اسدالله ربانی

ربانی، اسدالله؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. اسدالله ربانی در سال ۱۳۰۸ ش در روستای آغوزدره از توابع شهرستان بهشهر استان مازندران به دنیا آمد. او خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت. از سنین نوجوانی به کسب علوم حوزوی همت گماشت و تحصیلات مقدماتی را نزد شیخ محمدعلی ربانی (از شاگردان آخوند خراسانی) و شیخ اسماعیل انصاری آغاز کرد. او سپس راهی کوهستان در نزدیکی بهشهر شد و به تحصیل در حوزه علمیه شیخ محمد کوهستانی و نزد کوهستانی پرداخت. پس از مدتی به گرگان رفت و وارد حوزه علمیه گرگان شد و مدتی از درس سید سجاد علوی گرگانی و دیگر استادان آن حوزه بهره‌مند شد. وی سپس به مشهد رفت و در حوزه علمیه مشهد دروس سطح را به پایان رساند. آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید محمدهادی حسینی میلانی شرکت کرد. سپس رهسپار قم شد و دروس فقه و اصول را نزد آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، میرزا هاشم آملی، امام خمینی، سید شهاب‌الدین نجفی مرعشی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی به پایان رسانید (کاظمینی، ج ۱، ۳۸۱). درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه و اصول امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در قم می‌توان احتمال داد که در اواخر دهه ۱۳۳۰ ش و اوایل دهه ۱۳۴۰ ش و تا تبعید امام خمینی به خارج از کشور در درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی در مساجد محمدیه و سلماسی و اعظم قم شرکت می‌کرد. ربانی پس از تبعید امام خمینی به ترکیه در سال ۱۳۴۳ ش، به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف به تحصیل در آنجا ادامه داد. او در آنجا در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید محمود حسینی شاهرودی، میرزا باقر زنجانی و سید ابوالقاسم موسوی خویی شرکت کرد. پس از ورود امام خمینی به نجف اشرف در سال ۱۳۴۴ ش و آغاز تدریس درس خارج فقه (بیع مکاسب) در مسجد شیخ انصاری آنجا، در آن درس هم شرکت جست. مدتی هم در درس‌های شیخ آقا بزرگ تهرانی شرکت کرد. وی سپس به ایران بازگشت و در حوزه قم از دروس معقول حسن حسن‌زاده آملی و محمد مفتح استفاده نمود. او از برخی استادانش اجازاتی در امور شرعیه و روایت دریافت کرده است؛ ازجمله از آقابزرگ تهرانی، حسینی شاهرودی، گلپایگانی، امام خمینی. وی از شاگردان رجالی مرحوم آقابزرگ تهرانی بود و در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به تصحیح کتاب نفیسی از قطب راوندی همت گماشت. اسدالله ربانی در سال ۱۳۵۶ ش به بندرگز در استان گلستان رفت و به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به مدت ۲۰ سال امامت جمعه بندرگز را بر عهده داشت. تلاش برای حفظ وحدت شیعه و سنی و بسیج مردم برای مقابله با ضدانقلاب در ماجرای ترکمن‌صحرا از تلاش‌های ویژه او در ابتدای استقرار نظام جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. وی در بندرگز، با تأسیس حوزه علمیه امام محمدباقر(ع)، به تدریس علوم حوزوی در آنجا پرداخت. او در سال ۱۳۷۶ ش در تهران مقیم شد و به مدت ۱۵ سال در مسجد حضرت ابوالفضل (ع) به اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین پرداخت. همچنین با برگزاری کرسی درس اخلاق در منطقه غرب تهران، با یاری مردم منطقه برای ترویج معارف اهل بیت (ع) تلاش کرد. تصحیح کتاب نفیسی از قطب راوندی، فیض عرش زندگینامه مرحوم آیت‌الله کوهستانی و آیت‌الله حسن‌زاده آملی، برکات در فواید مراقبات در عرفان و در دو جلد، کتاب حدیثی گوهرهای درخشان و زندگینامه حجت ابن الحسن ازجمله تألیفات اوست. همچنین او تألیفاتی درباره علمای جرجان و طبرستان دارد که هنوز به چاپ نرسیده است او در ۲۹ دی ۱۳۹۲ ش در تهران از دنیا رفت و پیکرش پس از تشییع در تهران و قم، در کنار فرزند شهیدش محمدباقر ربانی، در قبرستان شیخان قم به خاک سپرده شد («آیت‌الله ربانی درگذشت»، www.mashreghnews.ir). منابع: «آیت‌الله ربانی درگذشت»، www.mashreghnews.ir ؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمع هسراسر کشور، ج۱، تهران، برگ رضوان.