سیدابوالفتح دعوتی
دعوتی، سید ابوالفتح؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. او در مهر ۱۳۱۶ ش در خرم‌آباد و در خانواده‌ای با پیشینه درخشان علمی زاده شد. پدربزرگش سید عباس داعی الاسلام همدانی، از روحانیان بنام همدان بود که در آن شهر جلسات «دعوت اسلام» را برگزار می‌کرد که توسط رضاشاه تعطیل گردید. پدرش سید علی دعوتی نیز از روحانیان مشهور بود. سید ابوالفتح همچنین نواده دختری حاج ابوالقاسم عشقی و خواهرزاده شاعر معروف میرزاده عشقی است (دعوتی، ۱۰۶۲). سید ابوالفتح دعوتی دوران ابتدایی را در بروجرد گذراند و مقطع متوسطه را در شهر قم طی کرد. آنگاه وارد حوزه علمیه قم شد و ادبیات عرب را نزد شیخ محمدرضا نحوی خواند. لمعتین را هم نزد محمدتقی ستوده آموخت و هم‌زمان در درس اصول شیخ مصطفی اعتمادی شرکت می‌کرد. در مکاسب نیز از شاگردان میرزا علی‌اکبر مشکینی بود. هم‌زمان در درس تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی و شرح منظومه شیخ علی تهرانی حضور می‌یافت. پس از طی دوره سطح، در درس خارج فقه (نماز جمعه، صلات مسافر، قضا و...) آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی حضور یافت و مدت دو سال از درس ایشان بهره‌مند شد (دعوتی، ۱۰۶۰-۱۰۶۲). سپس از درس خارج فقه و اصول آیات امام خمینی، سید کاظم شریعتمداری، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، سید محمد محقق داماد (همان، ۱۰۶۱؛ شریف رازی، ج ۲،)، میرزا هاشم آملی، حسین وحید خراسانی، حسن فرید اراکی و... بهره برد (دعوتی، ۱۰۶۱). شریف رازی به حضور دعوتی در درس خارج امام خمینی اشاره کرده است، بدون آنکه حضور او در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی را مشخص کند، ولی دعوتی در زندگینامه خودنوشت، از حضور در درس «مسائل مستحدثه و مباحث متفرقه» امام خمینی سخن می‌گوید (دعوتی، ۱۰۶۰-۱۰۶۲). با استناد به این گزارش، می‌توان گفت که حضور او در درس مسائل مستحدثه امام خمینی که در تابستان ۱۳۴۳ ش در بیت ایشان برگزار می‌شد (خاطرات آیت‌الله...، ۱۷۳) قطعی است. علاوه بر آن، می‌توان با استناد به «مباحث متفرقه»، گزارش شریف رازی را مقرون به صحت دانست و احتمال داد که دعوتی در درس خارج فقه یا اصول امام خمینی نیز حضور می‌یافته است. او همچنین مدتی در درس سید مصطفی خمینی شرکت داشته، ولی درباره درسی که نزد او آموخته، سخنی نگفته است (دعوتی، ۱۰۶۲). سید ابوالفتح دعوتی در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، در جلسات درس اخلاق حاج‌آقا حسین معصومی قمی، شیخ عباس تهرانی و شیخ علی عراقچی همدانی شرکت می‌کرد و بیشتر از همه با عراقچی همدانی مأنوس بود. او هم‌زمان با تحصیل در حوزه علمیه قم، به تحصیلات کلاسیک خود نیز ادامه داد و موفق به اخذ مدرک کارشناسی در رشته الهیات و معارف اسلامی از دانشکده الهیات دانشگاه تهران شد. سپس به تدریس و تألیف پرداخت و با استناد به گنجینه دانشمندان، منتشرشده در ۱۳۵۲ ش، می‌توان گفت که در آن زمان از مدرسان و مؤلفان بنام بوده است (شریف رازی، ج ۲، ۱۴۴). اشتهار او در نویسندگی به‌اندازه‌ای بود که ساواک در گزارشی، او را یکی از «نویسندگان معروف قم» معرفی کرد (سیر مبارزات یاران...