همراه با روحانیت مبارز شیراز با صدور اعلامیه‌ای در قالب جامعه روحانیت شیراز، ادامه تبعید آیات عبدالرحیم ربانی، سیدمحمدرضا اصفهانی جهرمی، سیدمحمدعلی و سیدعلی‌اصغر دستغیب و سایر زندانیان را محکوم کردند و خواستار آزادی آنان از تبعید و زندان شدند [۲۰].
او در پی حمله مأموران رژیم به تظاهرات مردم در ۱۹ مرداد ۱۳۵۷ ش در شیراز ـ برابر با ۵ رمضان ـ و در اعتراض به آن اقدام رژیم، همراه با جمعی از علمای شیراز، ضمن محکومیت آن اقدام رژیم، ۲۱ مرداد ۱۳۵۷ را در آن شهر عزای عمومی اعلام کردند [۲۱]. آنگاه همراه با روحانیت مبارز شیراز با صدور اعلامیه‌ای خطاب به مردم و با عنوان «استیضاح از رژیم غیرقانونی ایران»، حمله مأموران رژیم به مسجد نو شیراز و سرکوب تظاهرات مردم را محکوم و دولت وقت را استیضاح کردند [۲۲].
ساواک در گزارشی، سیدعبدالله زبرجد را یکی از محرکان علمای شیراز ازجمله آیت‌الله محلاتی برای صدور اعلامیه علیه حکومت پهلوی نام برد [۲۳]. به همین سبب خواستار دستگیری ۲۹ نفر از روحانیان ازجمله زبرجد شد، ولی ساواک شیراز در نامه‌ای به اداره کل سوم ساواک، خواستار خودداری از دستگیری آیت‌الله دستغیب و او شد [۲۴]. او در آن روزها در جلسات روحانیان مبارز شیراز برای اتخاذ تصمیمی مشترک شرکت می‌کرد [۲۵] و در اغلب راهپیمایی‌ها و تظاهرات مردم شیراز، شرکت داشت [۲۶].
فعالیت‌های پس از انقلاب
سیدعبدالله زبرجد پس از پیروزی انقلاب اسلامی مسئولیت حوزه علمیه محمودیه و تولیت آستانه امامزاده سیدعلاءالدین حسین (برادر حضرت شاهچراغ) را عهده‌دار بود و به اقامه نماز جماعت در مسجد حاج غنی شیراز می‌پرداخت [۲۷].
درگذشت
سیدعبدالله زبرجد در بهمن ۱۳۹۱ در شیراز درگذشت و پیکرش در حرم سیدعلاءالدین حسین به خاک سپرده شد [۲۸].
پانویس
- ↑ خاطرات ۱۵ خرداد شیراز، دفتر اول، ۱۳۵.
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ پایگاه اطلاع‌رسانی شبستان؛ خبرگزاری بین‌المللی قرآن.
- ↑ خاطرات ۱۵ خرداد... شیراز، دفتر اول، ۱۳۵ ـ ۱۳۶.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۴۶ ـ ۱۴۷ و نیز روحانی، ج ۱، ۸۰۴.
- ↑ خسروشاهی، ج ۳، ۹۴-۱۰۰؛ سیر مبارزات امام در آیینه اسناد ساواک، ج ۵، ۳۷۲ ـ ۳۶۹.
- ↑ آیت‌الله حاج شیخ...، ج ۲، ۹۰؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۳۸۲.
- ↑ «شهید دستغیب از...»، ۳۰-۳۱.
- ↑ صحیفه امام، ج ۱، ۴۶۳.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۴۵۱.
- ↑ همان.
- ↑ همان، ۹۲.
- ↑ همان، ۱۰۷.
- ↑ همان، ۱۷۴.
- ↑ همان، ۱۷۵-۱۷۶.
- ↑ همان، ۱۰۸.
- ↑ همان، ۱۳۱.
- ↑ همان، ۱۶۴.
- ↑ همان،۳۷۷.
- ↑ همان، ۳۸۰؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۵۵۵-۵۵۶.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۳۱۸.
- ↑ همان، ۳۵۸.
- ↑ همان، ۳۵۹؛ آیت‌الله حاج شیخ...، ج ۲، ۳۹۱.
- ↑ همان، ۴۲۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۵۶۵.
- ↑ همان، ۵۸۸.
- ↑ «شهید دستغیب از...»، ۳۰-۳۱؛ سیر مبارزات یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۱، ۹۶.
- ↑ آیت‌الله حاج شیخ...، ج ۲، ۹۰؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۰، ۳۸۲.
- ↑ «آیت‌الله زبرجد درگذشت»، ۱۱.
منابع
- آیت‌الله حاج شیخ بهاءالدین محلاتی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۰)، ج ۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- «آیت‌الله زبرجد درگذشت» (۱۳۹۱)، دوهفته‌نامه افق حوزه، سال یازدهم، شماره ۳۵۷، ۲۵ بهمن.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، «آیت‌الله زبرجد درگذشت»، hawzah.net و hawzahnews.com.
- پایگاه اطلاع‌رسانی شبستان، «آیت‌الله زبرجد درگذشت»، www.shabestan.ir .
- خبرگزاری بین‌المللی قرآنی، «آیت‌الله زبرجد به لقاءالله پیوست»، www.iqna.ir.
- خاطرات قیام ۱۵ خرداد شیراز (۱۳۷۳)، دفتر اول به کوشش جلیل عرفان¬منش، تهران، حوزه¬ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
- خسروشاهی، سید هادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «شهید دستغیب از نگاه یاران در گفت‌وشنود با آیت‌الله سیدعبدالله زبرجد: عمل ایشان همه را به تقوی وامی‌داشت» (۱۳۸۹)، ماهنامه شاهد یاران، شماره ۵۳-۵۴، فروردین و اردیبهشت.
- سیر مبارزات امام‌خمینی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۶)، ج ۵، تهران، مؤسسه¬ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد (۱۳۹۳)، ج ۱۱، تهران، مؤسسه¬ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب دهم: نفس مطمئنه، آیت‌الله شهید عبدالحسین دستغیب (۱۳۷۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.