، ج ۹، ۶۹). او در کنار تدریس و تألیف، به فعالیت‌های سیاسی نیز می‌پرداخت و با استناد به گزارش فوق، در ۱۳۵۷ ش به حج رفت و در بازگشت، اعلامیه‌های امام خمینی را به کشور انتقال داد و توزیع کرد (همان). تألیفات او عبارت است از: ۱- معجزات پیامبران؛ شق‌القمر. ۲- دائره‌المعارف قرآن. ۳- سری داستان‌های پیامبران (حضرت ابراهیم، حضرت نوح، حضرت یوسف، حضرت موسی در دو جلد، حضرت داود، حضرت یونس، اریای پیامبر، حضرت عیسی، حضرت سلیمان، حضرت هود، حضرت شعیب، حضرت زکریا، اصحاب کهف، داستان اسلام، اصحاب فیل، آن روز روز مباهله)؛ این مجموعه به زبان‌های گوناگون ازجمله انگلیسی و اردو منتشر شده است. ۴- کتاب‌های داستان‌های تفسیری (ابولهب، سلوان کودک یتیم، اذا جاء نصرالله و الفتح، مشطوب، القارعه، سوگند به انجیر ـ والتین و الزیتون، به دنبال نوار سه رنگ ـ مسابقه در خیرات، آداب اسلامی ـ زندگی یک کودک مسلمان، کربلایی کاظم ـ حافظ قرآن، تفسیر سوره اسراء). ۵- زندگانی چهارده معصوم (ع) که به زبان عربی نیز ترجمه شده است. ۶- فتح بیت‌المقدس. ۷- اقرا (شعر نو در مفاهیم سوری اقرا). ۸- دیوان اشعار (دعوتی، ۱۰۶۲). ۹- کتاب آفرینش جهان در اثبات خدا و مسائل مربوط به توحید و بحث‌هایی پیرامون تکامل. ۱۰- سرودهای جاودان در پاره داستان‌ها و پندها و نصایح. ۱۱- پاسخ کسرویان در رد مرام کسروی و پیروانش. ۱۲- پیدایش موجودات زنده. ۱۳- کشتی نوح. ۱۴- خانه بلبلان. ۱۵- عیسی مصلوب؛ در مورد اشتباه داستان صلیب و مصلوب. ۱۶- شیعیان لبنان. ۱۷- سری کتاب‌های ببینیم و بیندیشم با استفاده از آیات قرآن. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های علمی او، انتشار مجله پیام شادی بود. این نشریه در ۱۳۵۰ ش مجوز انتشار گرفت و یکی از معدود مجلات مذهبی کودک و نوجوان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بود و جایگاه برجسته و شاخصی در این زمینه دارد. مدیرمسئول و صاحب‌امتیاز این نشریه احمد عباسی (داماد آیت‌الله شریعتمداری) بود و دعوتی مسئولیت سردبیری و جمع‌آوری مطالب، صفحه‌آرایی و تعیین و ترتیب مطالب و دیگر امور آن را بر عهده داشت («مقاله‌شناسی توصیفی...»، ۸۰). منابع: «بارقه‌ای در عصر ظلمت: گفتگو با میر ابوالفتح دعوتی درباره مجله پیام شادی» (۱۳۷۷-۱۳۷۶)، سالنامه مطبوعات کودک و نوجوان، شماره ۲ و ۳؛ خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی (۱۳۸۱)، به کوشش محمدرضا احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دعوتی، ابوالفتح (۱۳۷۷)، «دعوتی، میر ابوالفتح»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، جلد اول (آ ـ ژ)، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان ـ ناهید؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک (۱۳۹۳)، ج ۹، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ «مقاله‌شناسی توصیفی تابستان ۱۳۷۷» (۱۳۷۸)، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شماره ۱۶، بهار.